Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 25, 20 November 1919 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI.

(He Moolela Kahiko o Haw*ii Nui) Kuauii) KA HOLO ANA O MAKOLEA E

HOAO ME KAIKĪPAANANKA I ka ue an« o Kepftk.ailiula u* aoho oooeualu maikai o Kieimaia i ks aij-a, a e ooho ai aiua ana hoi ka ohana o Kapola kona wahi koa i 'makg, aiaila. olelo aku la oia i kona ooau ia Kiihele tne Kiiaohu t i keia oaau olelo penei«. mai olua e kau mau makuakiae, naai ia ua lanakila ae la kakt»u malujaa o keia mau alii i huli kaua mai ia kakou, a ke malu nei hoi i£a aiua mamuli o ka hoomalu mai*ai aaa o ko kakou w*bi koa alomake. Ke noonoo ae nei no wau i k«>leo kono a Kukuipahu ke alii o Ko]*ala, a oiai ua maaao wau tna ka una no la kakou e hele aka aie ike * ua alii ala o Kohala. aka, i keīa oaanaw» hoi ua loaa ia kakou maikai loa e hoea ai oi» »o hoi ke alahele ma na waa. Eia ka'u kauoha i olua e o'u mau makuakane, e hoomakaukau mai olua i kela mau poo o kela mau alii i make ia'u ma ke kaua, a e wahi hoi ia lakou iloko o ka lai, a i kōhu paikalo aU,. a hookau aku t iluna oua waa o kakou, a o ka ka- | kou ukana ka hoi ia e lawe aku ai imua o ke Alii Kukuipahu o Koi hala, a i ike mai ua alii aia ia kai kou a hookipa e like me kaaa leo kono, alaila, pakjle oia i ka oiake me kona uian lioaheaHU alii i make iho la ia'u, aka, i hoohewahewa «mai oia ia'u, a ahewa i ka m&ke ana o kona Huaiianau ia'u, alaila, >o ka hopena no hei e loaa ana i |keia m*u Hoahauau alii oi\a, a. oia |kona hopenapu e kau aku iluna Lona. £ hoouaakaukau aku olua i na waa kaulua o kakou, a e bana ne

b,oi ka pola a kupono no ka hiamoe aku, oiai, jna ano luh; no hoi waq, & ua luakemake hei e hooluolu maikai a hiki wale i ka manana e hoe* aku ai i Kohala.' 1 Ua lilo keia mau oi»Io a Kepakailiala i mea uaaikai ika tuan«o o koaa man makuakaue, a ua hoouaakaukau koke ia iho ia na WiW kaulu* o lakou, a i Uoolako maikai ia uo hoi i ua m«a e holopouo ai ka huakai holooioana. Ua hool»kopuj fia uiai Ia no hoi ka ai t a uia ka ( hooaiaopopo aku uo keia huakai, hoio (uoaua a Kepakailiula, aole vi&ie no Kohala kaua huakai holouioaua, ak«, Ue wahi hou aku uo

ktikahi at\a 1 maiuo &i e bolo huu &ku. Ua hoopiha yu Ia uo aiau waa o Ukoii i u& laku kai-* kuiKiuo uo ka U&kak» aku. I K& m&kwukau au» oua t«p&u k u» Uookiiu ia luai Uua poo 1 ' o

u u* «iii ui«k« u Koo«» « i k« urmrj aku o "k* poe i ike ui&i i keia mnu ] (, oomo Ui M « hooili ia iluna o| a* wea, ua kuhihewA māoli n<> U«| koo bm «*»o "onaao *i" kela u hoo-j W i* n<»>, * i oU nr> k* bttj*k*> a ke A.U? KepakalHnU. i k« miikank*» ana o n« tuf» *p*u * pono ai kn h«akni holowo♦o«, »» Hkāwl *kn U o KepakaWuk i k« *ioh» hop* 1 koim waUI bcāi »tk#, of* hoi o KfeuosU, aroe kf kanoh* hopo »k\i no UU 4 e i\iUv> UvA \ nn kaUA>U 0 kn Kn», « e no \ k» mihU!, * :

hoi mai ke Alii Keolonahihi, a aole hoi i wi fca aTna no ke kāua, aks, ua lako i na mea e pono ai kft noho Aoa. Ua ao pu aku la nO hoi o KepakaiHnla i kona wahi hoa koa, e maiama pono loa oia i na k&mk», a e hana i na hana lokomaikai apau ia lakou, a o ka mea no ia e laka mai ai na kanaka mahope ona, sr ina he hōl mai no ke Alii Keolon.ahihi, a hoao e kana kue iaia m& kona ano hoomalu aua, a o ka lilo no o ka manao maikai o na kanaka no kana mau hana maikai, u o ka mea no ia e loaa ai na kokua ana o na kanaka ma kona aoāo. He mau ao maikai keia a Kepakailiula ia Kieimaia, a oa lilo no hoi ia mau ao maikai ana i mea hooko ia e keia wahi Alii hoa i hoonoho ia ako e Kepakailiula ke "Keiki Alii ke Alii Makaoku o Hilo Hanakahi," a Kepakailinla no nae i hoomaopopo

ole ai i kona mau makua ponui. Haawi ae la ke aloha hope mawaena o laliou, a o ka hele no ia o Kepakailinla a kaU i kona mau waa kaulna, a hoi loa &ku la no hoi e moe iloko o ka pūloulon i hoomakaukau mua ia e kona mau makuakane, a o kona waiho aku la no ia' i ka hiamoe, & kaa aku la ka hookele ana ona waā kaulua malalo u kona mau makuakane, a i puoho oia i ke ku ana o ka waa o iakou ma kahi no i kapa ia mai mahope mai a hoea no paha i keia la o M Kafetlipahu, ,, a I kapa hoohanohano ia no paha no kela alii o Kohala. Ua olelo ia n(?'hoi ma keia moolelo o Kepakailiula, he wahi one kela a lakou i pae aku ai, a he one io no paha i ka wa knhiko o ka aina. I ka pae nna o na wā i uka o ka aina.'a aia ae Ia o Kepakailiula, a o kona manaw.' uo 'm i kaoiailio aku ai i k'ona mau makuakane i keia niau olelo. #, E kuu mau makua i hoomanawanui ia'u, e noi hou aku anp no wau ia ? o!ua e hoomanawanui hou no i ka'u hoounauna ana ia olua, ma ka lawe pu ana aku i ka uka.ia a kakou i lawe mai ne'. ī hele oiua a kokoke i ka hale o ke Alii Kuiuipahu, a ina ua piba oloko 3 ka hale i na Alii o kona alo alīi, alaila, mai komo olua iloko ke koi ia mai olua e komo. E wehe ae olua i ka wahi o na poo o tta alii a kakou i lawe maj nei, a e like no h<>i me ko lakou make,ana, a pela no hoi olua e hoo-

lei aku ai iloko o ka hale. I ka ha-1 ule aūa o ke poo iloko o ka hale,| alaila, kali abu olua i ka olelo a kel Alii Knkuipahu, a iua olra e !ohe i kona ana 1 ka uiea nana 1 pepehi kona iuhu Uoahanau, alaila, hoi koke oaai eo "tīua mahope īho nae oka pan pono ana v o na poo apauika hoolei *a iloko o, kona hale, a ? lohe hoi olua t ka knmallio j ae o ua aIH nei, uo ka hewa no' paha ke kumu o ka aiake ana, alaila, komo otua iloko o ka ha!e a kamailio pu me ke alii a i makemak* ke <du e kii mai ia'u, alaila, e olelo aku no oloa uana ponoi no e kii mai ia*u. M

I ka pan ann mo >>km iwau oMo! a Kei*VaiHu!« i koiia mau mi'kua-1 k»re, 6'ko Uoa liuliu se !a no U i ka huihui poo s» a i hookonK 1 »! U hei i!oVo o ni koko 4 A nanmu» o ko Uua haaWe ana iho i ka Uua kt»iki, ua kamaUio hon aku la o KppAk&Uiuift i keia mar oU!o hope i kona man msjtia : kiine. - M T ninau roai k° «iii i ks hewa i t»Ake ai keU niau atii ia*u, e hāi paloJei aku no olua i ka oioolelo poloUi o ko k*kou haV»kA » i m*i hun» oina i kekshi nie« i ke ] |AHi Knkuipahu, oini, n» lohe waU' uo hoi wā« he a'U k&uUk«? keia o kon* ano .^ t k* h*U ann. o KliheU o\« K\inoho, k* knhiko iho U U\u Iho »• n* *ahn knpon.> i ko Uui kiiUaa. ♦ h«»n« nn* \ k* m*?o i kupono no ln* «IH. * # k»*\i no hoi \ ko Uw» !mnv*hm>U, * tVf» Uns wiAhiol< ,J»W, tf i«« ana no hel w» k(

iaua mau lima i ka laua aiau ihe kauei, » o ka koko poo a l«ua ua hooihoe ae la laua i .auamj «ria o lau», a © auama ana hoi i keia "koKo poo.'' Ua hele ua uiau makuakaeie aei o Kepakailiula, a liH kaoaka o kahi alii, ua hele hoi a ko iaua mau kuiaoa,, a ho mea maopopo loa no i ko leua mae ike mua ia uiai al, % koho koke ia ooai ana uo, aole laua h® , mau kanaka no kahi alii ole. Ia laua i kaawale iki aku ai mai kahi o ka waa o lakou i kau ai, aa kamailio iho la uo laua iho i keia mau olele. "E kuu hoahauau Kiinoho, akahi no Wau a maopopo i ka manao o ka malama ana aua hanni alii nei a kaua i keia mau poo o na alii i make iaia i ke kaua, eia ka he mea hoao i ka manao o ko.Alii o Kohal» nei. E kuhi ana wau la, e kauoha i<t mai ana kaua e keia Hanai hookalakupua & kaua, « moe pu la kaua me keia mau poo, a oia ia ka mea i kapi ia ai me he ia ala. Eia ka o ke alahele iho la ia o kona iqil ana i ka naanao lauua nana oia i kono e hele mai i Kohala nei. M<t ka hoomaopipu aku 1 na hana a keia Hansi aiii a kaua, e hoea hou mai ana no kekahi mau hana aiwaiwa au* ma keia me» aku. Hele no hoi o Eukpipaho a ike ole mai ma kona aoao i ka kaua hanai, ehia ka hoi mea aloha o kona ukali pu aku i ka ineheu o keia mau hoahanau ona." Hoea aku,la ua mau makuakane nel o Kepakailiula mawaho o k& hale halau nui o ke alii Kukuipahu, a e pību ana na alii iloko ia ahiahi, oiai, ua molehalehu ko laua nei hoea ana aku. Heahainu awa ka ke Alii KuUuipaho ia ahiahi, aa ana no hol na kukui oloko o ka halau alii, a e koli mau ia ana 'kela mau kukui e kekahi mau kanaka "kuapuu eha," a he mea puuahele no hoi 'kanaka kuapuu i ke alo o ea alii. Oka pau ana ae no ia o ka aha inu awa a na alii, & e noho aaa ke Alii Kukuipahu ma kelahi kala o ka halau, aole uae i iho mai ke k&noenoe awa. Ua hoopuui ia no hoi keia hale halau i na aliii lehuUhu o ke alo aiii o Kukuipahu, aoie hoi o na alii kaue wale no, aka, o na aiii wahine pu no kekahi. I hakaiia uo laua uei a Uooa pouo ma ka ipuka uui o ki h&lau alii 4 m ike mai ai hoi • ko loko kolopoko»» * ke kuu iho ia uo ia 0 ka mamaka poo laua nei, a nee aku la 110 hoi 0 Kiihele a ku pono 1 ka puka « ike ia m&i &i kona kulaua hiehip k&u&ka ui, & e paa pu aua uo hoi i. kona eu&u l&ko kaua, & i k&hiko maikai ia hoi i koua aahu aiii. Ue kanaka ui uo o Kuh*4e, » oia uo paha ka iu&kuakaus i ukali

iki uiahope o ks laaa hauai. I ku ike pouo aua mai o ko Loko pou i ke ku &ku o kt>ia k&uo,k& ui mawalv i 0k» o la haiau alii q kd alii, u& lijU> iHo la ia i h&muiau uo a leu &ku & lou mai ua wahiue aUi 9 loko uo kti ku & k#U k*u&k& lui a l*kou i ike uiua ui« &i. 0 k% \ ano ona a«t iha o k«. |kahi*poe *1H o «« pau "sf U Im» lee 5 ?» ikt> ana miu ī k{»iA ki:vski | malihīm I* *usnawA uo T paf ui&l j&i k* »«k> k#licA o ke Aii; Kukuip«t)a e kooio *ku ik>kv>. oiai* u* mno hoomanao koke m !a no oia i konii Hhi i e jku ak« npī s!u « I I au* | ai« "S<olo."i ah*hl, [ "B koinv> m*i ho\ i&h*. u.^lok«

jnei $ k* k>im o k? ahklii, | Do boi i &e ue; ik*hi aw« o lakon hm. s he it*bl r»o> he* ; Vr. N t wUw» O m*? hiV A hn ? 'l» ho* \ U V W U **U ** *[ : k """■ ' "