Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 20, 16 October 1919 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI

(He Moolelo Kahiko o Hawai i N.ui) Kuauli) .

KA*HOLO ANA O MAKOLEA K HOAO ME KAIKIPAANANEA

i Ik» make ana o Holualoa ia Kepakfii]iula ame koi a mau alii maI»Io iho ona, ua ht*le aku la keia lono a'lohe o Onouliakea, oia no ke K'nik«»eke aloha o Holaaloa, oiai, na hoad o Onouliak«a i ke kaikuāhine o Holualoa, a he alii akamai ioa keia Oooiiliakea i ka hakaka hoo ihe. Mamuli hoi o ka make ana o Holualoa ia Kepakailiula, ua lilo iho la ia i mea kanikau nui loa no ka wahine a Onouliakea, a ua hoouweuwe mai la oia imun o kana kane no ka enake hoomainoino ia t> kona kaiknnane, a mam'uli oia mau waimaka helelei o kana wahine ua komo pu iho la nohoi iloko o Ono«liakea ka manao alohh i kona kaikwke i make aku la, ai hōike ia oaai la hoi Ite oki hoomainoino ia ana o kona poo e kela keiki aiali'hinl. Da h«>t>holo iho la ua Alii Onouliakea nei e hoomakaukau i; ia iho e hele e kaua i kela keiki e kaulana mai nei i ke koa me ka wiwo* ole pu. Mamua nae o kona nee ana aku i ke kaua, ua hoakoakea iho oia i puali kaua hui loa, a aa oleio ia ma eeia moole) >, oia paha ke Alii i hele e hakaka me KepnkHilio!a i lawe pu aku i kekahi koa nui maoli, a i hoea aku ka nu' 'na ka Ma Hawaii i ka uOii mano, >i hoi he aneane ika 40 0(X) ko i. He mea no keia nv k«u k e ka mea heluheln e hoomaopOpo ih > ai i k« oui hewahewa o i>h koa a kei;» alii i .uanao ai e kimo-po ralunM o Kepakailiuia, ame m<.n«n kuhlhew>o keia alii he hiki iaia e i kel» hana, eia ka aole īa o ka amkemake o kf ia hmna nui o na koa e lawe 1» «ku ana eirt, oiat, ua lofie keia h« - lona r«ui i na haoa hi.op.ke!e ola a <e«a keiki malihini ika p>e ko a o na alii mua, a ua ho >h »Io e m» ko hkou inanao aole lakou e »lu w.nle >»ku i keia K-eiki innīihini m* ke >«no hohe wale.

ī ka nmkaukau ana o k« pinH koa nui h«w«hewa o Onouiiako», r>a pii aku !a lski»u a hoomoa'ia ih<> la ms kahi kokoke loa i kel» aVin.t e ki«i «ku ai i kahi o KepakailUila tua e iiolu» ana i ka ai niaia. Ia mauawa i wae ai im Alii Oooi.hakea nei i kekal i in u Kwukau alii u kona ><h\ «hi, a » a»iU !a i tfatt Wele m» kon« ao .o r heli e hul km i ki.l-ina o 'ieia k* iki inaHhini e nei i ka ik?>ikn.

I kA an * akū o kei.i m u K»ukau alii o ke alo o Kepakailiu! >, ua !>o >k»p j maik; i ia m*i h lana, a ia t\o i ;<e e, hookipa i* ana iauM, hia t ,o ko Un& rmau wak>» k> uana ala io a ?«», f e akeana hoi e ike aku i :m pjk:!ua ikaik:i o keM Koīk? naHhini, s o ka nu-a kupaUialia uae i tu laua OiiKa, oia no ko laiia i*e ;it.a he *»ha wal*? no pi>e uiawalioae o fee mwlihini, a e ann hoi kela p e me ua laau kaua &0;0<u, 0 ka \> Kulnio e pepehi a mak? los \ kei* nnu kiu o ke Aln Onoul'keua koke ae !a uo >ia i hoahanau Kiinohe aate u* I

wahi ko» elna iii»lalc o laun, e lawe koke i ke «hi o kek uiau kiu. oi»i, aole kn lanw huakui i hele inai.no ka pono o ko lakou alii <>pio. I ka I«»he »n;t o Kieimftia ran, ua ne<' koke !iiai.l<i inua tlie ka manao r h w>k.o i ke kauoha a ko laua .mau Alnkai kaa. a ia inanawa no i pnne k. ke mai ai o Kepaua<llnla i kein mau olelo i kona wahi puali koy nuku. ■-_..- ■

4, feJa, aole o'u apono i keia hāiMi pepehi «Hii'aka w *le a ouk<>vv «oie ka hni k»k> n) i luhe i ka I; ii;t i-leli f a o kn ho kao no ia ;> k i• ho< - Dai o ka make. E<, e k».u o au makunkane, anle e holi ke akua k; ua ma ko kakou ai>an i na iho la pf*la kakou-hana 'pona wale ai i ke nh»

o keia m.au kanana. E h< olohe ae hoi kakou i ka lhUa euau ol.eln, a ina be oleīo o maikai, alaila, aole h( i laua e make mauwale rca uiuli o kan kauoha e kuu makua kane Kiihele, a ina hoi he oielo nti ka make, alaila, hookau hoi ka make ine nn kumu kupono." Ika lohe t >oa o kela mau alii malihini i hoea uiai i.ke aio u Kepakailiula i ?eia. mau olelo maikai a keia Keiki aiii ui u.ui. wale, un uiue iho ia laua ina ua wawae o Kepiikailiula, a haawi mai la i ko laua hooaiaikai nui loa uo kona hoopakeie aua i ko laua oia.

"E ku ae iluon e na kanaka malihini, n e hoike tnai i ko oluu manaoo ka hoea aua mai i ko makou wahi Kepakailiuia i kamailio aku ai .me ka leo oluolu ia iaoa

"I na ia maua Iyj, noana o ke kaua, i oa la ua pau ae la no ke Kaua o kv-ia 1», oiai, uu hoopakele ia.k.e inaua ola e k>-o lokooiaikai. Ma na louo lioi e lohe ia ae nei ip .maki.u ala, he Alii lokoino oe, a ua okioki hoomainoino wale ia ke po 0 iia alii o makoi i haul° i ka ui&ke 1 kau ii>e, eia ka hoi he okoa kou ao«-a niaim e ike nei. N (ii h' .i uii tnai la oe i ka uiaoa olelo o ka l)ifei ana uiai nei. ei;i ji't ka olei » i Ināke ia mai _ia 'iiana, a e hoike aku hoi la oe I keia awaKe v e u'akaukau ai oe no Kii houiii knua mawaeaa ou tue k> u.aki.u Ai.ii Ooouhake», a ua rnakaiikHU oia e n »okau i ku ho «pai o ke koKo .. k«m.< K.-.ikoeke Hoiwalon a.U i p*pthi hoo;iiai;ioiuo ai E oluulu u«.iti nae e ke Alii kanak;\ ui •ualihini, « i hooili m ke kt»ua mawaena o sak<>u, e o!u >lu hoi e h >op>»kele i« ko m«ua enau ola a:e i;a maua mau keiki, oiai ke ihaupu wale inai nei no imu» o mhUa » liio am no ka lanakiia uia kou a<>ao, oi<ii, he alii hiiinai iikua oe a e hele pu ana u. i ke kau<> in.- k;t

hilinai i na aimmkua kaua t tia, Kupuua o x;»kou. 0 «o umkoii alii, e liele uiai i.ei e kaua ia oe., a ia uo kona hiliui.i i k><u rt ikuitiiv iho E hoike hku uu uae h«>i luaua u«* i ka mea ro!o!ei, o keia Aīii Oiu u! - akea, oia kfk;ihi o ua nlii kau h a ī ks haKaka tt he akaluai h>, h, \ i ka alo iiua i ka uiaka ihe a koiu eueiui, J£ mukaala io& uo oe i kao* u»su pahima iHe I &a ana o Kepakailmia i keia tuau o«elo lu&ikm a keia uiau kHukau ahi o ke alo alii o Omiuhakea, ua luiuoaka ih > ia oia a haawi pu akvi ia uo hoi i ku iuana>? hoouiaikai ia Ihuh uo k~\.buu a>au oic:o jiuajtut iaia. U u;aunW!» kauiaiivo iPU aku i« i keiu u:au aiii o ua , Koaa i ke>a u.hii oi*iu | Aui»ea olua, ua uoi uiai I u«i olu« i tuau hoailoua no ka hth>[p;ikvle ia o ko oiua Uaaa y>la au'e ka |oUn tiiau kviki i heie po iuai la i |ke kaua o k<» oukou Hhi, Eia. ka ho|ailouH a oiua e lei «i >ue ka olui uiau keiki, e l*we aku olua \ tuau p >la a naku a p&a i ke kaula, & U'i aia ko ouK.ou ai» olai, aole f k?\ hinkau io o ke k&ua, a ! ■.wa . u...ci ka il;e a kuu udvi k a nei % a p, mo niAUwa',° ko o?oj> oU. E hana ohm i keia uiea a*' e i-.ei ia .-!ua, y!ai, i t k*ui hulkau k' *u* y*ht k%Xcu .

'kei.» 11,. ae h< au a<ia pahu na atii_e ,»e r i|»u. 11 e j.li. in'u ; keiu Jh.'' i 1.. li.ii 1 h>- .11 ~n o keU 'uh uKiu a iXe Ai4 Oiioi.liakeii i keia ii.HU oleio I I. ,ii)i ii.L. ia U i ;uea lua i ko .laju»/iuuii»t>. 9 .«o ko ■ t 1 uiii Ki.ii ne la i i! ia a i.kii- iil.u la i .'n;!i.j uiaia n.o k.v hi ihoi pu.aaa iLe liuui, ai iuki ai ht-: e iei la iuau i iii.ea .vm;> ku lau» ai..u*6 ka laua iumu j jH.»ivwj ii);ii lij laU' i ke ah>ha |.i.a K'-p ikiiil u!;i me knna wahi p:iali . *u)«i uuku, a iiuii I.oi. h.\ ulh ii'» ke j•0■« !j > i-ui ali', nla nanaw-i uu [ '■<(' na huiia ii,o l:v. li.u» i ki-ia iiiau ! p»!.»v uj.>jd" m.h o ko laua 'u.iu iiji a c»irt ka /aea i (f,tp.i ia ai .k'.la vvahi o ka iu.ilo hu..ne o ka Uiiw;m, "Ka poia o k. maie."" i.n.:in»v»|j o ka huiiii aQ,i o «eii aiau a lii i keia ioau pola ouaia uia ia *v.>hi . '■ . .

Hoea . aku U. laua ioaua o ke uiii C)injuli|ikHd, a ua auo piipiikai ua •ilii j<ei uo ka ioihi iua i ku iuua aohu an<j, a ua ioauaj> uo e huokau tuui i kahuopai tnbluua o iaua, a U4 ka ; 'iauiaiiio uuai ia ao i keia uiau auo hoohaahaa i keia luau ahi o kona aio.

"E j»a»wahi omao uhakoie iki, t Uii s»iua kuieaua o kn Im.U w vie aua aku uei r a IUo 'uakou i kali w>U« aku ia olua, >i ua i-i'V-hi'|.jk ; itu>. nei e hookaulaua wale aua." ,

E . fu iua aiii iuuikei, a »le no Mi 'iui ih ► ke ku:uu u ko maii; i> hi •ui , akn, hi (pi ni in nMina e • m kna o keh\ m]» n>a]ihii»i, a ra k«iti.ha!. ae la 'ka mnkuakane «> ua Ke»ki .naliliini nei e Lwt. m"ko nHiia mau <»la me laan pnli.!u, n tiu uli o ka iiiHĪk«i n !;i .$» ;kl . fc*Ui.feH 11 'iUi W'.lt 'i opui le ia inni ko iiiiUH m u, ( .]a no|, il-i- ke Ali On- ol'aki Bp, : t>]e no 'iiii'nn ih i ke kiiin.ii o ki< .naiih I >ht t»n»

I r>uh A liOnni! akea 'iw i nthu.u.ain«i a kona "■'>i k"', uai 1,« <ī* i n# nipn i kan,j-.iiiu ix minv;.fr.: o lak U '!>*• '«hlm p p u Kt Aln 111;<Mhi>i' t « i a S iikf 'iiku t»i iio ht<i r\it i h"V>MVH »ku ai ke au >i) kn l;tknu knmailii'» ana, a«!e ime li<>i h»ua i i»itike aku i ua me» i k:taaih ia i; \v.ie>,.t o l.m.m iui ka iue.i pui i kpi:» M iti 'p lt tr,nin e Imi a '» M.Hh-'pi ,1 fcn p l>« " !>,(!>! d!itU U.M!O. I ka nn» oke «T»ī OnouPak'»! i »>a kona uiau Kiu t ua kai oha KukH »a ti4» uu . k *(iu ,n iu a e h •cuft i kniiii iuni;», Ui-.ik-.uknu Mni kplh h.p keia t>'i k;i ho k:.n »na :tku i S:h hi opni o k» nwke m-i'una « haiiā i fcpj»Lu kt ola o *fk»iiii uoio Al.i k.auhna o ua K"«h. il tic >» pnjtj ae e o;w» ;ii k;uja e. ka iue.» htl h-!u i i-eia ho "'!i ' kMn liu k>'i u»-uv«-»na o Kouikkilii'l. u»H keAln O o; lak*v. M»i phiiia n»e h>>i i ka h- • m nao m»i i oia invk. h' uu'eke o "K.A iiOivq o iiAw.^il

A i p>u.