Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 36, 5 February 1920 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI.

(He Moolelo Kahikp o Hawaii Nui) Kuauli)

KA IMI ANA O KEPAKAILIULA IA MAKOLEA I MAUI

"A ia i Kohala i keia manawa, ae hoomakaukau ana no ke kii e kaua ia Kaikipaanauea ke. alii : o Maui, a/Ua ike oia i na mea apau e pili ana i kona hanau ia ana a nona no ka manao o keia huakai. hele a'u i hoea mai la imua o kou alo e kuu Haku alii."

"Heaha ia manao o ua Lani keike ala a kakou au i hele mal nei e hoike ia'u? Heaha no hoi kona mēa i hele pu ole mai nei me oe e ike hoi ia maua kona mau makua?"

"O ke kumu o ka hele ole .m*i e noho ana e hoomakaukau i kona

aoao, a ua manao no ou, a la no a lohe oe i kona makeniake, alaila, aole no e nele kou holo aku me kou mau auwaa i mikaukau e hu.i kiho aku olua i Kohala. Eia ka manao o ua keiki nei a kakou, e kokua ia aku oia me na waa kaua ame-na kanaka, ao na waliiae hot e hana i mau "lama kukui" ae hoolako ia ke 1 a me keia waa me na lama kukui i koli maikai ia, ae hui akoakoa aku na auwaa āpau i tnakaukau i Kohala, a mai Kohala aku e holo ai no Maui no ke kaua aua i ke Alii Kaikipaananea. .0 ke kumu o keia kaua mawaena o laua oia no ka lawe ana o ka Makua. kane Keolonahihi o na Kona 1 ka wahine 1 laa mua hoi ia Kepakailiuia ka kaua keiki, a ua hoouua mai uei i ka olelo kaena, a ia na ka ikaika ka mea e Hlo ai kā wahine, a ina hē ikaika o Kepakailiula ka kaua keiki,- alaila, kii aku i ka wahine i Maui. M unuli oia miu olelo «a kaua a Kaikipaauanea, oia keia hoomakaukau kaūa o kekahi mau Moku o Hawaii nei, e kii kaua { ko Maui alii, Ua hala aku nei o Kiinoho i"ka Moku o Kau, ao Kieimaia hoi ka niea e hoom'akaukau ala i na waa kana ma ua Moku elua o tia Koua, āo ka Moku hoi o Kohala, aole hoi he kanalua oia Moku, oiai, o ka Hoaliauau ponoi o Keolonahihi ka makuakane o Makolea ka Ui o na Kona a ka kaua keiki l heowahine a», a ia no oia m.iliope o Kepak.nlii:!a ka kaui keiii;, a koe wale uo ua Moku o Hilo nei nv? Pusia, H «enakiia, a aia uo u.ie ka ui nu uni o keia m<iu Moku ia oe koua Mikuakaue Haku. M

T ka l\jhe ana no o ke Alii Ma. kaoku o keia moolelo pili i ka l:l\vo wahiue «n» o kana koiki, a me keia hoak kau» a u\ keiki uei aua «o ka lilo o k i waliine i ke AHi o Maul, ua kahea koke ia aku la ke. kahi o kvna mau Hlolo ao k.i !;aa\vi koke aku la no ia i kv kutoha i na Alii ai aiua o Puna, e hoomakaukau koke tnai i ua wai kaua a hni ae i Kohala mahop> koke no o ku hala aua o na Auahulu «Hia, ae hoc!ako boi na auwaa kaua i ka ai kupouo e lawa ai ka hele kana an.i i Mauu ae hooUko pu ia hoi kela me keia waa ī ua tama kukui, ae hoopih.i jxmo ia hoi k<ela me keia waa me t: i ka* n-ik.t koa ikaika, A lako pu lio; 4 tu iUvU kaua kupono uo ke kaua aia. Ual i aku la hoi ko t\ina u\au ,WvU\ al.tiV«, k '.nuiUo koke aku Li

no o Kiihele i kona Kaikoeke Alii, ua manao no"hoi oia nana no hoi e kala aku ko Hamakua, ke hul.i hoi aku oia i ka fa apopo, I ka lolie ana o ke Alii Makaoku ia manao o koua kaikoeke Kiihele ua kamailio koke aku Ia no oia i keia mau olelo. "Aole uau ia hana e kukala aku ■ai., īiij.u no e hoouua aku__n_a Klele kukalaleāua i na Alii 'ai Ahupuaa 0 Hamakua, a ua makeniake wau e kau pu kaua maluna 6 kekahi īnau waa o'u i ma.kaukau uo ka holo moana ana) a holo koke aku no ka. kou no Kohala e ike aku hoi Ika Lani keikl a kakou. H , hele pu no hoi ke Aliiwahine ma ia huakai." I kalohe ana o Kiihelē i keia mau olelo a kona kaikoeke-alii, ua lilo iho la uo ia i mea maikai i kona manao, a ūa ae aku la oin i ka manao o kona kaikoeke alii.

Kauoha koke aku la no ke Allj Makaoku i kekahi o kona mau kaukau alii malalo niai ona, e hoomakaukau koke no i na.a.uwaa oke alii, ae hoolako pu iqi no hoi i ka ai me na pono o kā holo moaua. ana, ae wae ia no hoi na hoe waa makaukau loa o ke alii i poe nana e hoe aku ka waa no l£ohala. Ia mauawa pu no hoi 011 i haaw.i pii aku ai i ke kauoha i koua alo e lilo na kanaka Ika hoomakau- j kau ina waa ap d u i kupouo np ka i hele ana i ke kaua i Maui, ae hoolako hoi i nā ai kupouo uo ka holo ana, ae lako hoi i na pouo kaua kupono i na koa ke lifl£aka aku me ko Maui koa, ae koli hoi na wahine i ka "laaia' kukui.hoaa" iae hoolako ia kela mie kela waa i na lama kopouo e makaukau ai ' no ka hoa ia aku. I ka makaukau ana o ua mea apau nokeia kaua i Maui, alaila, holo ae no Kohala, a aole hoi e haule hope keia hoomakaukau aua mahope o na anahulu elua.

Ua pono keia mau kaiioha apau a ke Alii Makaoku i ka mauno o kona poe alii ame kaua mau .kauwa alaila, o koua liuliu koke ilao o a. no ia e kau uialuua o kona mau waa kaulua 1 hoomakaukau ia i na poao apau o ka holo moana ana ae kau ana hoi lakou tnaluua o kahi i, Uoomakaukau n no ke Alii Makaoku me kana alliwahiue ame ke Kaikoeke Kuhele. la mauawa pu no hoi ua holo kaokoa kekahi waa okoa ae, a be waa hoi e lawe ana i kekahi mau lako pili ai, a pono aahu hai no kana keiki i Kohala, a ua hele no hoi ia waa a kouao i ka waiwai i hoopiha ia mamuli o ke kauoha a ke Alii.

Haalele iho la no lakou ia Hilo i keia auinala, a kamoe aku la ke ala hpiomoana o koua mau waa uo ka makani apaapaa o Kohala, ao ka aiua hoi e noho hoomakauk ai mai la o Kepakailiula. U haalele iki kakou i ke Alii Makaoku me kana alii wahiue me Kiiliele e Uolo i nei no Kohala, ae huli iki ae uo I Uoi kakou a kamailio iki uo ka i mea nooa keia moolelo kaoiahao, mauope iho p ka hala aua aku o koua mau oiakiuikaue uo ka kukala kaaa i ua Moku like ole o Hawaii nui o Kf<Hve.

A hala ak& Ia ua pSe i hoouha iia no kela hana kuk <h kinia, ua noouoo koke iho U uo o Kepaka:liuU e Uooiiukaukau i kekalii uuu kauaka koa, ai poe uk.*H kokoke loa iaia» i n t oia e komo aku aua iloko *0 ke okooko o ke uhi o ke kaua m« kona hoa hakaka, a uu w*»Uo aku la oki ia oianao oua UauA o ke Aiii Kukuipihu, a ua Ulo loa iu i uiea maikai i uiauao o)ida slii o Kohala. O ka wae koke iho la «o ia o kekahi mau *lii opio o Koh&la, a he uuu k.v uaka ano koa uo hoi a hoomaka koke iUo U uo ka Uoeliuaeuaa iu, 4 iua auo kaua uo hoi o ke au ku hiko o Vl:\\v.»U nei s ue ia at*a no hoi i ka oihaaa kukiui holouuma, «i k% w\)« \K>haku uo Uoi, kaka laaukau.i, ai kuA'o pu u * ka p*k ihe *un *i iu haua uo «|>au e pono aL ke kO4 hakaka imua oke kahua kau^i» Aok i j>au