Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 27, 4 December 1919 — HEMOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HEMOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKONAXVII. iCA HOOLALA PĒPEHI KA NaKA

O iia 2»ea i kamailio ia e Cilo ma kn o lokoni* i hala aku !» e pili ana ia K &lacuaa # he mau olele aoo oiaio qo i» • oiai oka eoea pololei no keia aiea ; 1 Cilo e eoanao nei e kapae aē mnī j[ 5j ola hooui aua, he kanaka ano e* ienaakulrt io oo oia, a ua hoo hoalol »30 no keia Cilo iaia, ai *ka 3iana\ ra i hilinai io mai ai kela kauaka i ua Kilo Helene n«i, a a»anao he i b® bs>al t, faa oiaio keia i halawai i >0 ne ia, a oia iho la ka manawa a iwia Kilo Ciio i kumakaia ■ aku ai i Jk&/eaoao hilinai o Ks la* eaaa, rjs ke iuai ana aku iaia i j keia p' t& powa,- a hoopoino la kona j noh«> e «kana ana» ana 0 j kona < iHiaua i kela poe powa, a koai ia aku, re iakou no noho kauwa,kuapfi&, a hoopoino pū ia hoi kē »uo ixuo noono waiwai o keia Kala* eOM. al īaawi pu h aku la kona ol» j K 'lo «uinakaia, a 00a ka uHs wal«r &o ka pakele ana o kona ola, a mah o]pe iho nae o ka pepehi ia anai a hoe i|6i -ia aku h iDB kekahi wahi i k(.{» ia 00 Minaiuna, aole hoi ma ka HHe lioo kipa e-like me ka ua Kilo waha bea .viei i kamailio haanui wale aku 8 a ia Aole no i manao īki ke » Kilo e halawai hou anß oia t ka - mea ana i knmakaia aloha <4e &i } P»wa, a eia ka eia ao ke oia keja Kalaeuea, a mauauli oia ike a a*' ne * ' kana ka ana i h ai e n»ake, oa iilo i a i mea we« no kona man ao. X koua ik « An * ma 'seia wahi 'wnana o P°e Krietiano, ua maua « fl<> oia ?a ma* aiawa e h;aalele loa hana ana i »i ia Vioicia aßa i Le* le Lugia, a ua no

oia i* manao e hala VAi Viu ieia, aka, aaahope , aiau''. lanuailio ana, «a he. *»ēJa<«)APO ioa i iho U o Cilo, hole loa « eha āiele i kela hana ana 5 hoopaa mua ai, oiai, mamuli oia hkv«r® eha o% aku ai, e ariB, °^ a ** Vioi cU i eneeui nv>ua, ae aho koti» iiio i eoeeai uo Kalacosa iuauioa 0 ka ii k« ana i euemi no Vjjnicia ke* kabi. o »e Kaukau A!ii nul o Ror oa.

1 iaak le aku la oia i kek halawa* hu i ana %o !»"«*• 036 Vin?ctß, a kamoe lo k aku U u0 1101111 alahek no k«k ibi h»l« i'un waina ana i kamā • J«a ai» « U4 • makemane loa oia « i loouoo pono ' kana mea e hai>s ko&e «k« ai* o» ;fti . * na no oiR » haPR ote im j a Vlnlcīa 1 waiho •I < keoa liuia; alaiia, e ili mai an* Ofr** *i»Hkia tf>a,'«na ona, a ao!e ioJThiki iaia e aktt sfti,t ii ka tnaia i*k 0 ° Kan* -$«« A lii Houia, oiai', he man» uo» no iro kela Ka«k«o Opio RouJ« « aka «aia a kahi <f I°** v* nwi «o hoi oia ka lawe *u*mt i kela enun pua ©*- hullhua i na manawa Hke «*1«. Q ke toxm\x u e hol o kona kaeooe loa *m kona »o W* h*\c itl|aa, <t uf hoomaopūpo no »>'» 0

kahi ia e loen ai iaia na kanak* ka 1«Bā tiaati«a. 86 liTkt ai p?,haiaia'e hoolimalima ia Ifijkou e hana i ka hana karaima aina i makeenaKe ai e hana ia maluna o Kalaeuaa. laia uae • noho ana tna kela hale iou waina. ua huonwopopn iha !;i oia ka paakiki loa a ka hiki ana i ke-, kahi o keia poe hana man iri;iu i ke j karaima ke hooko i kona ma^emake

oiai, aoje paba e kokoke aku anal keia poe i kaihi o na Kristiario, ae j halawai ai hoi me ka mea i eeiake-.

make ia e hnop -ino kona ola. Ia maiiawa no u?» ulu ae la keknhi manao iloku o ua Kilu Helene »ei, o ka mea wale oo e hiki ai keia hana ana e manao nei, oia uo kona hoao arva e īoaa kekahi ruai waena ,n-u o ka poe Kristiano, e hana aku i kela | haaa hoopeino ike ola o Kalacusa, Ua hooholo iho la oia i kona ma-

np.n/ a hoolilo loa iaia ih» i mea "hiiinai HooouanH Kristiano" a ia manawa hookahi no hoi e houlala ois i kekahi alohele e huoili ia ai ka hewa iluna o Kalaeuaa, ma ka hoao ana pahg e haopoino i kooa ola, a mamftli paha «ia manAo hilinai ia mal o kona ano hillnai hoomana, ae hōokao ia aku ai ka ihewa aua ilona o Kaieeuaa. Mamuh' oia manao hoo i 'ilu afe iloko ona 1 kela ! noanawa ana e noho ana ina kela i haie inu waina, ua haalele iho k oia i kfc!a hale inu w&ina, a uh kamoe āku la kona oihu kapuai no kahi e loaa ai iaia o ao ka Makōakahe hoi o k« keiki k\\&paa ana i hoopakele ai noai ka noho kauwa-kaapaa ana, ia naahawa hookahi no na« ua hooholo iho la oia i kona oaanao e makaala loa i' kana mea e kamailio aku ai, 0 'lilo' a ua nei hoi ia 5i mea e komo ai ka ' manao hoohuoi iloko o kei» poe KriBtiana. Ika wa no i loaa ai Ka noho lanakila ana i kekeiki a Enricins«, a rne kekahi mau dala i kte mal ma ka lima o keia kanaka, »a kuai aku )a oia he wahi halekuāi o na huaai, a hoolilo iho la iaia iho me kana keiki 5 mau mea kuai huaai, ae \6koke ana hoi i kekahi wahi hele noi ia ena kanaka i kekahi haīe keaka Koma. Ua loaa aku la no ua ka-

naka kalepa hua?i nei oia kohai wahi hale kuai, aē hoonohonoho! ana hoi i kana mau wiiiwai kalepa oha huaai, ai kona ike ana m;u i ko iaua "puuhonua' ua hookipa aku la oia ia Cilo me k« ohnhia nui loa, aē hookipa ana hoi 'ma ka inoa 0 Kriato, oiai, ua manao maoli no 0 Buriciusa, ō ka mea uana laUa i hana aloha, he haomaiia iono ia na ! Krist'r, oiai, aole loa e hiki ke ka--1 nalpa i» kela harm aloha oiaio a

C»!o ia laua. I ka Bni ana no o lakou, ua hnomaku koke aku la nv o Hilo e hoo, hele olelo «»o kona lilo ana i mea

ano ilihune, n»e hoi o kel»] hana kokua ana i kana keiki puino,' a ke manaōlana iei no hoi oia e panai mai ana laua ma ko lauā ko laua aoao f kekahi hana e hoomaopopo ia ai ko laua «nanao hnn. maikai. I keia manawH no a Cilo e kamhilio nei i ka noHkuakane o kela keiki ana I koai hou ai ; kona kookoa, a ia no ua keiki nei ke hoolohe maikai ala i keta mau olelo a» Ci!o i kona makoakane, a m hiv>lohe maf !• hoi laua i ka<?ilo matf olelo mt ko \*m kukuli pu ana ma ko taua mau kuH, m\, oia qo hoi kekahi ano o ka manao hoo'naikal o Ikekahi kanaka m> ka hanA alohs a fcona ho« kan«k* iaia. Me ko laua noonoo mua ole i ke ano o ka hana

! ooakeeoake ia na lana p hnn» nkn, ua haawi mai la laua i *a f*rm olflo huopaa js Cik» no ko la\ia hana i kekah! ha«« Mt«ft jatt*, ai ka manawa hm ium e niakaukau ai no laua man kokna, ua hikMoa iaia ke hiiinai aka 1» taa« kokna ma l*na aoan Oke knmn ntti !t"»a n A hH j p«h*a o ko lana hilin*t loh 1! Iteift Cito, oia no ke ano r» kēia hana i haoa ia akn, a «a krmo maoli no H©ko « !•«* k* minw ba kioih

"r ■ '■■■, ■. -" ■ ■■■■■ hemolplo keia, a he Kauwa owio loa > hol nT¥r.~Taua Haku e Inlinal ana, , a ua mana:> th) f?i>ī laup, anle loa : keia Hemolele a ko laua Haku e hiiinni aua e kus<»u ilio f kekalil h?»».» > «kaeka, oiai, ua hoike 'mai hoi kuna hann ia laua, he hana ia I ku,poi..> n k** kanpka oiaio n ke Aknu " hana ai f?ia ka he keia a ke ola i pilm me ka liwi kuD»apau o ka hnokamaiii kiekie i

I Ua nana !* n■* m ika Iwikamani'o ua'Cijb nei i ka lani, me h* ialh e lioike am» i koua manaohilinai |i ka 'Hwku a'-lakou e hilinai like aua ja he al« n - !v>i e hoike aku aua [i k!tnn yno hilinai Akua o ka poe i Krist7'ano F ame «la nn hoi tua ka 'uana ana nnu maka kolohe

ī k.-t lani, e hoik<* aku >ina no hoi ke pule nei oia i kt» uiea e hoomalu ana Tiia ka lani, e kokua mai 1 n i olelo» hoapaa ;i keu rnan ktta«ra-«n i.'lr manaWii n>> nae ain e hana nai i keia liana, a ia kona mnnei]

alimu iluna o kel» »nau d;ila nui i hou i.i inni iaia e Ice Kaukau AJiī Vinicia, a ina e h!ki ana | keia tnaw mea fce kana hart« i raāteetuake ai ia laua e hana nku, inanaiill n ke!a hana alohn a laua e knhihewa nei, mas ka waiwai a'kn 0 keia Cilo i uku panai ia ai ke keike a fCuricinsa, a ina e ho!oponrt ia raan»o ktfkua o keia ma&ua m' e leana ke ; ki, alaila, e koe iho ana no kela trka makana ana i noi aku ai ia Vi'nioir» n<> ka hookaa'wale ia aku 1 Kaiaeuaa mai keia ola ana ai I'aelāe a3 hoi ke alahele no Cilo e im' aku ai ia Lugia. 0 ka mea wale no naiia ē ākeakea mai i ka holopono loia. o teia manao pepehi kanaka o v& Ciio nei, oia 110 ka ano elema-k-nie a nawaliwali hoi o Rur;ciuaa, a aō kiāna keiki hoi n jna ka Inōa o Gaatasa, he keiki ipio loa no oia o 16 wale no tnak»hiki, a he keiki' hoi no *a wa eleienkol? a KuricitJ»a a he ano hik' pono ole paha i ko laua kuiana ke hana i ka hana puo*

w.ii el»ele ana e manao nei e hoohana akti. I ka f hala ana *e'o kekahi inanawa o ko lakou kamaiiio' ana, na heike oiaopopn I6a mai !a o eioaa tr.e kana keiki i ko laoa ma-

kaukati e e hooko i ka makemake o ko laiia "puukalHhalp", aka, ua kaua aku la ua Ci!o maalea nei iā laua, a ia no r ka wa kupeno loa alaila, ho?tre akn oia ina mea apau e pili aha i ka hana ann 1 makēmake ai e hana kku laiia, h mamoli oia manao kali o laua punkalahala, ua ae moi !fl laua, a me ka Ihoopaa hou mai no nae ia lanā iho I i ka uiakemake o ka mea (nana laua i hoopakele.

la enanawa"mi hoi i kamailio lnm mai ai ke keiki i ka Eleaaakui* EaricioBH i ke Kilo Ciio i 'keia aau oleio, no kfl mea pili i ke kanaka ikaika ana i manao «i, he kauak? hoi k»na i hoortiftop<.po ioa ai iio ka ikaika niaoli, ai like paha kona ikaika me na kflln<»kft ehn i ka ma-

nawa houkahi. , "Ua ike no wau i ka inea ,h»K>uioa palaoa Den»;i, ahe wahi Jiovi akoakoa uihu ai «ekafii p<>e han«, ao kekahi h<>i oia poe i akoakoa ui;i u wahi, he poe kauwaknap»»rt no mamoa, ae aiiae and h >i lakou n»« kela Wah» no k«» ake h.uia a ua uiakauiuHkau hri e laweiaw*. i kekahi hana > t v *awi ia aku na lakou e hana. 0 u na kai'.aka a'u ī ike :naka ai nie kt>'u mau maka ponoi, aole i kana nmi kon» ikaika, ao ka i «neane, hiki pOna Oie i na kanaku eiu ke hip?»i, aia iioi ua hiki wale uo ka hapai ia «oe ka maalahi loa

1 *Tns he kankka Makau ok' r ke ! Akua, a n» makankan hoi e liin* ; k«kahi hana kokua I ka tioahtuis iloko o kfk«hi Mans, alaila, hv, ma keuiake loa hoi wsu e Uuna, ako me ia Hoahanan II >lro o Kristo , \ a īwfthi n ka !eo āuo ōhi>hi»i I "He Kri*tia»k> oiaio kel» kahak.- 1 ;ikaikft a'n e aku nw lao ka hapanui 9 ka poo e hele.oei 1 'k>b' > hep<H» !k--i kou, H«* poa no hoi i na |hana ikokua * {|.»ko o ka hi|liuai Kri*tiano," ! pm ]