Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 23, 6 November 1919 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI.

*He Moolelo iLahiko o Hawaii Nui) Ktl#LlU)

KA HOLO ANA O MAKOLHfA K HOAO ME KAIKIPAANANKA l kela manawa a Kieimaia ) hoouoaopouo u; i ke kaua owaho, a *ioftla aku la i kona Haku a)h KepaHailiuU, uaawiwi koKe ae la o Kepakailiuia i ka hoomakaukau koke ana inia ooe kona n<au iako &aua, a ia maaawa hookahi no hoi i ite uee mai ia o Kiihele me Kiinoho hui pu oie ka iaua haeai, oiai, ua piha ae ia kahi o iakou i noho ai i ua koa o ke' Aiii Kailua. Ua hiki no ia aakou ke hoomaopopo iho i ke aoo koa o keia mau uoakuakaue o Kepakailiula. oiai, ua manao maoli £io na eaemi e poij.u ia iakou uei ma ia kakahiaka. O kekahi mea ulia uo o ka laki ma ka aoao o Kippakaiiiuia u?a, oia uo ke auo iualamaiama ioa aoa o Keia mauawa. Ika ik« ioia o keia p<>e e hoopuni ana i o Kepak*ih<)U ma ika oianawa, i,- ka noke ia mai o kekahi poe o ia'iou i ka iuku ia e Kiiheie ma, 4ia ano haaiele koke iho la iakou i keia wahi a emi hou aku la ihupe, ae hui aku boi me ke Alii Kaiiua ame na aiii maiaio ona. 1 ka h>ū ana o ke keiki me na makrakane, ua nana aku la q Kepakailiuia i koaa mau Makuakaue me na. waka haaheo, oiai, ua hoomaopopo aku ai oia i ke kuiuua wiwo oie uaaoii no o koaa makua uatia oia i iuhi, a ia manawa , oia i kauaaiiie» aku ai ia iaua i keia

I uiau olelo. |"E u'u'uiau inakua »loha # ua hoo|,uuaopopo ioa amj uei wau i ko kakou klmo-pu ia, ae oie oo ko olua wiwu oie, i ua paha ua iilo apau i uioepuu ua ka maka, a ila houiuaopupopu aku uei u > bui wnu i ke alu pu uoni onaoiakaaiuaaa ia kakou, roiaila, he hakaka ulupuni keia o kaKuu i keia la, a ua ka iiuiika ka Lauakila o keia la. 0 kela maoau papa o'u ia olua a me laua uei aole e luka wale uku i ua maka-

aioaua, ke wehe tnai nei wau ia olelo a'u, oLni, eia na t»atfaamana, ke welke uiui uei wau ia < lelo a'u, uiai, eia ua iuaknaiuaua ke ake pu iuai uei i ku kakou uuake, E boouoaiihu j»o .uae h"i ouki u o ka mea

a uoi umi aua i kona ola', hnawi i& «ku m» f at»ie ao e alii aDj be alii K6 ueu- oia i ka uiakajfitiMua, a iut* uo h< i v }tuhet* ua koa iuululo o ui«u aiii» uidiU« iu«i luiliai waie mku 11«) hoi oukou mahope o i«kou 6 luku whle »1, a.anoa <• ka ■poe e hakak* oiai ana ia.k»k <u, oia no ka kakuu poe e hakaku ak\i ai a ,e luku akn ai'paha." i Aoie t pau pouo ae Knia uiau olel ' i * Kepakailiuh i kv>nj» p'»e, ua !i t> ikoke m«i la k«kahi «lii 'ualalo.- ke Alii Kailua, a noua ka iuoa o Kiha. m, kaumiliuuiai la 1 ji>a ulelo hoiuo 1« iC«p«kaiiiula. a i& iuan«wa heh.kahi nu hoi «kamnihe ma< ia ia Kefvik«iUul& « nee aku huuk no ke

kAhon knon maa m»o. «>isi t ui ma* k vuknu ke Aln Kailua e hookau i k* heKipai «> kw mnke umlun;» . ka pakklui i ko li u Uihi, E» mau»o iho o Kepakailiu!* MO>ono U M Ke'a a kek AIU Kiha

iv■:-.. '-rre :: K:«IK ; W- rs^ e kaan<\ilio mai nēi, a o koua ma-j nawa no ia i aet aka ai qo keb, wahi e hooili mao ia ai .kō,, mawaeoa una qqs.pa Alii q,q^K ( »»ft :i mttbe mua, a ia man&w*} pn no Inaei hahai pu aku *i kooa. ooau I makuakane iaia» a i ukafi pu in no j hoi «s. ko laUou wakii koa. f , I hakalia iīo a hiki o ,j£epakaili rnla me kooa i>oe uoa keln wahi miha i o ka hakaka. a ouaaiua hui o 16* hiki ana ia lakou e hooiuaopopo, o. ka hooili koke iho )a no u o ke kaua mawaena o aa ajH.ij.elua, a aīu ia'mai U ko Kepakailiola eoa "aoao e na alii ame na saoaka pu no bpi. la manawa i 'hakaka like ai lakou e paie aoa do ko lakou 'ola, a ift manawa hookahi no h(|fe dookcu aua i ka make weliweli' uialuua o ka aoao oaa AHi o Kona Ia maoawa nae e hakaka ana lakou, a ua anokaawale aku hoi oa makuakaue o Kepakailiula mai koop wahi aku e luku ana,i kekahi poe e alu ana iaia, o ka wa eo ia i hoohei ia ai oia e ke Alii Kailua i ka ikoi, a Daa ae la ke ua uiau wawae, a huki ia aku la oia a Whiho «na -ilalo. I kn ike ana o ke Aiii Kailual ka hina ana o Kepakailiula iialo, ua katna* ilio ae la u& alii uei i ka make o kona hoa paio iaia, a ia oianawa haweie koke ae la oia ma kook mau lima i ka mea kaua i kapa ia e ka poe kal.iko "he lei o maoo," oia hoi ka niha mano i hu uu papa ia a kohu mikinalima, a nee mai la oia (iie ka maiia<**B hookau i<£ka make enaluna o Kepakailiula. Mamua nae o ka hook.ikoke auf> mai o ua al)f Kailua nei ua k:iu<sa pu ae 1a oia i kekahi mao kaaaka ikaika T wae •uua ia, e iele mai e p.ia pu fa pakaiiiula a i laelae ai hoi !oi|a alahele no ke <vHi a'ia 'i ka Kepakailiu'» iii«**keJa *'lei o Mano.'*

Uaneeio mai ls no ktla mnu kanaka ikaika, a ua noke iW la* Ikkou i fce kupapa me ka uaea nonu keia aioolel'», a uiamuH u ku lakou nūi loa, ua paa io iho !a w> na lima o Kepakailiula, a no nae b'ii o kona hookau ana aku i bn oaake māloaa o cl 'kela u>au kanaka ikaika, a oo so i«k<»u pakeli? mii loa i paa āi o Kep?»kailinla la lakou. lii ināiiawa ke alii Kailua i nanau ia«i ai i ka puanai o Kepakailiuia, a ia nae'ūia ia wahi kokoie ioa o KapoU kekahī wahi koa o Kepakailiula, a i kt na hoo'noaopopo lof» ana i ka make o koiia h»ku9lii, ua lele Koke mai la uia a

moe iho la inaluua o ke kino o Ke-1 pakailiula, a mokuhewa ae la Uona ai i ka "lei o mauo" a lele ae la ke koko o keia wahi koa enakau ole i ka naake, a haukae ae \a ka īuaka o ka poe e paa ana 'ia Kepakailiula, a i haukae pu «tf;u !s no hoi ka niak.i o ike alh Kailaa. Mamuli o keia ano loli o fca hana a keia walii kua wiwo ole ma k'a aoao o Kepakailiula, loaa iki ia Kepakailiula ka uiauawa e hooko ae ait koua oiau liuia a ia manawa 10 hoi 1 ano koo ifei ae ai ka pa:» o kona wawae i ka ikoi n ke Alii Kaiiu», oiai, uh nianao uiaoli ui ua hlii Kaiiu* nei, a >le hf manaolana i koe ij.> ko..a hoa p,iio, a haalele « oia tka paa ans i ka' pikn o <t»U kaula o ka ikoi alehe ka»iak< ao:i. Me ka elēu nui > Ktpakailiula i huki ino tn»i ai i koiw mau lmie ui»i ka paa ana h Rtla p»»e a *a ui«u»W;i m> hoi m(* Ka tilen nui no hoi oia i unu 1 ' 5 ■ *r>ke n>T*i ai kt»kahl o koua mau, wawa«», a haule aku la kt» kaula t ka ikoi ami kona tnau wawae aku, a ua pnlwH lcv\ ka po A f l'ulunn aua <> kona i k>* anā o n» pa' nvihftnah*na maluna e lak-iu |a nku la kn j.v>e i eha < le ia

K>paktotn>K n o ke AUi hoi, i k«m* ike m& \ keia *i* hou nna a KepakailiuU mai ka houu* A«» u» \\A» hvu aku U IŪ4 i hope c ko*.a $*Ui i ku mihi ai, a b« kuUii* >|P<Ku*iW! »o u ko u& ivui loa kou* «Jbo 1 , keU V.aV.<V. & u& UeW «vi hoi , V'in h iuauo i ]u iv«.ht*

J|tyke a&u la oia ia i wai iuii aoua, a he pohpiua loaa umi 1h liuawai iu«ij W Kieimaia, a iuu ae ia KepakHiliula. I ka paa aua o kooa , inu a«a, ua. u.aua ibu,laoia u& tuaka al ha i tuma w*|ji koa .e wuiho aiake ala <ua jg£)h wabl i īoauao ,ia ai e .pepehi 0 f kuua uisu v .; ea.tqai f a kuiu iho la koua uiau wai* maka a[ioha kau^ka. la naanawM kaiuailio aloha iho ia uia iualuua o ke kiuo uuaiuoiuo o koua W{ihi kua wiwu ule i keia uiau uielo aioha.

'*Naiji i hoopakel» i kuu. ola, a ua tninaai|oa ole hui i tiou ola a i keia la he uiau nuoepuu lehulehu kou e Kapola? a o kela alii huUe wale e Ipu mai la, e liio aoa oia i hanohaou hou. \oie laa , wau e poiua aua i kau i haaa ai uo kou iiua aiukb nei, a ioa uo ka li?lawai akn o'u me knu ohaua» e uianao $na wau ia lakou, oiai ia oe wau i aie oui ai no kuu nla ne;.'^ I ka pau ana no o kaua man kaukau uo Kapoit ka ruea \ r i kjna olft no ka i kooa, ola. ua liuli aku ia oia e naua i ke , Alii Kailua e ku nwi aiaa, a huii pu ae ia uq hoi oia uana i kuna mau makuakane, ike aku la no hoi i ka noke n% kga p, k» alii Kailua i ka lukir v īa e ilioplio, ht> ' *°a "»ai i oi>i . °» 2i3 I S2. l .ai*t n ».* l il l«hulebu o -?ft»J9. aaao e aopu p:o ia inua. Anie ola i akeakea hoii i* mai o ua Uuiiaka « Ww*k inakuakaue. 0 mahawa no ia i , hj«om&Qpqj>o, iho ai, . atje kaoa ihe kaua puaahele o nona hoi ka inoa o "Akauiakoiea," a wanao iho ia oia ua paha i ka liaia o na euemi. Ua hoo-, maopopp koke mti *♦ Ki,ei« oaaia i ka mea a kona aiii e ana, a o koua mauawa uq ia i Kii' aku ai i ua ihe aei i» &ej>afcaiiiuidL, a loaa aku ia iwaena o .ka uiauu e kokoke xii& i keia wahi o, Kepakailiuia i hoohei ia si i ka ikoi. Lawe mai la u Kieiaiaia i ua ihe nei a kona Hakuaiii, a haawi aku ia iuia ~1 ka paa ana uo o ka ifce i ka lioia.o Kepakailiula, o kona i*i&% nawa nej iai"kdmaiiio ai i Alii Kailua i keia ujau oolea.

*'E ke alii hehe w<*le o ua KLoua nei, heaua hui ka aiea u ka Uuio

nei a ku ma kahi e. I kem

ia e pA«tn aiia kou ola uo ke oia o k«uti kau«ka (oiukai i uiake uiauiuii o ko£* fiioha i tu&ke. 1 o*

mo oe e uouiiaa ui&i Rei& kaUuh kaua *isu» aiaiia, « 1,4»* iA«u«.Qe« « : u a l«a& aku i wahi e }osa*i» a inake uu oe ia' u, a. i iu«u&l,o ai &« Sok:j o kau wahi .hua i mak.e uiauwak &ku uei i« o« e ke Aīii Hohe wait. Haua & uui ka ika-

ik* i uh Ih % «l i hoi kino aku i k&oi au i keio iu«i *i. J ' Me keia iuhu

oieio ut) maikai u K.t--i koaa tuaio « uuUo*io« t . ai«iU» fi«e «ku i& oi» uo knhi u &e Ai» « ku m&i «ua. M<u . h*ohao u«e e kekaki ui*u iu«4»ui«k& u«luhtiJu i« l, K* UOK.U 0 UAW All' k« io&*iiou oie «ii.u k« Hv»*>a » kai* uai utn k* hoo uauiwauui uuiko . n u»« ke kue iuhu u u»*kou .1 u« rui* a&* UaleWU Sli A «■» • i it« Hoku 1 ' ik* h wkAA

oi» (uni i ke »1». <* ka l*k»>u ti j> p», i i p*u. Tt pii &ktt 1* k<? kua'.ukuAi k« ho>m&t,»o-<«r ~s > , ka tt fc*n*k* ?v* ;>».nu Vo. k*!... x 4» koai ** wi nsi<ft « kefe*hi *>**>*...* MAU* H b« iil * to»w * i u k/ »fk« '-v ; ks :,APĀ .> sta, 4^^ tIC »%u *<* p*h* Vv Av»».t,»s | * *k*«k«* i* kuvwuv >*. o |.i$ k*.|e»«. x.i»