Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 30, 25 December 1919 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI

i (He Moolelo Kahiko o Hawaii Ntii ) Knauh) KA IMX ANA. O KKPAKAUULA IA MAKOLKA I MAUI la Kepakailiula i haalele iho ai i na Elefliakule kiai akua a Kaikipaananea, na kamoe !oa aku la no kona man Kapauai no ka halauhale alii o Kaikipaananea, a ku ana keia ma k e kihi oka hāle e hoolo-

f helobe a$ i na olelo a ua Alii nei o I Wani. I;iia e £u hoolohe ana ma |ke!a walii. ōa lohe aku la o Kepaka. ! īiiola i na olelo a Knikippananea i f koon man Kahu ma ka olelo ana iā Mikou,' e hele e hoomakaukau i ka f hate waiho oKana o ke alii 0 Maui. li wahi no laoa e hiamoe-a.i tce kana Iwahine ia po, A lohe e Kopakailiula |ai ka puka ana mai o na Kahu e Ihele i kahi i kaooha ia ia laun e ! hoomakaukau 5 kahi moe o oa Alii, l<ikola nei til£ali akn la no ia'ma- ! hopn o kela nian kahn o ke aiii o F%faui, a ia la«ii e 1 keia

wahi moe no ke alii o Maui, o kv. ia nei manawa rio ia i kekolo raalu akn a'i a hoonee puu iho la oea kat>i kokoke ioa i kahi a na kahu e hoomakankau aoa i waoi a na kahu e hoomakaukau ana i wahi dooe no ka laua hanai ahi. Honi »ku la ua mau kahu nei o Kaikipaananea 1 keia ano ea polopolena mai, ai ko lana hele ana aku ma in wahi e nana ai me na lama kukui o laua • ike iho la lana 1 ka puu ino a ke ake Keiki ka«aea o ka uka iuiu 0 KannUainoa i hoonee puu ai, a ua

liio iho U ia i mea pono ole i ko manao, ko laua huli hui no ia a hoike i ka lana haDai alii Knikipaananea. I ka lohe aoa o ke Aiii o Maui i ! ke!a ma« olelo a koua uiau Kahn, ua pii paila ae la kona huhu, a kamaitio uoat !a oia i keia iaau olelo hoonaukkiki, oiai, ua manao iho la no oia na kela poe Hawaii no i huna i keia naao hana ano hoohaahaa i kahi o ke alii i manHO ai e moe ia no.

"He*~lttpainaha noaoli no keia mati hana ino i kahi o ke alii, a me he ala nakeiu poe Hawaii no i hain keia man hana ino wale, oiai, u.ile i man ko Mnui nei poe kanaka i ka hana i na hana 100 o keia aoo. i Aole paha e haule ke ino mai l*ko a(cu o lakou i na no hoi « ha&a ia ; aku iw&ho k»»hi ake#», o ka noe : nei ka hoi o ke kolohe a kuiu o ko 1 \lii i onanao aki. *\ e uioe i kr.a ipo. I pikele hoi pnlui {u-iu po I! waii i ka loaa pono ote aku ia'u a hanai ia e a*u ka ai o lakou Nui maoii uo ku hookuio o kda iuau hana hoouaaewaewa ia'u, tiu ku o ka iakou makana iho la ia i U af 4 kp sMi i han«i aVn ai \w

V* ka«ai!io i» Ma iuan o!t>lo e k# Alii Kaikipaauanea maumli o kona piha inaiua loa i kela uiau hin«, « owai no h<>i ia uīea iuaiua oie ik> k*»i,t hnua ma la hooiiio ia e kain a ke Alii i iu;i--!r»*o ai e Wo!nni nn* 1 keU t ne lkatM ipo, * wahi hooWin? mok*.

Kto* hoo m«i U uo u* Alii Kai nei no i kona u&n * b«i« hou uc« i k*i«m Uale taku e hootuaksukau ;vi i wahi t !fiO£ fti uif w.ilshje. a no o Kep«kfti!UiU, so ke^A

holokiM ūo i a jh> keia wahi, ai un kahu qo e hana hoouiakaukau aoa uo i kahi moe j ke alii, a inaikai oo hoi aku la ua ouau Kahu nei, aiaila, hoonoaka aku la no keia e hai a mo in wahi* a ku iho ta ka puu if><> qoa kabi i-mai?ao i» o kahi_

o. ke pou o ua Alii nei o Maui e iuoe ai, I ka hoi ana uiai o ua Alii nei o Maui e hioiani me kana ipo aloha, a ia hi>» e waihu mai ka ai oloko, ai hoouee pu ia im hoi e Kepakaiiiula. Pii ino ioa ae U ks huhu o ke aiii Kaikipaauuuea, a manno iho la uia e hookau i ka iioo pai mnluua o koua iu*u kahu he?ra ole ai koua hoi hou ana aku a hoea i keia Halauh-ile > ua aili oei, a kamaiiio aku la ee ka ieo huhu i kela mau Kahu ona, a ua liloiho la ia i mea kauunaha loa no na Kahu, a ua hoole mai ia uo hoi laua i ko iaua hana ino i kahi moe o ke alii me ka hoopoka mai i keia liau oielo ano uwao no iaua.

"Auhea 00 e ka inaaa haoai alii, Ua luilii ao hoi feu mauA notio aoa 1 kou al.u e ke alii, aaai ka wa uiiuli ix»ai o k« maua iauuiio, a hoea i keia manawa i o mai nei ka hiun, a aole ioa no boi oe e, ka mi>ua banai aiii ke ua bana aku maua i kekahi haoa aoo hoohaahaa i k.Mi kapu aiii, a pehe% ia hoi oe e umuao uei na maua keja haoa ino.''

Maoiuii o ka hanaino mau iu o ttahi a ua Al» Kaikipaanuiiea nei

kauoha ai i ua kahu ooa,, ua keoa hope ioa aku Ia keia i Sa aahu e 1 heiee hoomakaukau ia iuna o koit a maawaa kaulua» a e hohoia i na moeua uoakaiii naui, ae uhola pu hoi i ua kapa aaia i ia i na o>ea ala o Hawaii nei, a aia Uui a makaukau, aiaila, kii mai kekahi p

iaua i na alii. i ku i»he koke, ana 00 0 kepakni.iola i.keia kena ia no ka hoi iiuua o keia muu waa, aleiia, o kona hoio uialu 110 xa a uao? iloko o ke kuapo i o ka waa» a e kiai ana hoi ika hoi uaai >ua mau aiii nei. Manq.utv nae hoi o ka hoi ana mai o Kaikipaaoanea me Makolea, ua iuu awa hou iuo ia iaua, a. ua ano kauoenoe ioa ua uiau alii nei i ka ona a k awa, a i ko ia»a hoea ana no \ kei • wahi i hoomakaukau ia Qii laua e na kafcu 4 a ua hiki pono oie ia laua e ala hou aku, a o

Ka batile aku ia «o ia i ka ona pa- ' l&ka o ka awa, Kali uvū la o , Kepa k*ilnila a lobe i ka uonuio o ka ibu o Kaikipaauauea. a manao iho la no oin oa pauhia i ka hiauioe ua ihlī) leo hauoua nei o Maui, alaUa, lo koiia puka mai la uo ia mni ke kuapoi mai o ka w<>a, a kau ana iluoa o konn waa i kau aaua ai i Kahaluu, a i kahi hoi i kapa ia o Helani. Ua pauhia 1< a ia no o Makoiea i ka hiaqioe kulipolipo a ka ona sw», a aole i ike ae i keia uiau haoa a kaua ipo kahiko. Mahope iho aa hoao aku ia o Kepakailiula e hoaia i kaoa wahine ipo aole oae he wahi a ooi iki ae o Makolea, a nokeala oie se o Makolea» ua uahu «a iho kona puh&ka e Kepa<taiiiula, a mauioii oia nahu ia ans, i»a »no*oniont wale •■»»> U ao o Ma|ko)eB, r han'eh »u la no hiaow ihou t\o. Ua;.u hou i=i iho la ka i!i o

« J\t>i»*fcailu.il« a ma kahi kt>koke i'i* i 4lh w«iu oia hoi omUIo *e o ka wnlu. a e ik« ole ia

m») *t f iv* * n»ort -Htu a»>», ro!p » o h<» mU ao o Mafcoh\* t 4 Uiali o ke<« ala oī<J o kauu lpQ ooUiU, i><«i «« U o KeiMkaiiiuk i m wa<* m» ikaika. a o k« orvi w*l© ka uihh i hoom«op»ip»i i* r ku« nw* no 5« Kepakailiuta ? ns no hf TT»tnso |,v?j>eM kora i kaaapunai«a + a!ai!a % UA u« uj*»k*' 4ah»ko ho o KaikUMuinA-, Uk, sno! t » ī m«k«'U»kc o Kopaknllmk« luma aku u b*n« inD \ fc<» o M#m, u& nnvkett>^Xe iu! oU e ka Ue .lo *. \\s «uo & ik? U | ua iinki kau£ o t*un. a;& ! uia \ o ka leLulehu»

Mamuli o keia ala ole ae n kana pnnelna me fen wahlae a laaa, o konā haalele iho la no ia no kahi o kon» wahi waa wiliwili e kau ana, a me kana mau inea kaua pu, ao kona pahee aku ia no ia i kona wahi waa 5 ke kai, ao ka haalele "iho la no

ia ia Maai, a hoi aku īa uo Hawaii no ka hoonoakankau kaua kue i ke alii koa kaulana t Maui, a he mea no keia na kukou ka mea.heluhelu e hoomana i iho ai i.ke nno maemae ok a KepakHilii\la 'haoa i ka uaea ndua e paa ana kana wahine o ka wā heu ole.

I keia manawa tio hoi a KepakaHiula i haalek ai ia Olowalu, a oia no hoi ka manawa a Kukuipahu ke 'kaikaina o Keolonahihi ke alii j na Kona i haalele aku ai ia Kobal}i, a holo mai la no Maui, ae. halihali pu aua i na poo o na alii make o na Kona r ae halihali ana hoi i kela maa poo i wahi hou ia i kn l»i, no ka hana "hai" in}ua o ke alii Keo. lonahihi. I ka ana ae o kaiao, ua halawai ae la o Kepakaiiiula nae ke Alii Kukuipahu e holo mai ana iwaena o Aleuuihaha, a ike koke mai la no oia i ke Alu opio.e hoi> a malau aku ana uo i koua wahi waa wiliwili. Ua hoohuli koae mai la o Kukuipahu i kona «au waa i kahi a Kepakailiula e hoe akt nei, a halawai ae la lakou iwaena konu moana. Kupainaha no boi kau haua « ke Alii opio, nui no hoi ka hana hooluhi, » oui wale ka niakon han* mi» ka imihele aua ia oe. a eia ka oe i M®ui i holonoalu mai nei." Ua ano miaoaka aku la ke Aiii opio Kepakailiula, a pane aku la oo hoi me ke ano akaaKa i keia mau olelo.

"Heaha no ks. oae-» o ka ana ia'o, oiai, ua hoio mai no wau i Maui do ka nui o ke aloha i ke ka.ikamahine a olua, a o kuu hoa iioi i ka oliniu kaulana o Helaui, a 110 ka hiki ole ke uuoai iho ia aloha o naaua, ua holo wale aku nei 110 isoi wan e ike aku ka hoi i kon<t nmu maka, a e lohe wale aku hoi i kooa leo, a ua ulia no hoi ka poaaaikai ma ko'u aoao, ua ike no iaii, a Uii heenalu no i £a nalu kaulana o kona aina, a o ka mea knpaiuaha no nae, owau wale no kai hee i ka nalu, a o ua hoa iuhi ala o'u, aole he wahi a onioni ae i on* & k;J awa. A. i hiki aku n > hoi oe i kahi oua alii wahine ala, ao kc kaikaooahine hoi a olua oie ko kaikuana Keolonahih?, e hai aku no oe iaia, ua ike no wnu iaia, aka, oia o roaua kai ike ole ae ia'u, a 1 hoale mai a ua nei i ka ike ia'u, alaila, e kuhikuhi aku oe i kuu uiau make i hookau ai maiuna o kona kino, a ia kekahi ma ka npi o koua opu, a ua uwau ia hoi e au kona waiu akau, a in nae Ska hoaiKuia ke feau ala uaaialo iho o ka waiu akau.

Ai oaakiki loa uai no i ka hoo!e i kuu hifci i Mnoi, alaiia, kuhlkuhi aku oe i kahi a'o i hima ai i ke kai» ala o maua, aua n \ hoi i h^ni

ai i ke 'ala waiauui ea # a &ia uu ua kapa aja :na ke kihi ikau o ka h;da haUa 0 Uiia me ke kaue *ua, h e WU &e uu bi»i oīa e iaii i& «Abi» h 6 lo&a aqan<»i no iaia ia &apa o ami* i ioii ai kaele-awAA i ka Ui kuiMu* o na Kooa hoi ke'a haak»l 3U <» feuu piaku* e holo «t>i ao \fau\ ivahi a ua Kepakaniula 1 *u« uau *ku ai ia Kukuipahu. Aole i pau.

M»i noina e na Kkalesia, KuU S»hH\ ps«o ».a Ahahuie. K. ka iioknsom o Hn*F*i\ no &* h«K»-n«> a*«> «« i. k< oukv»u haawiu* Aa * Aha e { u *ho ; upī uia Naj> »ajx)g vka U '«l o kcis uiahiua s«:. H« tt!*k* v U)*W I,\H ho' OMLv-< M t : nuu* hoi s >ki*A 'N o &* 4h*iiai M* >U < il, I • K\ OiH i ie aettl <MMfe