Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 37, 12 February 1920 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA XX. K A H AIOLELO A KA LUNA OLELO lioea aku U lakou i kefeahi wahi i hihi ia na pali pohaku e na mea hihi a ike aku la o Vinicia i ka nui lehulehu o na kino ele< le e maalo aua iWaena o keia pouli, ai hoymalamalaena uu«rn ia e kekahi mau kukui hele j.o 3 ang huna. Ia manawa i huli ae ai oia i koua mau hoahele, a kamailio noalie aku la "Ke heokokoke loa aku nei anei kakou i Osetiriuma''? wahi a ua Haku Eonoa .nei i ninau malie aku ai i ke Kilokilo Heiene. "A°le e niki ia'u e hoike ako ia oe e kua Haku, eiai, aole wan i hele mua i keia wahi au e oina u mai nei, a wa like no ko kakou ike ole no k#ia wahi,, aka, e hoopīli aku no Dae kakou i kahi a keia poe e hele nei, a manao wau a >le kakou e nalowaie alna i kela wahi o na Kfistiano e malama ai i ka halawai 5 keia ahiahi.'' Ua kamailio ia mai keia mau olelo e Cilo me ka leo auo e, a ua lilo ia i mea pahaohao no kaukau alii Rom8, mamuli o keia loli ano e ana o ka lfo o keia Kilo Helene. 0 ke kumu nae o k(ia loli anOe ana e ka leo o ua Ki!o Helena nei, ua hoa ae la oia i na hua papapa iloko o koea mau pukaihu, a no kona makau no ia Kalakusa ke kumu o kona hoano e ana i kona leo, ai kona kamailio-ana mai me kela mau hua papapa iloVo o koria oiau pukaihu, ua kamailio | msi oia me he mea ala ua hanuna ka leoI ka hala ana «e o kekahi manawa o ko lakou nakuhele ana ilnko o k» .pouli, ae hahai ana hoi i ka maalo o ka poe hele pu me iloko o keia pouli, ae hahai pu ana hoi i n| leo himeni haahaa e mele ia ana e kekahi poe iwaena o kola*wah) kaou o ka pue make, ua hiki ole i ua kilo Helena nei ke uumi iho i kona mauao ano oiai, he mea ano hohe wale uo oia, » kamailio mai la nae oia ma ke ano e hookomo ae i ke ano makau iloko o ke kaukau alii Roma; a inea paha o lilo hui ia mau olelo i kuaiu paha e hooholo iho ai ka Haku Rotna e hoi hou lakou i hop«i. "E kuu Haku maik l i, ka hoomaopopr aku ! ke ano o keia hale ana o keia poe oaa keia ahiahi poeleele, he pepehi kanaka no ke ano. ao ka poe e haule ana iloko o ka lima o keia poe, aole e toh« hou ia ko lakou inoa ma Roma nei. "Ua olelo m«i hoi oe e Cilo mamua aku uei. aole loa kela poe e ae i na hana pepehi kanaka iwaena o lakou iho, a heaha hoi kau e hopo hopo im no ia uiea. M& ko'u lohe aku i na leo himeni e keia poe, a ujē ka lakou mau olelo i kekahi me kekahi, ke manao toa re' wau aoh? !oika kanaka iwatuia o lakon, M Aole he manao hopohopo * komo mai iloko o Vinioia no kona ola, oiai, ua piha eia i ka noonoo m» ui o ka a%au, a ua lllo ke olo,

ke ole e loaa ka mea ana e imi nei. Hala hou ae la kekahi manawa o ko lakou noho hamau ana, alai.la, kamailio uaalie bou akn la o Vinicia i kona eoau hoahele i keia mau olelo, "O keia hooeoana o keia poe Kristiano, aole hoi i hoea mnl keia hoomana a)ai waena rrat o kn poe Iudaio, a"n'> keaho lioi keia poe e hele malu nei e hoornaua ma keia wihi, oiai he Hale halawai nui po hoi ko na Iu<!aio e ku nei ma kahi kokoke i kae a ka Muliwai o Tiba"? Ua kamail ; o ia aku keia mau olelo me ka leo ano hpoheo e Vinicia. M 0 na Iudaio e kuu Haku Vioieia, ōia no ua enemT makawelawela loa o na KneUano, ma ka nana ole ia o k » lakou ano lahui t a ua ulu miau mal na kuee ikaika loa m iwaena ō keia mau aoao hoomana Aole nae he hana ino aku o na Kristiano i na īudaio, aka, o na Iudaio nae ua nui feo lakou hōooaaau ana i ko lakou mau hoa lahui i kooa J iloko o keia hoomana hoo. Mamuli o kela manao kaee iwaena o lakou. ua heie loa inai ka lakou mau hoopii ana i Hoaia nei, ai ka wa e noho niii ana ka Emeptra Ke!audio Kaiaara, ua hoolaha oia i olelo kuahaua, e kipaku i» naIudaio apau mai Roma aku nei, a ua pau wale nae iā olelō kipaku i keia poe Iudaio maHpe mai oia manawa, He pte jae na poe Kristiano mai ka poe Iudaio mai, a he poe hoi lakou i hoomaau nni ia e na hoomana e ae ma ha aint. a !akou i hele aku ai e hoolaha kukulu i ko lakou hoomana, a ua kau ia aku iiuna olakou na hoino ia o na īudaio me na lani okoa aku, a ua kapiliuili ia aku lakop he poe **hana karaima malu. He!e hamau hou ana la lakou e hahai ana no inahope o na poe hele maaloalo i kela pouli o ka po, a no ka makemake puni kauiailio no paha o ke kiio H<»!ene, ua kamailio hou mai la no oia i keia mau olelo i kona mau hoahele. "ī kun hoi ana mai nei mai kahi raai o Euneki, no ke noi ana iaia i ka hua malu e hoike aku ai i na kiai puka o keia poe Kristiano, ua !awe mai wan mai kekahi hoaloha o'u, he aahu uhi poo, a 5ia no hoi keia e uhi n"i i ko'a poo, a nana hoi i kamailio mai ia'u e hoo i kekahi mau hua papapa iloko o k& ihu, alaila, *fe" homoe ia an& kou !eo i kou wa e kamailio aku ai, aka, i na no nae wau e ika ia'mai aua, fcoIe, no ia he kumu no'u e pepehi ia ai e keia'i poe Kristiano, oiai, i kekahi o ko lakou kanawai" pili hoomana, ua papa ikaika loa ia lakou aole e hoopai aku i ka ino no no ka ino i pānai ia mai maluna o lakou, a aole hoi lakou e lawe i k& hoopai o ka make rna ko lnkou lima nolaiia aole no o'u hopohopo !oa no ko'u ola iwaena o keia poe, oiai, e makaukau ma j ana no lakou e huikala i ko lakoa mau enemi. 0 kekahi kumr no i'a o'u e aloha nei i keia poe Kristiano " "Ua po'.olei no oee CHo t uaalohā aku oe ia lakou no ka eke gula e ' loaa ana ia oe ma ke kamakaia anR ana ia lakou. Nui io no kou aloha ia !akou mamnao ka eke gula. H Ua kamailio ia keia oiaU olelo ke ano e ke kaukau alii Roma, oiai, ma ko'n» ano hoo-p-mo no iloko ona, ua ike no oi« o na smo ko!ōhe haahaa o keia kilo He!ene ana i hooh'malima ai no ka ! imi ana i na meheu 6 ka Lede I Lugia. | Ua hoea aku la Ukou ma kekahi [wah* i uku mii iaē na mea'hihi, !ai kaupale ia nae na ao:to o kela I wahi e kēkahi mau «Uwai elua. "'ā ma kekahi aoao o kela mau auwai e 'hiki ia ana kekahi paie pohaku Inle !'M ka waina Mhi, a m:\o aku o kela waina hihi kahi o kela po? Imnke o na kanwa-kuapiui o kauu h |ai, a oia no hol katu i kaps« ia o s Ost>tort'ivna. I ka hoomaopopo ana jo ke Kaukau Alu Vini, 'a ua kokok« ! km aku !ako i i kahi o lU&Uina ja ai

kela halawai o n& poe Karistiano na ano pihoihoi loa ia kona manao i manawa, oiai ke hoomaopopo loa nei oiā i fee kokck« loa noai o ka manawa e halawai a| oia rae ka mea ana e imi hoomana nei, Hoea aku la lakou i kahi e.kemo. aku al i kuhi g ma!ama ia Hi ka halawai, ae ku kiai ia nna kela wahi e ki-Kahī ; m»u kiai elua, a na laua i niaau mai ja Vinicia ma k)t huaoleIo e āe ia ai ke komo ana aku i'oko o kahi e aaalama ia ai ka halawai, a haawi aku la no hoi lakop nei. i ka huaolelo huna i loaa ia lakou nei, a ae ia aku la kou oel e komo iloko o kela wahi ano hihiu, a hoouiaopopo , aku la lakou i ke kn mai o na he: knpapau i kanu ia ai o ka poe uoahe a ma kahi kokoke no hoi ia wa'ni, i ua heamaopopo aku la.lakou nei j kekahi wuhi e komo aku ai iloko o kekahi pu.ka o kekahi wahl lua pao, ae iho aku ai i kahii eli ia'malalo o ka honua, a aale nae jy|§. kela lua pao ka iho ana o na poe a lakou i hoot3QaOpopo aku ai, ako, ua hele aoao ae. la lakou a hala mahope o eela wahi, a i& manawa no hoi lak-. ou i hooinaop'opo aku āi, aka, ua hele aoao ae la lakou a hala mahope 'o kela wahi, a ia mauawa no hoi lakou nēi i hahai aku ai no mahope o ka poe e hele ana no kela wahi. Ia manawa i poha mai ai ka malamalama o ka mahina, a hoomuopopo Io& aku la o Vinicia i ka' i e malama ia ai kela halawai, lie wahi kipuka no ia mahope aku o kahi e kanu ia ai o ka poe make, a o ke kumu o ko Vhucia popo no ia mea, oia no 'kona ike ana aku i ka puulu o na poe e paa ana 1 na lama ma ko lakou mau lima, a'mamuli o ko lakou akoakoa puuluulu. ana ma ia wahi, ua ano hoomalamalaaia ia kela wahi, a e ike maopopo loa ia mai ka helehele.ia o ke kanaka, a ia manawa pa fto hoi i hr omaopopo pu aku ai o Vinicia, ua uhi ia no ka helehelena 0 kekahi poe o kela anaina e akokoa ana ma kela wahi me na uhi maka, a ua lilo ia i mea hanu nui a3 no ke Kilo Helene, oiai, ua manao iho la oia e palekana ana oia iwaena o keia puulu, Ike ole mai ai hoi ka mea ana e makau loa nei iaia. Mamuli no nae hoi o ka nui o ka poe 1 uhi ia o k& maka me na uhi huua, ua komo mai la hoi ;Ioko o ke Kaukau alii Vi n-ieia ka manao naluea, oiai, ua manao iho la oia o Lugia paha kekiihi iloko o kela puulu i uhi ia na maka i ka uhi uiaka. I ko lakou hookolJoke loa ana aku nae i kahi e malama ia ai ka bakwai, ua kuai ia ae la kekahi puu wahie quī i ia, a ia manawa i hoouialamala holookpa ia ai kahi e a.koakoi ana o ka p e hoonaana. Ia manawa pu no hoi i hoomaka ai kwia anaina hoomana ano e e hīmeni i kekahi mau inuue.ni | a ke Kaukau alii Roma i lohe mua ole ai» as himeni W ana hoi uie ka leo ano maiie i ka maiinwa mua* aka, i ke kaa ana aku iwaeua konu o kela hiuieni, ua ano pii isaika uaai ia ua leo himeni, o keia anaipa ano e, a he lo>> ano uwaio lio' i kekahi utea a i hiliaai uui ai 4 a ia uaauawa pu, no hoi i ho<;ui»*opopo pu aku ai . o«Vtuicia i 'ia pii ii£e aua ae o ua lima iluua o ka lani. a me he ala e kaheaaku i k«kahi men.iloko, o ke ao-uli laui e maliu mai i ko lakou i*iau ko uwalo. I?* 8ifto kottjo| mai k uo kt aho eehi i t!oko o k«° Kaukau alii l?ou}a, o ai, ua hiaie'u ]ja ktla hihie.J me kt» uiuoe oiaio o ka poe himen'. iawe ia aku ia keia mau leo mele o | k« poe hoomana īuA na puu * du f na wahi «no ahhi e ho 'pnn? ani i Ikela wahv kanu !»'«•> ka pee a jhe ar,o o uiaoli ao keia walu i ta | uianao o Viaicia, Aoie uao hoī ie I uea ana e aku ai i ie Iku;.n 4 . ; | « Aole i ;