Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 26, 27 November 1919 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI

(He Moolelo Kahiko o Mawaii Nui Jv Kuauii)

KA HOLO ANA 0 MAKOLKA K HOAO ME KAIKIPAANANKA "Aiia h "i wau e kooii'» aku iloko,, ■ u ia a kuuivi oiua ako ko iuaua mau, hoahele o ka hele pu an» mai nei/' | Ia uianawa no hui o Kiihele i wehe ae ai i na. I'oma-i, poo i wahi ia i ka lai/' a i iuā li«e hoi uie kn wahi ia atm o na pai kalo* I b loaa apa o ke poō o. ke Ali.i Kaouohoalii, a hooiei aku la i ua poo nei iloko o ka ha'e, a ia manawa no i hooho like ka poe oloko o ka hmle i keia T!.>u olelo ano puiwa.

, f "Auwe .no hoi he ianaka a he pyo nae no kpkahi Alii, n o,Kamohoalii ka nanaina o keia |p ae, o Kamohoalii io no ka wahi a ke alii Kuk'iiipahu i kamailio mai ai. A wajho ia poo imua o kfe..aJo o ke alii o Kohala, ;i!nila, '&-1W Uou la no o Kiihele i kewabi p ■»> hou, a hoolpi .aku la P:V„ hoi ia poo iloko, a o ke poo hoi Huiuiilou, a o ka hana n .> hoi a *"■& iK'O.h".* 1 /iliA n»e kel» pane,i hoike ia ae la, nealuna, ana Alii Kukuipahu ne e hoike mai ka mea. ndua ia poo, Pel.i np ka hana a Kiiheh i ka hoolei iloko a hiki i ka pau lua ana pku q na a Lakou i 'awe mai 'ai i ka hpolei ia iloko o k« ,haU, a waiho i hoi imm; o ke Alii Kuuuipaha oi Kohaln. ' j Mahope n ka pau pouo ana o poo i ua hoolei ia iloko o ka hale,' alaila, komo aku Ia keia a ku .anai imua o na mea ape.u, ia manewa pu ih> hoi.i op<s noai j>i te alii Kukui pahu a honi iho la i Tie poo o koua mfiu Hoahannu, a heleīei iho Ia koiia wuimaka "no ke aioha ia lakou. Ke kali nei nae o Kiihele no ka hoopuka ao paha ou i Ali» Kukuipahu nei mau olelo ahewa paha i ka euea nana i pepehi keia mau hoahanau ona> ak«, aole loa he wahi oielo i kamailio U e ua alil Kukuipahu nej, a i ka wa hope loa nae, ua katnailio ae la ui alii nei o Kohala i keia mau olelo "He hala paha ke kumu o ;><> oukou make auae kuu mau hoahanau, ti<t no ho' vv»u ke hoomaka mai nei lra elua .<> na 'auoh >, aka, no k«*u h-*na in» ole aku no i ke« kahi w* 1 » okos, Ui>iaila, noho no wau nw ka maikal, a lilo n i hoi ko'a tn.au alii. t «oh > pu' tiei i u>au h<»al'>ha pilipaa no'u, « aii>on pu a no hoi wau e ko'u tuau iu:ttiHatu >ua aole wau f abewa waW aku i ka uie» nan» oukou » pepehi» a hiki i ka la ana oke kumu o ka pepehi

anH )« >ukou." My i« inau 010l > ua i\tii Kukwi*. p»thtt īu'i o KohftU. ua huii u;ai U ui*. a ka.'uailio ia Kiilu le, oiai, h U no hoi iwaho o Kiino'io, a s ana no i ke kuUna o koua inoā o Knnohe, :t *• nohu ,-uui uq] -tin ma k*Vihi p «h:ivu *» wd:i» uu. | mn ke *>*•*'a •» ka hai;tu oke a!i : Ku Kui^ahu. "£*» *tthe* ka hoi k<* Alii $yio *'« i «»i «**mi e h«t e u:ti i Kohiln nei, a o olna wale n>. k» £«hi U i holo mai ne? i K«»haU t fti krU ns*it nknna manao'. n o'.u* • liaii ' *ku !s uo u» Al'! a«i & { -

"īimn" 11a waa o euaKnu, ā~T'"EeUr mua ai»s oeVhoi mniiH e ike ia oe e ke alii ō keja aiaa, « e hoomaopopo" hoi ke nei uo p »lt« 'annao hookipa i ka itkmia h iruu al.i e like me'kau leu.knm» i«ia i Koaa."

"A", ke mau nei 110 ko : u aianao huokipi iair, im noa ho: ka tna.ua kuik i:uahint hui, a ina m<. h'.i paha i. hool>>he tii»i kui: Hniiha-

nau wlīi Keolonahiln i Wu luau nlelo iai-, e haawi 110 hoi i ke kui kamaliiae a. inaua n«i ka mea nan«v i wawalii mua kona"!i>;;luhi,i, i na U hv)i ao'le oia e inhi 1 ka an i ke kai Ino ka iuii no ka uuma kaikaf)rtahine. Auhea ouk>,u e ua alii opio 0 ko'n alo alii nei, e k-u ae oukoo a kii aku i kt AHi opi> e noho hookahi maī la ; i na w.aa o l&kou uei, a e kil oukou iaiii, a, hapai mai 1 kauhale nej, a ao.le no hoi uukou e Waia no ka aua ino ana mfti i se alii kokokieki* 0 ka Hikinā."

īka Inhe a'na o kekahi mau alii opio, ua ku koke ae la lakou iluoa'a hahai aku ln mahope t/ Kiinohu oiai, na kiihea aku In q Kiihele ia Itiinōho pal ikai i na alii opio i kahi o na w>a o lakou, a alakai mai hoi i ka.laui hanai i ke alo »ka Makuahonowai Kukuipahn. Ua hooko ia keia kauuha a Kiihel.e e kona hoahanau Kūnoho, a o kena alakai akn la no ia i na alii oisio o ke alo alii q Kukuip»ou i kahi o ka laua hanai alii e uoho.mai la.

hoomanao noi kaua e ka maa. heluhelu, j ka hala ana mai no o na makuakane me na *"omao poo" o ua alii i uiake o Kona.ua haalele. iho la ua Alu uei i na waa o lakuu, a ua hele aku la keia a kahi nol.uu.olu o kt> one, aUula. eli iho h. keia i iua ne a waihi» iho ta i iona kiqo iloko o Ma lua one, a koe nae poo iwaho.

'K'**.h' * ■ j. ..4 1 \ p.i° o K ,hala me Kiiuuho, aole :hk/ld o Kep,ikai!iula iluna o ua wa;t o I»% knu. a o ka ho'omaka iho la po ia o u.i mau alk nti e k<ihta, e iiui pu no hoi ia Kepak&ili'ila, a mamuli o' ke ku mai o kekahi puu one ma kekahi w;ihi mamao iki aku euai.na | waa aku, ua hele aku la kekauī.mau

ahi opio e : ana, a i'ee iho la lakou i ka waiho.o. keia peo iwaho o ke oue, a ua patihia loa uo nae i ka hiaui e, a o ko lakeu iuatiav\a no ia i ho.ual aku :iī ike >-!ii Kepakai!iul;. t a ko j .kua pu aku Uu> h>i kekahi aiaul alii opio i k* eli ana i ke oue, a e' kaaw;il9 «n aj hoi kona kin > mai*' keU lua one mai ana no i eli ai. 1 ka hemo ana ae d Eepckai]iult> uiai ka lua one ae, ua k.auiailio kck<2 iiku Uno ka maknakaue Kiinoho i ka m«nao o keia huakui a lakou me keia mau alii opio o Kokala, i kii mai iaia.e hele i ka nale p ke Alīi a ua p,»tio hoi ua uieu' ap;.u, a ua .makemuke ioji Alii 'Kukuipahu e hele aku o Kepnkailiula i kona hale."

rka loh* $ns o Kepiuailiula i keia hoakaka ak< ua wa ! ii makuakane, u.i .ino kanalua īho la v>ia no ka he!e oiai, wahi a ua Aiii hook"lohe «lei «vKauuuaii.oai.waue aku ai, t,a ano maluUUuhi oia i k h ypn>ana »na mai, a be maketi.ake »>ia e h uinaaln iki no kgk;.lū a»auawa ma kahi kokoke uo i ko Uki»u wa^.

I ka luhe aua o ua alii o4»io oj KotyU i ke*rt o* ,u a Kayaka ' ih'u *, okn Ukoa iOHa&w* U i! nt*> ioai at, a U I kti Aiu' oJi^sL s ill.UlfeUKU Aku U i«U i k* halau lul« o Kukoipahu. Ik» h«U ann uai o kii ia K«ps>kaitinta, oa k&ooha ?e U ke A-ii : Knknipaha i uuu kahu e hu% hoi aku 5 ke p-> > > a* alii c fhvtna ma k«**v; wahi kut»oao e | l>»!*fc*ris ;i j.ia Uoi * kamnilio boo nku k- A Kuko\. h,, A UiU. Utfv fov* «k\> i kr a.'i.Hhilu* « hutm l»U Io* n >h *: keU i,*u jW 0 ktU w»*u bfmhxnuu i u* alii Ku« k« I he huu o u* Kahu t it«-U mnu okk a kv> Uk.»u i)«ku» o* hooko nku U Ukv x u bM iv Uuuukuuu iUv.

I Ika huen ;i'ia uiai o KepaKaili- | ula i Haluu haie qke »lli Kukujj U.ip.ii loa ia aku la no ōia ka ana iuiua o ke aio o ke Alii j K.nkuipuhu, ;t uu haawi Jtoke uoai juo k? liiii o Kohala i kou» liiua j ftloba huukipa ia Kepaaail l ula, a ia ,;uanawiji' Un j,.0 hoi i Lauoha koke aea'; oia i kona neuu "Ai pu'ipuu'' e h'.uitiJH^ (t aHau kuke ia uiai kekahi oiau t».<?a ui kupuuo ua ko aliī uualihiin. ia Kepakailiulii i ku ai naua '» kt- .ili' u Kohai<«, a ike ia uaai la ,j h 'i. ki : 'U|A ueleo l«!ih eko luko apau j .') jca *ua houeehia oloko oka ■ hale no r ka .ui pookela maoii no o ke Alii ,cpio o Hilo Hanajp«hi, a ua haunau lakou u. manawa. alaila, lou aku a iou luai ua aiii wahioe e.aoho pu i<o£o e ke anaina alii, oia,i, ua manao' hoi iakou o Kiihele ke kao»ka ui a i hoo'uaopopo ai, eia ka aoit loa koua ui i ukaii kok><j£e akui ka ui o kana alii. . Mahi|pe iho o «o id.ua ike aDa me Kiikuipahu. ke aiii o Kohala, oa Minau kpke oiai ia uo ke Alii Kukuipahu i k.e ku;uu j uaake aī uela mau alii o Koua iaia, a ua hoike aku la o Kepakailiuia i ** uioole • , po;ol.ei i| k.» las;ou, ana, aaje tka hoau ;»xu <> keia poe aiii e imi' i koua olaj, u <uaruuli o ko iakou paaliiī puni| kaua. tJ u;t hookau ,aku uia i L ka ho(,pj»i p uuake aiaiuua o īakou, oi»j, he u>ak# oaai n > hoi ka lakou e ,aianao ana e houieau. uaai olia » & he luake uo hoi kana e panai aku ai enaluua o iakou, a he I u.ui. hoi I.akou aja ko iakou aoao, a [ .iKepakaiiiula hui t he elua i wale u,o ona wahi koa Uiavsaho ae o kona ooau naa&uakaue uaua oia i y , Ika lohe aua ote niii j. 11 ' 1h t 4nj <m i Ika o xein uoau ajQi u .ua Koaa ih ( txoi*e pu uiai la /40 0 Kukuipahu i kona aunao rfiahabloa i lio iCepakaiiiulā kipa aua mai i Kohaia e ike laio, a e t nunu nj U'ū oia we kont uiau uaakuakaae e like uae ka ioihi a.laku_uj uiakeaiake wi. I ka iuakeukau aaa ona uie* &i i hoouiakaukau ia t ua noho iho la o Kepakailiuia oie koau <nt-u maku&kaue & hoouuu ,i ua iuca ai a k« Aiii Kukuipahi^. Mahope ih<» o ka aua« uik nanea wale iho ia Lkou uo keaahi. ouan-iwa» a hiki wtie i ka uianawa ,a; uo houauuioe aua ia po. Ua , h.-owi uiui 1.« keii&ai kihi o ka , ilalau u ke Lu Kukuipahu uo Kee uiue ul i ua jx> uei, I Av le i j*u.