Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 24, 13 November 1919 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA XVf. KA'LACaSA KE KRISTIANO Mahope iho ona leka i bojke »ā aku 5a ma helu aku 1* o ka Hoko I hala aku 14, noho iho la ke Kaukau Alii Virncia e kaii 00 loao piii ia Lugia tnai ke. Kilo Ciio uoai. Hala ae la kekahi Uiau ia loihi aoie nae he wahi lonu 1 loaa hou m'ai ia V r inic:a, a ua iiio iho la ia lohe ole ia oaai o kekahj louo wahiue opio i mea hoouluhua loa i ka uaanao 0 ke Kaubfiu Alii Roma Viuicirt, a ua hiki oie iaia ke hf»ouiaopopj i k' kuuau o keia iohe ole ia 0 kekahi rxiea pili no ka a<ea ana e iuai nei, Mamuli u< hoi 0 ke ano lohe ui« ia 0 kekahi loao, ua maaio aku ia maia Vinieia aku ke ano hoomauawanpl, a ua lilo iho ia oia ia uoao īa i ioeu loko3pc 1 kana mau a kau uiaoii iio ko la«ou weh . ja[a. la manawa pu no uh aahu <>m - na aahu hoanoe like ole, a beJe atcu la malaio oia tnpu aahu hoanoe e imi anaj kekahi mea piji i ka wahine opio, aka, ua hauie wale ia niau' hoao ana. /Ua iilo keia i hōo j awahi» aiftoli no i koua mau ma- <

eao, oiai, ua uaaa o Vinieift kona wa kauaalii mai, mnmuii o kom ano punahele i kona oiau maluia, ua hooaiailani wale in qo oia m na ooea apau a«a e makeuiak.e ai <wfaaoko wale ia ana no. I kopa noho ana no h<»i iloku o k<* oihana koa ua oaaa oia i ka aoho aiakai noa uialuna o na koa, a he olelo bo->ko ia kana e kauoha aku ai, PO hoi he wa iloko o kona ola :a.na i hooko oie ia «ii kana mau toea e xnasemake ai, ao ka mua loi paha Keia o kona hoohoka ia ana ma kaua aiea i makemake nui ai.

I kekahi mau la ua hoopiha nui ia oia i ka iiui uui e loaa o Lugia itiia, ae hoike aku hei oia i kona, aioha peokela iaia, oiai, ua hooaoaopopo iho la no oia i kekahi maiiawa, mauiuliiie okanah^nanaaopoj keia ahaaina a Kaisara i nele ai oia i ka puliki ana mai i ka Ui o ka i kopa oinHoma. I kekahi mau lar iio hoi cD«>aJo ae la ia ano maikai ia Vinicia aku a hoi mai la maluna ona ke ano h'iena, a ake loa iho la o& e loaa o Lugia, ae hoolilo īai.i 1 Kauwa-kuapaa maUlo u kona maiiH, ae hehi ia ai oia mnlalo o kona m«.u kapuai, a ia marawa ulu hewa 0 kona mau uianao maikai, oia ka menawa ana e hookau ai i kona ukiufcf maluna j na kauwa-knapaa uia kona hale, a lik> ae ia oia he Haku i uiakau nui ia e ka ptie i aloha iaia iwnena o kana muu kauwa, I kekahi uianawa no hoi ana e noho kali ana no kt» Kilv Helena, us lilo iho la i* k;tli ana i me* heopiha iaia t feekahi iuanawa * ke "aloha kupouli*' no Lugi«, a hiki ole iahi kf noh«> ■n:ili«- i kona Hale alii, a h«;!e 'V;ile aku la *'ia no k >hi mau la lehulehu me ka maopnpo f>!e i mat* kauwa kaua*yahi i hple «i, a u*Ho ia uiau huakai hele naauaua i ke «lohA uo ka wahine opi : jpa e inhoomanao nei, i hoopiliki*

maoli no i k<if;a o!« kinn, a oa hooqofliop(>po loa aku h kat)B knuwa i wa f hu!i hoi oiai ai, ua ar.n nBlo akQ floai ona akti ke ario ui o kona maa hplehelena, a ua an.. pih«"kooa tQdU noaka i ke ano h< hena, * ia maoawa no hoi e iaai ka leo uwe o kekahi n kom rruui kauwa n;;rik;ij, e noke ia nhn- i ka hili i ka uwepa.

H» iuea luaa mau no i kekphi por o ko ao nei, i manawa e ko ole ai ka mea a lakou i iini nui ai, aiaila, e ili ana ke kuakoko oko !ftkou inaina nialun» ka niea hewa ole, a malona aku la ok poe i komo <le aiai iloko o na ha?ia e hoonaukiuki ana ia aku ai na k'.:spuko o ka {iiihu hehenn. 0 ikeia u>au kauwa-kuapaa «ja kona hale, he poe lakou i aloha iaia i na uiaueiwu i hala aku,- aka, uiaaiuli o keia ano hehenn o ko lakou haku ?a mau !a, ua hoomaka li' lakou uua. kau iaia, a tae ke ?ino hoowahawiiha pu no hoi iaia, I kei» manawa ana e hookuu aua i kona innina kohu ofe naaluna o kela a»yj kauwii hewa o)e, ua lilo pu no ia hana kaulike ole ana i eoea hoo: loa aku i kona ano haooli ole, a ua awihi;t maoli no :a mau la o kona ola ana, ao ka mea

nui loa nae ana e afee loa ana, oia oo ka halawai hou me kela Kilo uiaaiea, a lohe iki paha i kekahi wahi lono ho Lugi«, Ina no paha aole i loaa ma kana imi aha, aka' o ka hoike waie mai no hoi i kekahi mau otelo heolana i kk maoao . I ka manawa hēā la e hoea hou mai ai keia Kiio maalea, ai ole ua halnwai anei oia me kekahi poino ulia wale, a anamuii oia poino i hoea ole a>aj ai oia iinua 0 Yimcfa.

I kekaei la nae aua e noho kuwo uwou aoa me ka pouh Oiaoii 0 kona iani ua lsoike x£t&i ia kekahi 0 kana mau kaūw» no ka huea niii o ke Kiio Ciln, ae makeniake ana hoj e kaoiailio pu me ia. ī ka iohe ana no © Viniciā, ua kena koke aku ia oia i keia kauwā ana, e lawe fcok€ la mai ke Kilo Cilo imna 0 kona alo me ka awiwi. I ku auā no 0 Cii 0 iaiua o Vinicia, ua ku koke aku la oia imua okē Kilo ame ka leo anO pnua i ka pihoihoi, «|a ninau aka ia oia i keia ninau i keKiio Cilo. "fia

a ia anei oia iwaēna o ka puulu 0 ka poe Krit?tiario? E olmlu oe e pane inai ma fea hoohakalia ol?.''

I ka ike ana mai no hoi o k p ' Kiio ika Haku opio Ro-na, ua hoo ! pahaohao ia oia i ke ano uanakea o na helehelena o ke Kaukau alii opi 0 a. ua, ano hala aku la ke ano ui maj kona ooau helehelena aku, ao uiao inaka hoi he «no ahiu ke hoo. maopopo aku, ni kona lohe ana n 0 hoi i kela ninau a ua H*ku opio nei ua ike iho la nia o teona paoe koke mai i kekahi paoe, (?ia wale uo k a aiea oluolu ia ai t )i « imua o keia Haku opio waiwai nni o Rotna.

"A ia iō no «ia v> ka poe Kristiano, aka, na hookui ia mai la ka'u miiiona imi iaia e "Heaha ke auo okau mea e olelo mai nei? Owii ia uch* o Kalaeuea? wahi a Vmioia i nioAu «k'ū ai me ke auo haohao ke!a uaau olelo a k e Kilo Oiio.

"Ua poina ia pah» oe i kuu ania ana aku ia oe, a ia olua hoi m e ka Haku Peter>nius!i, o keia mea a'u * kani»ilio ae Ih, oia uo kuu hoahele mai Napela o)ai n rt Roma nei, a maka o«>ho ana o maua ui» kekahi Halehookipa, ua lele a»alu i» mai»ii4 «ih ē kekahi umu

pown, a na ia m»u pow« i lawe aku kana wnhioe «me kaua keiki, a! kun hoao ana e pale no kona ola oie

kona ohaua, ola ke kumu i moku ai

keui m-m mau 'iianauisua iuuu t!tm j a lilo, ia i uieu hoopilikl» wa iu\i, a hiki ol« hoi ke k»kau i na a>«a, milkai » na aku» i wnīho ai iloko o ? u. L 1 » wniho *ku wru ike kino o &aiaco&H tua keln HilehkH>kipa e make au <, ā uh a)anf»n. mpoii m w.\Vi ua i\i.ike jo no ok. ak■>. ua pu'w» loa irt im\ Wsi\l 5 Kik hoot»fto- - ?n% no ka oi;r k* oU u^i» 1 iu. *.>ko hoi oi« o ka po* 5 : Rrgt!ai.u [enotv> uei ma K->»u. uei. M

gole nn ehiki ia Vinio'ft kfc hc«manpnpoloa i ke ikaoaa o ke'a mafl olelo a Cilo e pHi ana nn Kalacasa, ao kana noea wsle.no i huomaopopie hnu akq ai, ua lilp k«»8 Kristiano ' mea a%eakea inai ;ka imi ftna ln Lngia # a m«fnnli manao t kr- Kao.knu AHi ua auo pii mai !a lrcnA «no' h'uhu wela, aka, uomi "ih'» -ls <>iti i me.* e naaopopo loa ai kk ru?nao o ouau ilio a ke Kilo Helenf, a kamailio aku la oia i keia mau olelo i k<e Kilo Helene. "Heaha iho la hol ka pili oia mea i ka hai.a a kaua e hana nei? A ina h )! ua hoao oe e hoopakele i koiia ola xce .ko.na._n.haui** • alaila* aole e lona iloko ona ka inanao hoomaikai ia oe, a mahea iho la hoi oe e kanaloa nei no keia Kalacu«a f :" " - "Auhea mai oe e kuu.Haku. uiaikai, i kettahi aianawa un ne]#,no na akua ika manao hoouaaikā^im na mohai i kanaenae aku iu hkou, i ina nele lakon i ka eoanao hoomaikai alaila, pehea aku hoi ke V,*naka, oiai, na piha ke kanaka i na hemihem'a honua. līe pololei no kau i kainailio mai nei o ka mea kupono ma ko K;ilacusa aoao o ka manao /'hoomaikai" oaai ia'u l:o ka'u i hana ai nona, aka, o ka mw kupainaha n»e i keia Kalaeuaa, ai hoike ia mai la hoi ia'u e kekahi poe īloko oia hoomana hookahi, na hMke-aku la o Kalaeuea, owau ka <e komu nui o koua poioo, a ua leonao pu ka wau me keia mau Powa u hoohalua iaia, a oia iho la ta eoā-i nao panai o keia kanaka manao hoomaikai 010, a oia iho lā ka koomaikai e loaa oiai ana ia'u no na uianamana lima o'u i poino ina Iw hoao ana e hoopakelo iaia,"

*'E k« K(Sj wahahee> ai piha hoi i na munao epa, ke manao nei wau he oiaio auaoli no kela rmu olelo ahewa a kela Kaiaeuaa ia os' , wahi a Vinicia me ka lelo ano h )owah«wahn, oiai, ua manao no oia o kei.i Kilo ana i haawi ai i na dala lehulohu he kanaka piha epa keia

'*Al«ila a kua Haku mailiai, ua oi eku la ka boi kou ike i ku Kal;i- i euea, oiai, eia hoi oe Ke hooili mai! nei i kmīa puino tr»alana o'u. Ho | manai' koho waie ko Kalacusa ua komo pu wau e' kokua i na h»na powa iaia īiie ftona ohana a uiaa'uli \ oia manao kuhokoho wale oua, ua hoike raua oi<i i fce kutuo o koiia poino ia'u, a he mea aoaopopo loa, i na oiā e hoorDaojpopo lou aua eia wau iwaena o ka puulo o ka poe Kristiano alaila, ao'le e neln konn kahea ae i na p'oe Kristiatio i kauoaaina iuua IaĪH, e lele hoopoino luai i ko'o olk nti, ae oi ako anu ko lakou hilinai iaia matuua o'u 0 sahi ♦nea ulia pomaikai wale 110 uia ko*a aoao aole oia i ike i ko'u inoa ai ka halawai ana no o makeu gaa kahi haiawai o na Kr}stiano, ua popo naua oīe oi& ia'u a ua atu\tiie iio wau e huwi aku iaia i. ka 'ht»ni hoano oka poe Kri«tiano, aka 4 uu tiookuetni hope i» mai Ih ko'u mauao hana peia. I ka puka ana aka uae u makou iu;;i kahi halawai o uf Knstiano, ua hoomaka aku la wuu e niuaninau i na mt?a pili uu kt>ia «oeā a'u i ik« &i, Ua hoike ia mai I . ia'u kn ui< olelo o tuuaka a u ka uioi>l«to LUa i hoike ai imua o u« pee Kri6t)atio, no kona kuiuakiāa m ana e kona hoah<;!e i hele uu;i ti imai N*peh| mai, a : aie ka hai»lele |walenii».<d ona enaake īua keU i wahi i hoopoiuo ia oia uie konq |ohaua, a ua kulnhewa uia i kv»t„, «Okoohn okf al;»h he Krif,tianu| ta hoi e m? ia, eia k » he .i.oa' kuamkaiH i&ia iloku o ka ihua o nn! powa, Mamuli o keu uiouWLuaa» qj ka !ohe aua :uai un« kekahi .uai o' m Kr*tiano. akahi no wau >i hoooi*osopo iho la i ko'u poitu , u i oi* ** htH>maopopo mai ;uii ow*u ibu uo koua hoaheh> i h.tiaw.»i ai mak<.u tue ua |knva, a i hoav ai hoi wau <? hoop«£eU iaīa, a Ha n> boi ua h«»«iU>oa o feo'u kokua ani ia?a, oia uutnumauSlimi muomnu Ou* i»v !k ka piīl ' nu>o!e! i \ maUA m' Kalrtcnsa '* ! Aole j