Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 20, 16 October 1919 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA XIV. KA M AKE ANA 0 KR KAMALII

"Ke kamailio nni oe one ka noiao nui e like me Sacnrat:i e kun Hakn Peteroniusa, e hoomanao pu no naf hoioei leeia mao mea. Owai ka eoea i noii pono i ke ano o ka Hoomana Kritianuf Owai hoi ka nuea i hoomaopopo i na mea pili i kona ano lawelawe ana i kona mau mea pili oihana?. I kekahi mau makahiki i hala aku nei, na kaahele mai ?a wan mai N ai i Roma nei, halawai iho la wau :ne kikahi kanaka nona ka inoa ) Calacus;i, a he mea hoi i kamailio ia ae e kekahi poe he kanaka oia i hali i ks aoao Knsti&no, a ma kuu launa ana me

ia ua l»oouiaopopo loā wau i na ano maikai o kela kanaka I kapa ia he Kristiano."

. "A tnaia kānaka paha i !<>he uoa» ai oe i ke ano o ka ia, oia hoi ka hoailena o ka poe Kristiano. Aole 'aiw hoi peTa 1ia"po'ole: e Cilo?"

*'Ma iā hui iauna ana o'u me ia ma kekahi Hak hookipa, ua hou malu ia kela kanaka maikai i ka pahi e kekahi uiea, a ua lawe pio ia kana wahine me kana keiki 'no k . ke kulana kauwa-kuapaa. Maoiuli o kuu kokua ana ia lakou i oioku ai kuu ooanamaiia lima a olua e ike mai la. Ke mauaoio nei no nae wau e uiu hou mai ana no na mapamana lima o'u i mokn, oiai, ua kamailio ia ae he ike la no ia ano hanamana iwaena o ka po ti o ka poe Kristiano." "Alaila e kou Cifc e lilo «ku ana ka paha oe i Kristrano, ai ole ua lilo no paha op i Kr!stiano a keia uaanawa?" wahi P;tira niuaa 1 ninau BRU ai nie ke ano pahenehene i ke Kilo Cilo.

"Inehinei iho la no kuu Hlo ana i KristiaDo. Na ka hoailona ia i kauo aku ia'u e lilo i Kristiai!o. K hoomaopopo loa nae <»e e kuu maikai, a ia no he mann hoMiana lloko oia lilo ana o'u i Kristiann. He mep pono loa ia'u e lile i ka hoomana hoailoDa ia, ai hiki ai ho? e hookipa ia aku wao iwaena o ko lakou puulu, ai loaa ai hoi i i'u k»hi mau moali meheu o ka mea a kakou e imi hooinHUMwanui nei. 0 kuu ike aku i keKuhi roau mea huna o ko lakou honmana ana ai bo lakon hookipa ana nku in'u iloko o ko lakon pnufVi, aole anei hoi oe \ uaanao e kuu Haku Peteroniuga, oia kekahi o na alahele maikai loa e ioaa ai ia'u ka lono pili i ka wahine opio n kakou e imi nei, a ma ia Ii!o ana no hni o*u i Kr'Btiano, e loaa mai Btta ka rsnai maik.ii loa uo ia' lilo ana ae eoahuahiia mai an» hoi ka hāHwiiia ukn e »n« laHi Da hm>paa aku wau iniua o Macnre (He akuA o* ka poe Rotn ) e oioh«i aku \vm īain i m&u keiki bihi momona, i t«a nae hoi oia « kokua uiai ia*u ka mii nna i ka wahiue opio ual>Wale. K ho >!>i • wahiwa ana wau i ke kiwi o kela oihu h\hi keiki, ae o!uvjlu mai «i un aumakua «\ei i ks'a mau inohai, 1 *

"Alaila e khu Ci!o, o knn hilinai KrĪBtiano onehinei, i.ole no ia i akeake* m<i i kou hilmai ia Mac tre? He hiki no ka ia"oe- ke hoohuikau i kou hīliiiHi h.oo nvn 5 na ooanawa au i makemake ai? M Ua ninao iii aka keia mau ninau i ke Kiio Cilo e ke Kaukan aiii Pelf*ro niusa me ke hi ( p!ihftiehenf, oial, ua hoo'naep ipo !oh aku U laua i ke auo hilioai hoeuana o keia Kilo hookamani. I "O nu'n hilinai hoonaana e kuu OJtai< haku - e hilioai no ia r«a kahi e kna ai n« kokun i« 'nai a oia «no Ihilinai hoomahn n<« hoi oia no ka Macare i mahalo lani a', oiai, ao|« paha e h.'ki e no >hai ia ttei»> miu

bibi keiki tn » o nauaoan ke ole h)i « loa« ia u tce ku ausuai o mau bibi keiki. Pehea boi e loaa arai 6i kowukuai o kela maii mehai maikai iuioa o Macare ke ole hoi kekahi mōa e haawi (uai ia'u , fle hiki no ii«a i Ka aueonkua Ma care ke kaU iki i kana a.au keiki bibi ainuona a biki i ka wa e h-aa n>ai ai ka komokuai oia mati rn<>hai maikai. Aole wau'o Senfca ka Akeakaeoai i piha ka eke i ke gi l;i, a ina piha e oluolU i* (nai aua e ke Kaukau Alii Vinicia ka hoonee mua ana (U.ii hoi i kekahi mau wahi inaheie uuku u ka uku ank i hoopaa qquB aiai ai no ka iaai ana i ka wa. hine upio alaila, e hiki ana paha ia'u e loaa ha mehai a'u i hoopaa aku ai i ka AnmaKua Macare.''

"Alia oe e paukiki ioa i ka manao ana no ia aiea e kuu Cilo mai - kai aole a ne: hol oe i hoomaopopo mua i ka olelo iioopaa ho kela ma* kana nui? Aia hoi paha a loaa ka mea e imi ja nei, alaiīa, o ka naohala laula no ia o k'e eke a kuu keiki Vsnicia H-* maa p t»u u) ia Macare e hilinai ma: no i kau olelo hoopap, uiohai i n? Lib kt3ki u hiki i ka wa e houko ia ai ka hana au i ae mai ai e huoko, He Auuiakua

hooinaoawauui r«> o M ic<»re, ae pooo oo oe e hi!in4 p ialele aku a koua hooaiaaaw iaui ao i n > koaa ka!i m&i 1 kela aiiu īOiKaua aaohai miiikai." . Ua ike ih i 1 i ) C i i u i koi:t ma'i oleio a ke Kaukaa Ahi Cil<> e akeakea ia. mai aaa ka mea ana e imi aku nei uia h-i 'ia hooaee ho i ia aiai o iiek.iii pu i J i! tg ili hi i, ai hiki ai hoi « luaa h>u koua iln hi le e hoouaa.- aku ai i kana lawelawe haua aua nu ka i(ui ana ia Lugi&, -iole nae hoi ia ui iu nkeakea a ka Haku Ptteroniiisa i uiea hooeuai hope onai i koua manao, aka, ua •eamailio hou aku lu oia me k« uci u no ka ho >ko ia mai o kana :uea e ake nui nei.

"E hoolohe maikai mai ia'.u e kuu mau haku. 0 fta meheu i loaa :nua ia'u no ka wahine opio, he a t t-heu nui loa ia. Mea paha aole ioj uo i lc,ia k* wUiiiie opio i'keia iiianawa, «ku, e hoouianao nae olua ioaa ka meheu e uhai aku ai uiahope oua ;i hiki aku paha i ka mauawa e loaa ai oia Ui» hoouna ahu oiua i na k?iuwa lehulehu aina kauwa kuokoa no h ū e hele hooluuuloiK) tua ke KulanakauiiHle holuokoa nei o Roma, a un lioea loa aku ka lukou imi aua mawaho loa aku o ua piileua o ke kulauakauhale ao ka mea uae i ike ia aule loa b« wahi loau pili uo ka wahiae opio i lialiliali ia mai ia olua. Owau wale no ka mea i hoike iki aku m olua i kekahi uioali e imi ake ai kak. u i ka wuhioe opio nalowale- Ua h!Vi uo ia'u e hou aiu ia oīua i kekahi mau mea e ae aka, ke hopohopo nei wau iwaena o ko olua mau kauwa a ia paha he mau hau oka hoomana Knaluno, & na auu Hopohopo au uo i& mea, olai, i aa

p&h& kekahi u Ukoa « booaia>»i)opo v ka'u o hana nti a b uke malu aku \ n» aiAkai i.ui o ko kkou bititiai bvwm&na abiia t owau umi āna ka 'luAhi t> k«ia i\m nn% o* ioa «nn kn pānkiki o kn 1u i hou «t!ā *ko i '«eheu «>© k# loaa o | wāhf ( )ē opio, K hllinHi tm\ otoa

fia'u iua kHn im? ana no ka wHiin* 5 opio, ao ke alahek hoi a*u i msnft > t nni ai e loa* ia'u kekahl lono oiai !nn ka wahine o' a uo o'u } mea hilinai pu i ka hooenan 0 fta wahine upio, a ma tphh' : hana al<>h,-i a'n e hookipi ia -i>ki? ai wau iloko o 'ia poulu o kei» j?:if h*iioai ho(>ri»at'a oi*»i. he hilinai nu 1 na hana k<.ku« aloha'. Ke mana nei no WBū ua ike ;iku wau fV* knhi alāhple mpikai loa ai wau ilok-i o k(i 1? kou puuln * olu"!u mai no h<»i olua e na Ha-kn-rcai<iai e b< olohe iki rifti ia op-ip I haulala ana a'u. No na la i hāla Ikoke iho nei-oa- nui.aa'u i hat>r> a nfi hele wau a malneioe i ka h->-lukp io a io. Ua p.iu na; hale hoo- ]

haiuu waioa i ka hele ia e a'u a ua hoohanini mau aku wnu i fca waha o ka r u ake guia ieuua o k"kahi poe ai mēa hoi e loaa mai ai kekahi lono ia'u.'Ua he!e hoi wau i na hale ainn lehulehu u ke.kulanakauhale nei, a uu paina pfF me na po ona kulana like o!e, a ia manawa hoekahi no hoi e l»oohamati)B

mau aua wau i ko T u mau pepeiao, ae lohe aku paha i kei<fihi mes pi'i ika mea a kikou e imi hoomanawaaui nei. Ua hoea pu n<> hoi w. ' na wahi o na kauwa kuapaa, f>e lohe hoi i ka • lakou oniau olelo like ole, oiai, he kaaiailio no 'noi lakou i kekahi mau meapili ia lakou : 'jo, a pu no hoi i kekahi m*n Loea pili i ko lakou msu hake, a;a manawa hookahi uo hoi e ana wau i ke kii ia imua o kefi:a|poe o lakou a aole no nae i loaa mai ia'u kekahi mea e &okua roa : ai i ka T u huakai i'ui i ka Bte;s i Ji& lowale. I ka wa hope loa ua ike aku ia wau i kekahi Ki>uvva kuapaa elemakule e uwe ana ma kek 'hi puo?>wai, e huki wai ana oia iji a ua kuho kuke la no au he kuuiu no hoi pahn kona o ka uwe ana. Ua hookokoke aku la wau ona ala a niuau aku la i ke kumu.o kona uwe ana.

Ua uoho iho la pm iua kae o kela puaawai uae ka le" uwe b«ulitiu, ua hoike uiai la uia i ke kumu o kouu pilikia- No na ma,nawa loihi ue uei i haia kona hooikaiku an > e huoiiiili i koua oiau wahi <knar, ae hcH«aua hoi e loaa ke kuuiuku>.ii kupon. e kuhi aku ai oia no ka hoolan. - kiia ia o kana keiki aiui ka no-i kauwa kuapaā aua ai ka luwa ik aua o knua uiau wahi daia, ua hf'g aku la uia i ka Haku nana e hau<. hooluhi wna kana| keiki, a aku ia i kekbhi puu dala aua i houuiuulu ai, >ne ka iminao hoi e ho< - kuu la .uai kaua keiki ao kt< ehatha loa 1 kona ueauao oia no Hi> lawe alumi ia una aUu o kaua uiai. waai dalt> i hoouluuiu ai, uaole d> i hookuu ia uiai kaua keiki a ua 'ilo ia haua lokoiuo a kela haku o V"uūn keiki i uuea hookauiuaua lo» i kon..

oianao. Ia n<e i kauiail.o ae ni ua kauwu uei i keia uiau olelo. "0 ka uiake:ii.i h <t: uo uae o,ke Akua ktr haua ia, a owau īa'hoi kā'mea hewa ua !\iki v..le ia'u e paa iho i ko'u aoL< uft* no ka ahewa wale kna uku 1 ka Mv kualani, ai kana Keiki uloha ho'."

Iu nanawa i koho koke ai wAu he kauwa Kneiiauo keia a'n e bhmaiUopu uei ao wa uo a i koke mai ka m«uao iloko o ? u e ho»> kouio aku ia'u iluko o ku houuiauii KriBtiano, ai hiki ai hoi ia'u ] v k uno pu iloko o kvla puu!u hob amim'ae hifei ai paha e loaa la*u kekahi nioali ivou ē i.ni aku ai tiO ka Wahine opio. la uianawa Ua kahakaha iho i» wau i keia hoa\lo\m ia uia kela 'vahi q ka punawai . koua ike aua ui»i| i kela homioua ia*u hoopuka uuai [a oia i keia uu u olelo. * % Aia pu no'hoi kuu inatiiu'lana hiiinai ilmia i> KnaU*."

1 kuu iohe aua i keia uiau oielo a *eia e.einakule hoopoiu ua :iuutu okoa akQ ia uo *au iai&, i tia ph|is ua huike mai oia i koua hiUuai h<]omana n.āmuli u kela -u« ia, alaik, hoike uiai )a om me ka pO(K> ia'u u:a io u.i aa iu ailo :« huu» iwaeua o na lioiuai i Keiki a ke Ak.;a. . Ao!» jj pau, !