Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 37, 12 February 1920 — HOOHANA IA E KA UHANE LAPU [ARTICLE]

HOOHANA IA E KA UHANE LAPU

E olelō ana kekahi nupepa nanou o Amerika, oia lioi ka Nupepa Examiner, he eono makahiki i hala ae nei, e noho ana kekahi wahine ma fce Kuianakauhale o Sana Lu.i, ma ka inoa o Mrs. Joho H. Gurran. lie wahine keia i ho;maauao meikai ia, a o ka hana akamei loa a keia wahine o.-ke kakau eeoolelo pili. N«> ke ake loa o keia wahine e kamailio pu me na nhane o ka po, ua hopmak»ukau uia he papa ko nane, oia hoi, he apana papa huina kolu ame na uiikini paahnna e hik 1 ai i na uhane ke kikokiko mniuna o lalla, alaila, hai mai iaia i ka doanau.e hik'. ai iaiu ke kakau i kekahi mooielo e pili ana i ko ke kauaka ola ana auie ka make ana o kona uhane* Maluna o keia papa konane, ua kakiau ia na huaolelo mai ka "A"'

|a hiki i ka M W' > oia hoi' he umi | I huaulelo, a kau ia iho la keia hua{olelo "Ae" Aole au i i«e aoie ka [huaolelo "aloha kaua." Na ka ; uwila nne e houhanu i keia rxiikini.| J I ka wa e makemake ai keia wa-' hine e kamailio pu me na uhane, alaila, hoomakaukau oia i Keia mau mea apau . Ia manawa ina he uhane kekabi e makemake aoa e walaau pu que ia, e kikokiko ana oia i keia mau>hua paiapal», a o ka wa ia e kuku ai ka iniki iluua o ka papa konane, a heluhelo ae i ka mapao. Mii'kekahi ahiahi iaia j makaukau ai e kamailio pu me ka uhane, oia hoi. ua iohe aku la oia i k» nakeke o ka mikiui, a- kuku tna oa huaolelo maiuua o ka paya konane "Pomaikai ka Hoinoahawaoui.'' Ua puiwa loa keia wahine no kei» mea, a oiai o ka makamua loa ia o kona huipu aoa me kekahi uhane lapu o ka po, a nolfila, ua uinau koke oia, mai hea inai la oia, a heaha la kaua mea i makemake ai iaia. Iloko o kela wa ua nakeke hnu na mea paahana'o keia aeikini, a oleio aiai la ka uhaae iaia o Pomaikai Hoomapawanui kona inot». Mai Pelekane mai oia, a ua inake oia i ka makahiki 1650. Ht kaikamaliine eia na kekahi kanaka hana lole* >ia hookahi wale oo ke kaikaoiahine a keia kanaka, a nana e hana ka lole me kona ,mau lima ponoi no na moi o Pelekane ia uiauawa. Mahope ibo ua holo mai kona makuak.ane no Amerika apau loa kona ike ia ana. Ua uoho oia me kona iuaui makuabirA a make oia. a holo mai la oia no Amerika, oia hoi ke ao hou ia manawa, a make oia, a kanuia oia ma ka malawaina a ka o Wakinekona, a i keia wa he kumulaau ke ulu nei maluna o kooa he. I ka maopopo aoa i keia wahine ke ano o keia uhane ana e kamnilio pu nei, ua pau loa ae ia kona makau, a hoomaka ua uhane lapu nei e haku i moolelo, a o ka moolelo mua loa ana i haku ai, oia hoi "Ka Pomaikai o ka Hi oupanawauui." Ka lua o ka mooielo, "ke kaumaha a o ka ekolu, oia hoi, "Ka uaanaolana i ke koko oiaio." Mamuli o ke pa'i ia aoa o keia meu huke, ua nui ka> hialaai o na mea apau i heluhelu. 0 ka hua- | oieio i kakau ia ai he mau olelo kuhohonu i maopopo ole i keia wahine, a he mau moolelo r«oi maol». Iloko o na makahiki ekolu ke kakau ana o keia uhane i keia mau buke, a ua nui ka makemake ia, a ua n«t pu uo hoi tia kauoh» uo ke pa4 an& he mau haneri buke. Nolaila u« hauo'i loa Uio la keia wahiue ame kanfl kane i ka nui o ko laua pomaikai mai keia uhane mai, e loaa ana ia laua he mau haoeri t-ausani dala, a e Hlo ana laua i mau on» milloaa ma ia hope aku, 1 la laua e ohumuhumo ana i ko iauH pomaikai, aia hoi, ua lohe aku Ia laua nei i k& nakeke o ka mikiui huna o ka papa kouane» a i ka wa : hele ai o ka wahiue e uan«, e kuku aua keia uiau huao'elo peuei: ike aei au he puu data oui I « hoea uiai innu o o!u*, ao!e uat o!u» iada!a, aka t n» ke Akua '** N laila, » hana h ai loo* make» mak« ma k\ hoiuia nei, e l.fle o ua e huii i kamaiki nele, neie toa nsA ua ano ap A u, a ka olua e maUma »i * %

Ua puiwa ioa keia uaau mea i ka tuanao o.keia uhaue, a ua houwahawoha punohoi laiui, oiai no nae he mao mea keiki ole keia, a he keiki hoakama ka laua e malama ana i kela wa. Ua nana aku kekahi i b<»kahi me ka maopopo ole o ka laua mea e hana ai, a i ka hope loa oa hooholo Iaua e ae aka i ka marao o keia uhane. Nolaila ila hoomaka hou ka i uhane e kuhikuhi ia laua i ka laua uiea e haila ai penei: "E liele ok a e huli i keia keiki, a o na hoiilona malnna ona, aole loa he iiko eleele maluna o kona kino apuni, o kona maka he alohilohi, o kona lauoho! ua like me ke gula ka memele a he hoailona o ke ke'a ma kona tut>auma, a »»fli nana olua i na kajiawfti

6nkā~lĪG)nua nei, aka, o Ve kanawai | o kp, Akua ka olua e malama ai."j " Nolaila, ma kekahi la ae na maka kokē kein irau mea e huli i keiki qa laua, eia nae, aole he loaa iki o ke keiki ilihune e kupono ai na hoailona a ka uhane i hoike naai ai ia Iaua* a e noke laua nei i ka huli a hoopau wale, a oia ka wa a ka ubane i olelo hou naai ai ia laua nei. "Ua hapa no ko olua ma- ! nao īa. E hele hou olua e huli, a i | loaa aumei ua keiki ala ia oiua, e | h"ea :ho Hua i kona inoa, "O ke j kaikanoahine i piha i ka heoooana- ! wanui." 'I» wa i n;nau aku ai Mūa nei i ka uhane. "Pbhea hoi i na he keikikane ka mna e hookftu ia ai?" Pane ka uhane, "O ko olua manao ana i keiki lrane ae, na piha na keiklkane oae ka maalea, aole poao ia lakou ka oihana a ke Akua. "E huli olua i kaikamahine, a oiai aia maluna ona ke aupuni o ke AkuaUh poni ia oia e ka uhane, a o kana olelo he waipahe, he akahai, he aloha; he hoomanawi»nc.i, a pela wale aku. I ka h>he ana o keia iB8u mea i na olelo a keia uhane ua hele hou lauā e hnli, a īma keia hele ana tia hui āku la keia wahiee me kekahi o kona m»u hoaloha, a hoike no keia mea, a oia ka wa ā kona hoaloha i plelo mai ai :aia aia he wahine kekahi ua loa e hanau i ke keiki, oiai nae keia wahine iloko o ka nawaliwali kahi i waiho ai aole mea nana e malHuaa iaia. Aole ona ohana, 'aole no 'hoi na hoaloha, a koe wale no o ka poe e aloha aku ana iaia a haawi aku i na kokua ana. 0 kana kane ua make mamuii o kekahi u'ia, a aia oia ma ka home iHhune e malama ia nei i ke- v wa. I ka lohe ana o keiā wahine ua hele koke oi& aene kana kane i kahi 0 keia wahine e noho aua a ua losa io akn no keiā wahihe ilokō o ka n&waliwali, a ua kokoke loa e hanau. Ua koi aku lalaua nei na laua ke keiki, a ua ae no kela wahine, i na nae oia e ola ana, alaila, nana no e malama ke keiki, a ina hoi no kona poino, alaila, e lawe laua nei 1 ke keiki na lauā. Ua hana koke ia ka palapala houliiki a hooiaio ia irnufl o ka luna aupuni.

Ma kekahi ahiahi oiai laua nei e nanea ana, ua loie hou no laua nei i ke kakani o ka mikini, a ia hele ana aku,"e olelo mai ana ka uhane Oa hanau ke keiki, ā heaha ko laua mea 3 apa r.ei, tne ka puapuahulu a ku laua nei imua o ka makuahine, a ua haaau ia ke keiki, a ; he kaikamahine i ku fike loa na heiai'ona t»e ka uhane i kuhikuhi mai ai laaa. Nolaila lawe lau* nef i aeiki, a mahope'koke iho tio ua make ka maku&h5ue i ka m/* 1 ! piwa. I ka hanau i»na o keia hine, ua olelo h< u mai uhiuie ia laua nei penei, ;"Mai hoahu o«ua i na iole nani mal'una 0 keia keiki aole hoi i na kāmlia hinuhinu, akia, e hoanliu olua iai«i i ka lole kupono ame ke kamaa kupeno, a oiai aole i like kona ano mle na 'keiki t ae, a»ā waloko o koiia lima ke ki e wehe ia ai Ro ke Akua aluha, a oia hookahl w«le no, 1 !* ; He ut«a uia» mau i na uiakua uuea ulo ka uiaiUUii 1 ua ktiki o keia ano % i.olaila ua niami o keU mau maku-i 0 ka hookmuo -'na i\a bpbe na lōle i&m be m&a maikai ik» «ka, e huh«3 uiaa mai a|ia: keia uūaae ivl»ua|-iieu , ' ! R nn& k*ia t na wa apa'u, | • rr»*k*h n* makna hook&oia aole 1 mit I kw aka. e v>lJlo! mm n\%\ shR f§ lāua^e h»*wi a t\ui ka wdu, t lt\a *op\!sU-: piha m«i kt otvu o:ke keiki ē kii' i ka lan nahelehele, 1 h kuhikuhi tuj>i 1* IW <mo 0 k aj !anu. |

I keifi he eko!u makahiki o keia kaikatoahioe, ua hiki loa iaia ke pule me kona a'o ole ia aku e nanoakun, a penei ke a?>0 o kaiia pu!e ana; M 0 kau keiki ua piha oia i ka hauoli i iia la apau, ke kukulī hooamikai nei au i. ka.po ana o>keia la, ooa kou īi oaa.au e malu ai, a e a'o tr>a5 "hoi ia*u i ka ike i ko'u wa e moe ati8, Auaene." 0 kekahi mea kopaianaha loa 5 wa e onawaliwaH ai keia bfebe, he rula maa mau i hu makua ke kahea ana i ke kau'ia ohaoa no ka , hele ana mai e lapaau i ka mea ma'i a i ka wa nae e hele mai ai o ke kauka, aole hiki iaia ke ike h«aha lk ka ma' F i o keia bebe a ua hoopuhili ia ka ike ona kauka, a nolaila_ ua noauoo he mea pono e fli i kekahi kanaka akama! i ka pa'ipa'i la.a.u ei» nee ka mea apiki mamua o ke &ii ana 0 keia mau makua i keia kauaka ua hoike mu<i aku la keia Uhane 1 kela kanaka i ke ano o karia Iaau e kii ai, a i ka hele ana noaī o keia kanaka e lapaau ua ela koke keia keiki. « Eia na kanaka akamai ame ' ka poe ake akau>a\ o ke ai nei ke haka puno loa nei, no ke kulana o keia kamaiki ke nui ae oia, a heaha ana Ia Kaua oihana fCaukiina o kein mua aku a ka a Uaawi ai iaia,, e lilo ana paha oia he pooniii no kekahi hoomana, a i ole he mea hoola paha i ko ke ai nei, a tia lilo ke ola ana )" keia kamaiki i mea hialaai nui ia e ko *e ao n'ei. īloko o keia wa e ekolu makahiki 'ua hiki loa iaia ke himeni i na mek Akua i ike mna.ole ia. e na makua, ua hiki iaia ke oleloelike me ka poe nunui, a o ka mea. kupaianaha loa. e hoea mai ana no makana like ole i keia Kamaiki mai ea wahi like ole mai o ke ao nei, ke dala, ke gula a pela wale aku. Nui ke pahaoha' o na trakua hookama no keia mea, a malaila laua i Ike ai ke malaoia «ei ka uhane i keia Kaoaaiki i na Ia apau o kona ola ana. Ua hiki ka ;* keia Kamaiki ke paani i ka piano. a ina na Lapule apau kei ana oia i koua mau makua e bels i ka pule. 0 ka ninau nui i keia la heaha aaa la ka hopena o keia Kamaiki ma keia mua aku? 0 keia ae la fca moolelo o keia Kamaiki _ e ola mai npi ma Amerika a ina k»kōu e hookuku ae i ko\*a ano ' ua^ hike loa no ue oa keiki Hawaii i hanau eepa ia. Auo e nohoi ka hana a ke Akua