Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 36, 5 February 1920 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KA KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KA KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA XIX KA IKE ANAI KA MKA NALOWALE

"E ke Kilokilo kaulana, he manao naauao loa ia ou i hoike tnai 3a ia'u. s e hookuu aku ana no wau ia oe e hele e imi i kela hua iiima, aka nae hoi,. tnrfm ia o kou hele ana aku e ōluolu hoi oe e wai! o mai i kela eke gula a'u i haav\i ko?e aku nei ia oe, a i lilo ai hoi la i heleuma e hoopaa ai i kou moku i keia wahi, a HIo ole hoi i mea hoauwana walē aku ia oe iloko o Homa nei, a he nana hooiuhi hou hui ka imi hou ana aku ia oe. E oioolu oe e waiho se i kela eke gala maluna o keia pakaukau eka koke mai la, a āiā no hoi a hoi mai oe me hoa huna, alaila, kii hou mai no hoi ] ko eke."

Ua hooko aku ia oia i ke Kauoha a Vjoicia, a e wāiho nae i kela eke g"uia me kn oiioamina nui, oiai, he uiakenoake no ola e lawe pu me ia, aka, ua hiki olfi nae iaia e alo 8e ma ka, hooko ana i kela kauoha a ka Haku Rorna. I kona waiho ana i kela eke ina kela pikaukau i kaunha ia aku iaia, ua kauoha aku la o Vi : nieia i kekahi o kana mau kauwa e hookun aka i ke Kilokilo Helene, a la nianawa pu no hoi ua hawanawana uialu ia aku la kekahi o na kauwa i hilinai ia a ke Kaukau Ali» Ronaa, e ukali ma'mao aku i keia Kilokiln tna kona alahele, a aole hoi e na!oWft!e oia iwaena o na kanaka o Roaaa.

Haalele io iho la ua Cilo nei i ka hale o Vinicia, a kaoaoe aku la kona alphele no kahi hale o ka Elemaknle nana ke keiki'ana i kuai ai me ke gula a Vinicia, a kela elemakule nae i manao ai na"keia kanaka He lene'iii no kela gula, a mamuli o kona ano Kristiano oia i ko>iua aku ai ia iaua me kana keiki. Ua hoea aku la oia ilaila, a «a kamailio aku la i ke kumu hiki ana ftku i kona wahi, a e hoike ana «a kilokilo maalea nei ! knna makemake nui !os,e hoea i kahi o ka halawa 1 , a e lohe po hoi i m olelo pookela a kela Lunaolelo kaulana, a o ka pilikia nui wale no o ka loaa ole o ka hua huna e komo ai oia iloko o kahi halawai. I *a lohe ana o ka Elemakule Euneki i keia mau olelo a ke kanaka Helene, «a hoike koke niai la oia i ka huu huna i hoike ia i ha Rristiaih» apau, a ma ia hua huna hoi e ae ia ai Kela tne keia mea hilinai i ke Keikihipa e komo iloko o kahi halawai. I ka loaa ana' no o kela bua huna iain, ua hoi |ololei mai la oia 1 kahi o ka Haku op : oß»<nH, a hoike aku H \ keia mau >lelo ia Vinicsa s

M K «u« Haku inaikai, \ia wa\w«i k>rt keia hookwu Rim aku ihm on la*u, oiai, 1 n« ie ao i lō»ā ole keia i,tvaiioaa ia kiikou, alaila, aole io no kakt u e ae ia niai ana e kon o aku i!ok< o k«k t\ ah? halawai o ka poe Ua !oaa nu*J nm keia hu« hutm ia*u nwuuli no o ko'u tno pulapu nka nei i ua elbma

kule nei, ma kuu kimailio ana akn aēi, aole wau e bele ana ī kela walii o ba halawai, aka, mftkemake hoi wao ē loaa i kekahi mau haaloha o'u ke knleana f ko.no aku ai e hoolohe i na olelo pookola umi ka Lunaolelo kaulana inai, a irea hoi 0 lilo ia lohe ana i T mea hoohuli mai 1 ka uianao o kela inau 'hoiloliii o'u." "Aole oe e ooho ana, aka, e hele pu ana oe inemaua i keia «hiahi e kuu Cilq naauao," wahi a Vinī<j:a i kamailio aku ai me ka" leo auo kuoo." "Ae, e liele ana no hoi wao me olua, aka, e hele ana nae wau me ke aao hoanoe \a, a e uhi ia hoi iloko o ka uhi maka hun3, a ke a» , nei H9 hoi wau ia olua e hele pu kakou ma ia &no hookahi. 0 ke aīaheie maikai loa ia a kakou e hele ai ma keia huak&i hakilo ho k& wahine. opio. Aole ati*>i hoi oo i ' manoo he bana naauao ia ma ko kakou aoao?

0a apo?iO io mai la dc o Vinrcia i keia manao o Ciio, a ua ike io iho ia no oia i ke apo maikui maoli uia ano o ka hele ana, oiai, i na io 110 paLa lakou e heie ma ke ano akea, aule e nele ka ik.e ianāLo lakou >» o ka lele no ia oka manu punahele a lakou e ake loa nei e 1048 ia lakou. Hoomakaukau.koke ilh> la la kou i ko lakou aahu huoa, ai uhi ia hoi lakou e kekahi pulou poo f a ane ike oie ia mai ko lakou luau heiena, a o ka mea nana i hookouio oie aku ke ano hoohv.oi iloko o ka poe Kneiiano, oia no ka maa mau o kela poe i ka hana hoanoe ia lakou iho, oiai lakou e hele ana i kahi haiawai malu o i»kou. Ua hoomakaukau mua no ke Kilo Helene i kekahi uhi m«k» huua nooa, a i hiki ai hoi iai» e ike oie ia mai e Aa

oieaana e makau nui o» ne!, via no hoi o Calaki>Bft ki mea ana i hana kolohe ai i na wa i hala akuO ka pau ana keia o keia Mokuna, a e nee hou aku ana kakou no ka mokuna hou o ko Kakou moolelo, a me ka manaoiana e . hoea aku ana kakou i kahi e haiawai hou ai kakou me ka mea nona keia mo>lelo kamahao, a o ka Ui pookela h>i /> ka Akau.

'MOK'UNA XX. KA HAIOLELO A'KA LUNAOLELO

Mahope iho o ko lakou hoanoe aua ia lakou iho, aa haalele iho la lakou ika haie o Vitiit ia, a kamoe aku la ko lakou alahele aku o ke .Kuianakauhale no ka uuka pa o Vimiuala, a o ka puka pa hoi e puka aku ai i ke kula laula, o Dif>koia, a e kampe aku ai ia kula laula mawaena aku o ua wahi kanu kupapau o ka pos ilihi ae o Roma. Ile wahi hoi kela i piha i na alualua ame na pali pohaku, aiee na puu oiie inehameha, a i waeoa o keia wahi mehameha k-> waiho ana u na lie-kupapau i kauu ia ai ka lehulehu iiihune o a he wahi uo hoi kekahi o keia wahi e kanu ia ai na kauwa kuapaa i make, a i pepelii Uoomainoh.o ia pnh i e kv> lak-.ru inau haku.

1 keia uaauawa a lakou e hel« usi # a ika puka an« »ku boi o lakou mawaho o keia puka pa i kauiailio ia ae la, ua liooiuaka iuai !a ke auo luolehulehu pc»eleele t a iu uiauawa lakou i hoooiHop *po aku ui i ka ueeu iioko o kela tuau puuoue mehauieha kekahi uiau kino kanaka, a i hīki o ! e nae ke huoīiiaopopo ia aku ko |akou mau heleheiena, oiai uo hoi v » ka luip-.uui o iakou u» uhi ia u«» i«1 ko iakou iumu ptH) u»o ka uhi puloulou e ualowale ai iaSEv;U, Ua h<Ktiuao;opo keke aku la uo uao o Yltncia 'i kekahi pv>e uia kekahi iuau hoailoua

iw«ena o lak-u. oia hoi na elema-

kule e paa po ana \ ko ktMteo<\ a hrom»< p>po p« ate« lā no hoi o'a i kok thi p t nm ke ano ctt u o ko Uk Mi hi k o u\\, a ! o p- e psba ia > ko > e Hle me

kona O kekahi o keia poea lakon? ike e paa ana i na tukui heīepo, a i uhi ho*>pot>lee!e ia nae a ike maopopo ole ia aku ko lakou malamalama, ame fie mau uhane lapu ah o ka vo ke lakou nee malio.ani.

I:i lakou e hookokoke l<w aku hei iwaena konu o <<eia wahi kanu o k; poe make, ui m<ahu L ihu i loa mai >?.

ka poe e ooi htle ana il ko o k i pouli o ka p'i, oui, i» uaanawa aoli puki ftis>i ka mehina./ a he īīvo pouiioli maoii n<J keia ano p a keia p'wL Krisl.iano i makemake ai e malama i ko lakou halawai oaalu. Ia nifitiawa pu no hoi i lohe pu i'in o Vin;cia i ka leo mele malie*. > i keia poe e nee nei no ke kiko waena o keia wahi kanu kupopau, a he mele hoi e mele walie ia a īa e k,i poe e hele pu nei me lakou. O kekahi o kela tna.i ana i lohe; aVu ai, e himeni ana i keia mnu t\Mu. "Eala at oe raai tfoti hian-MP ana,' ■' n o kekahi mau olelo hot o kekahi hioaeni okoa ; ku. "Ua ala io do oia mai ko make mai,' 1 11« irau himeni e aku ,i!0 kekahi ;uia e lohe nei, a ua mele ia Ihoi keia mau i mele nae ka leo malie "loa, a i kai hoea ana mai o keia ano mele ma- j waena mai o na ilina o ka poe i make, ua lilo io no ia 1 mea i j ka manao o ke Kaukau Alii Ron)a 1 Aole wale ho: o na himeni ka.ja e lohe ana iwaeua 0 koia poe e hele nei no ke kiko waen* o keīa wahi, aka, e lohe pu aku ana oia i ke kāmailie ae 0 kekahi 1 kekahi 1 kahi maU elele kulama paha iwae» a 0 lakou īho, o)a hoi keia mau o'.elo. "O ka malu pu me oe," ai ole ; *'01 ka nanj no ia Krist.)."

I keia inanawa ana e lohe n i j keia mau olelo like ale iwae; a o keia poe lehu'ehujja hoopihoiWiMn kona manao, mamuli o kona hoomaopopo ana aku i kekahi leo ano like noe ko ka Lede Lr.gia, a 1 kamf>i]io panai ae no kekahi mau o'.elo i kamailio ia ae ī'aia. Ua hiki ole nae ia Vinicia ke hoomaopopo aku i i hoea mai ai kela leo 0 ka mea ana e imi hoomano nei. Ua lilo nae kela lohe ana ona 1 ka leo 0 ka wahine opio i tma hoomaeele i kona kino, a hanu nui ae la oia, aka, ua uhi ia nae e ka pouli a ike ole ia aku kahi o ka leo -i pae euai ai. la manawa pu no.hoi i komo mai ai ke auo hopohopo iloko 0 Vinieia, aole ana pa.ha e hiki iaia ke hi o naopopo ia Lpgia iloko o keia huikau, a i uhi ia hoi ka helehelena 0 ka poe hele i keia halawai malu me na uhi poo . Ua piha oia i na manao naluea no keia mea, aka, hoomaopopo iho la nae oia, ao'e loa e neie kona lohe hou i kela leo iwaeua o keia poe ke akoakoa aku Likou 1 kahLe halawai ai. Na ia manao j h ioikaika bou ae i k< N na manao e ho.omau aku i ka hele ana imua iwaena o keia aua,ina auo knpanaha. Aole i pau.