Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 35, 29 January 1920 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA XIX KAIKEANAIKA MKA N ALOWALE

I ka hoea ana mai o lana i ka hale, ui loaa mai la no ia laua o Gilo e hiamoe ana ina kekahi pnnee o kela rumi a laua i hui mna ai me Vinicia, a us hoala ia koua hiamoe e ka leo ano halulu o ka Moho Coronata i k&mailio aku ai i ke Kaukau Alii Roma i keia mau olelo.

"Mao Herekula ala, ua loa no kiou hele ana ae i kahi hoomaamaa hakaka o makou, oiai, ua ae aku wau e hele i Beneyetuaoa no ka hoikeike ana i kekahi mau hana hooikaika kino ma ia wahi, a he mea pono hoi # kau Haku maikai e hoouna aku hoi oe i kekahi Elele e holo aku i kela wahi, a hoike aku hoi i ka poe e kali mai la no ko'u hiki aku, aole waa e hele ako ana mamuli o kekahi hana ano nui i haawi ia mai ma ko'u lima e hana. O kekahi uiea o'o i makemake ia ai e hoea i kela wahi, oia no ka hakaka lua ana me kekahi Negero kiuo nui, a i kaulana mai hoi no kona ikaika loa ma na hana hakaka aua manao ia e hakaka ana maua imua o ka Emepera Roma, aka, aole no wao i hoi loa i kela hale ilaiia e hoikeike ai i ko'u ikaika me kela k»naka ili eleele o Aferika. Manao no nae wau he hana maalahi waie no ka uhai ana i ke kua o kela kanaka paele, ai ole o ka paluku ana i kona iwi a o kona waha me kekahi puupuu ikaika mai kuu lima hema aku."

"Mao Poloku ala ka aumakua c ko'u m&a Kspuna, he h&na maalahi maeli no kou uh&i ana i ke kua o kela Nef?ero, oiai, ō na lima auei kep& e neie ai i ka iiaika." Ua kam&ilio aku o Vinicia i xeia mau olelo i ua kanaka hakaka nei o Koma, m& ke ano h&mohamo i kona mau manao Oaakei, a i mea hoi e pai ioa «ku ai iaia, & lilo hoi ia i mea no ua kanaka hak*ka ndi e hana ai i na hana apau a |ke Kaukau alii Vioicia e makemake ai- la m&n&wa no n&e i kamaiiio koke mai ai ke Kilo Helene i kei» n?au olelo «no hoon&ukiuki i ke kan§ka hakaka, a i iilo hoi ia mau olelo i mea hooi loa aku i ke ake hakaka o ua k&naka hakaka Roma nei.

"Auhea mai w e Coron#t«, o ka uhai ana i ka iwi kiumoo he hana oi&aUhi io uo ia i kena mau lima koDah»o ou e hana aku, aka, o ke ktnaka nae a ka Haku Vinicia e ooakewake nei « hui kino o!qa t uia uo ka mea e kiei nei i kekahi Ls<le opio. a he kaoaka kiuo uui hoi i o! ae ka nui i kou kiuo, a be kaiiaka hui i papahi ia koua mau iioia me ka ikeika aui. 0 ka haua kupono ioa ium kou aoao e hauio i kou kino i ka *i aita oiiv», ae l'>opahw ia hoī kou kiuo holookoa, ai hiki pono ole ia i na Hma wikaui o keia N'unui e hoi>u oaai ia oe me k& m&aUhl K hai aku w«u ia oe nie ka haanu! ote, o Mi kanaka o ka akau au e hūl ak« ana k« h»!sw»! !o ohii, a hoo-

kuku i aa ikaika o olua, ao!e ia be hoB hakaka ano kaoaaili, aka, Le kanaka iai hoolako iae na anmakua oka hakaka me ka ikaika nui, v ' Ua kamailio a.ai la o Cilo i keia gian oielo i mea e hoala ai i ka noanao hakaka iloko o keia kanaka h 'kaka 0 Roma, a ia manawa hookahi no hōi o ViniciB 5 kamailio pn mai ai i keia mau olelo hooikaika pu. M He mea oiaio kela a ke Kilo i kamailio mai la ia oe> aole no wau i ike i keio kanaka kioo nunoi, aka, ua lohe mai nee wau i kona ikaika nui, a tii hiki iaia ke hopu ma na Kiwi o ka bibi bulu, a alakai aku me ka maalahi me he hipa keiki ala."

1 "05 : wahi'a Coronata m* ka lfo ano pahenehene. Ke kamailio wale pei olua i ka m«a a olua i koho wale aku ai. He kino nui io no ko Urusa Ui, tke "no wau iaia, ao ka Tkaik& nae, aole Joa e hiki iaia ke hakoko pa me au iloho o na hana i ao m ma ka rina hakakn, Oka ikaika i maopopo ole ke ano e hoohana aku ai # he ikaika waiwai ole.''

Ua kamailio ia mai keia mau olelo e Coronata me ka ko ano paheneoene, a ano akena no hoi, ai ka pau ana no o kela mau 'oīelo a ua kanaka hakaka nei, ua uo«e ae la ojp ika akaaka no kekahi epau miuuie, ai

ka pau apa o kana akaaka ana, ua huli hou aku la oia a kamailio hou aku la i keia mau olelo ano kaeua.

4 'Ka, e kuu Haku Vinicia, ke hoomaopopo loa nei wau i kau i makemake ai, oia no ka hoao ana « kiai ia olua mai keia kanaka nunui mai, ai oie ia o Wa hoao ana e kaili mai i kekahi Lede opio mai ka maiama ana a keia k anaka nunui o ka akau, ai kokua i paha oia e kekahi mau hoa kauwa e ae ona. Ela ka'u ia oe e kuu Haku maikai, i na hiki ole ia'u e hana i« mau hana a lawe ole mai i kela wahine opio imua ou iloao o keia hale, alaila, e kau >ha aku oe i kau mau kauwa mahope iho oia hooko ole ia aoa o kou make make, e hili ia wao i ka uv\epa iloko o keia hale me he kauwa kuapaa ala."

"He mea hiki io ao paha ia oe e ana'ia mau hana e CoroQata, aka, aole iua be hiki i kou mau lima ke pale aku i ka nou ia mai o ka pohaku e kela mau kauwa o kela Lede Lugia, aole hoi oia wale no, aka, i oa oe e hapa uioln ana pela, ae hoao hoi e kaili mai ma ke ano limanui, alaila, mea paha o hoopoino pn ia akū hoi ke o)s o ka wai'ine opio & ka H&ku Vinicia e ake loa nei e hoea i keia hale me ka poino oie o kona ola kino, 0 ka inea pono e hana me ke akahele loa, ae hoohana hoi ma ke ano akamai, ae ioaa ai hoi ka Unakila tne ke oaaalahi, a aia no hoi a hiki ole ke alo ae i ke p&le ana aku i kou ola, alaila oia paha ka inanawa maikai loa e hoohana aku ai i kou ik&ika, ai kou makankau hakafea hoi i ao ia ai ia e ma ka rina hakaaa o Roma nei."

* 4 Ke manao nei wau e Coronata, ua pololei keia mau olelo a Ci!o i kamailio roai la, oiai, aole wau j makemake e kau aku kekahi polno kin& maiuna o ka Lede opio a ka* kou e bo&o nei e kaili mai mai kela poe Kristiano mai E hana io no k&kou me ke akahele loa īuā ka imi ah« i ko kakou mea e lanakila al,*' IT& kam&Mio ia mai keia m&u oleio « Vinicia me ka leo malie, ai kumu hoi e eha o!e ai keia k&naka hnkaka o Roma.

Ua io®a mai ka*a data mai a w] mai, a he mea po,jo io no e hoolohe ako wau i kau mau E hoom»nao no naē oe, & ir i k& la apt>no>t haalaie iho ai wm ia R vt»a nei, a hnli» ako no B«nevetuna. M Ua kama-' ilio ia mai keia olelo e kej kanaka hakaka me ka !eo ano hoo-1 hnakWK\ a w% hoomaopopo koke! ak» !a no ka Hakn RomaM keia ] mau oVIo a keia tt>oho hakaka o R«inia t alaila, nana pono aku ia oia ' i fc« kiiiaka ana i hoolioialim* ai; tU9 kana gula, * )||inaiUo aku h \ keia mau o>e!o me ka !eo ku->\ j * '

M Eia me a'u i Roma nei i keia manawa he fclima haneri kauwakuapaa, ae hana analakou i ka mea

a'u e kauoha aku ai ia lakou, Mai poinA oe e C >ronata ia luea.'" '

0 ka manao o kela naau olelo a Vinicia i kamailio aku ei» he mau olelo ai:o hoilre mua ia, i e hana ole o" Ooronata i ka aelike i liana ia aiawaena o laua, a i lawe ai oia i fee gdla a ka H»ku Koooa, alaila, a ia be elinia haneri kauwa koapaa e hana aku i ka hana a Vinicia e leauoha aku ai ia lakou,, a he hiki ole i kela kaoāk» hakaka o Kuwa e ku aku imuu e keia mau kauwa lehuiehu a ka Haku Vinicia. I ka lohe &o« o ua mnho hakaka nei o Hooia, ua kulou iho la kona poo ilalo tne he ilio aīa i hili ia i ka uwepa. īa manawa ua kauoha aku la ia laua e hookaawale aku ma kekahi wahi okoā aku, oiai, e rnafemake an« oia e'kakau palapala aku 1 kona Anakala Peterorjiusa. T ke kaawsie io ana aku no o ke Kiio Cilo me Coronata ka moho iiakaka, ua noho iho la o Vinicia a kakau aku la i keia mau olelo i kona Anak&la, "Ua loaa k<ī alahelo e loaa ai o Lugla, ai loaa hoi ma ka imi ana o Cilo ke Akeakamai. E hele ana makou i keia ahiahi ,i kahi halawai o na Kr:Btjano ma Osetiriuma i keia ahiaki, a e hoao ana waue kaili mai iaia mai ka lima mai o na Kristiano, a heihoi naai iaia i ko'u hnme nei. Ke i : ni nei wau e ninini mai na akua i na kiaha o $a pomaikai maluna ou. E hoopokole ana wau i keīa palapala ia ee, oiai, ua hoopiha loa ia wau i ka hauoli, a he anō hiki pono ole ke palapaU hou aku sa oe." 1 fea paa ana o kela palapala ana i kona Anakala, ua hoouna ia aKu la e lawe i kahi e hoouna ia aku ai i koua Anakala, ua hoouna ia .īk'u la e lawe ia i kahi e hoouna ia aku ai i kona Anakala. I ka hala ana aku o ka kauwa nanat lawe i kela •palapala, ua hele holoholo ae la ua Haku Roma nei iloko o kela rumi, a i hoopiha i« kona maoao i na mea piii ia Lugia. Hoomanao ae la oia i kona halawai mua ana me ka wahine opu», 'ame kona hana ano na|atiDo ana ma kela ahaaina nui a Kaisara. Honmanao pu ae la oia j na olelo a ka Lcde Aceta i kamaiho mai ai iaia, e hoike ana i ke ano aloha o kela wahine opir, o ka akaU iaia, a ina no hoi oia i hana me ka n&auao, ina la eia Ua wahine opio nei iloko o kona home i keia manawa. Pehea ana la oia e hana ai ke hoea hon mai oia i kona hale? E hana anei oia i na har.a e hoohaah<»a ai iaia, a e ku ai hoi kana makaia malnna o keia wahine opio nana i hoopuhili kon? mau iini, a i ole e hana aku paha oia i ka hana hanohano maluna ona, a tna ka hoolilo ana iaia i lede hanohano ilotco o kena hale? Oiai nae keia

mau mao9vi e na wale ana !lokō ona 4 ua hoea mai la be Kiki iloko o kela raaol ana e hele holoholo ana t a kamailio m«i la i keia mau ol lo "E ktfG Hhkn noalkai, i|a poinā ia fpan i ka mea e hiki pono ai kakon i kahi e »alaffia ia ai k» halawai o na Kristtano i keia po, 'o!h hoi ka loaa ana o ka olelo a e Wki ai hoi k kakeu ke komo ilokb o kela wahi e ma!atija ia ai ka ha'lawai, oiai e kiai ia nna owaho 6 kela wnhi halawai, || mu ka loaa |> hi huā i*'lakna ke kumu e ae \k jmai ai kako'i e koaao Hoko, {haawi ia keia hna i na poe KristiUno, a o ka BlemaSru!e Kuneki a*u i ' hoopakele ai i kanni keiki niai ki Inoho kanwa«kßāpaA ana, aole ?"> nele j k* loaa o keia hua iaia, aole anel ! hoi he hana nsauao mauka jHk*n # hele \ kowa wahi e noho j a noi ak« Uia <? ho'ke mst t ka |o!elo huna e kono 'mi-.āklu ai k4 t kou t keb wahi haUwai o na pcH l iKmtian v ? M j Aule i puu. !