Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 38, 19 February 1920 — HE MOOLELO WALOHIA NO EUDORA KA HAPA INIA ILOKO O NA HOOMAINOINOIA HE NUI AME KE ALIIWAHINE PIKALINI ILOKO O KE KOLOKA O KA HOOKAMANI (Unuhiia e Hoolale Kauakanilehua) [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO EUDORA KA HAPA INIA ILOKO O NA HOOMAINOINOIA HE NUI AME KE ALIIWAHINE PIKALINI ILOKO O KE KOLOKA O KA HOOKAMANI (Unuhiia e Hoolale Kauakanilehua)

Manao Hooakaka He moolelo keia i hoopnkaia ja ma "Ke Ola o llawaii," i ka wa'e pnka ana ja nupepa Hawaii, āole nae i loilii toa ka puka ana o keia mooleio a moe aku ia nupepa, aka, mamnli o ba konō )?bulehu mai na poe heluhelu mai ō ka Hoka, e hōopuka liou ia keia moōlele, nolaila, ua noonoo ka mea kakan moolelo, e hoopuka liou aku apan pono keia moolelo, oiai he moulelo walohia keia -t ku no lioi i ke aloha. ~

Aole nae ka mea kakau moolelo e hoomaka hou ana mai mua mai o ka ,soomaka ana mai o keie moolelo, oiai ua pau ia mau mea i ka hoopuka ia maloko o ' Ke Ola o Hawaii," a ma na mokuna aku i koe, maīaila ka mea kakaa mooleio e hoōmaka aku ai. Eia nae, he mea pono ika mea kakau moolelo ke lawe mai i na mea ano nui o ka moolelo i hoopuka ia, i 'maopopo ai i kona pōe heliihelu ke kaona o ka hoomaka ana mai o keia moolelo.

He inoolelo keia e pili ana no kekahj Haku A lli o Pēlekane, ola hoi ka Haku Liakona. He kanaka waiwai loa keia, a 0 ko ia nei hoahanau ponoi kai hele i Inia a noho pu me kekahi wahine Inia, a lianau mai na laua nei he kaikamahin^ 1 kapa ia o Eudora. Mahope iho no o ka hanau ana o keia kaikamahine tta make ka makuahine, a ua malama hookahi aku keia kanaka i kana kaikamahine a tiiki i ka nui ana iiiake aka oia.

Aole he ohana o keia kanaka, a koe wale n /ka Haku 1 .iakona. Nolaila mamua o koaa inake 'ana ua kakau mai la oia i kona lioahanau no ka malama ana i ke kaikamahine a laua, a oiai o k* Haku Liakona wale iho no kahi hulu iuakna i koe e ola ana,

Ikawa i loaa mai ai o keia leka i ka Haku Liakom», ua hooana koke aku oia i kekalii elele no ke kii ana i keia-kaika-mahine a kona hoahaoau a hoihoi mai i Pelekane, Iloko nae o kela wa. i hala ai kana elele no Inia, ua haalele iho oia ame kaua wahine ia Pelekane, a holo aku la laua no Parisa, a m«*keia kulanakauhale i hui pu ai laua me kekahi AHiwahine o lialia tna ka inoa o Pikalina. He wahine kanemake nae keia. Mamuli o ka loiie ana o ka Haku atrio kana wahine i ka moolelo walohia o keia wahine me kana kaiie, ua komo ke aloha iloko o Uua, a kono aku i keia wahine e hoi lakou i Pelekane e noho ai, ua ae no hoi keia wahine, a hoi lakou e noho pu.

1 ko iakou hoea ana aku i Pelekane, ua hoea pi mai la no hoi ka elele i hoouna ia ai i Inia me Eudora, a akahi no ka Haku Liakona a ike T\e kaikamahin e ui loa keia a kon-i hoahanau, a ua lilo no hoi keia kaikamahine i mea punahele loa i keia kanaka ame kana wahine.

Mahope koke iho no ua loaa keia kanaka i kekahi ma'i ano e, aole he maopopo i na kauka a make oia. sfahope mai u& loaa ka wahine ia ano ma'i liookahi-no, a make aku oia, a ma ka olelo ana kauka ua ai i kekahi laau make i ike ole ia kona ano, Mai ia manawa inai ua hoohuoi ia o Eudora naoa i hana i keja hana maluna o kona mau makua i wahi e pau ai ka waiwai o keia mau mea iaia, He kaikam#hine nao ka laua e ola ana oia o Akaka, a mahope koke il'o no o ka hala ana o kona makuahine ua loaa keia i ka ma'i a hiki i kona make ana.

He elua no nae inea e noho anh ilokn o keia iialo ina\vah<> ae o ua k«mva kuiuau, oia o Endora ame Pikalini, ke Aliiwahiue o

I ka wa nae i make ai o Akaka o Eiuiora ka mea nana kiai ana iaia, a i ka huli ia ana e ko Kiun? Kolonelo, ua hooholo lakou ua hooinn ia keī* kaikauihlime i ka laau make, « oiai o !aua wale no ke noho ana maioko o kola hale i kek po, ua manao loa ia na Fndora,

Ua hooio loa o Eudora aole oia i howa, ei» nao, o ka lioike nui ma ka aoao o ke aupuni oia no kela Aliiwahine Tta!ia. M&mua nao o kA mako aua o ka waMne a ka Haku Liakona, ua hoi mai !a ko koiki a kok ahi hoahauau onft umi Pahuii mai, oia hoi o Malokona, a ho kano h*,xip#dau hv>i koia na kaua kalkam»htno, oia iHo U ko *no o ka p<x? waiwai iloko oia mau la, I k* uiab> ana aku o ka makuaHine, na noho pn 110 koia kauaka me Eiuiom ma, a mai ia manawa mai ka hoohilii »na o koi» kanaka ia KuJort*,

ka hapa īnia o Pelekane. I ka make ana o 2Lkaka 'kana waliine i ai, aa noi koke aku Ia oia ia Eudora i wahine hoopalau nana. Ma keia po i puka ai ka olelo hooholo a na Kiure Kolonelo, ua niake o Akaka i ka laau make, ua hopu koke ia Eu<lora. Maanei e ka mea heluhelu e lioomaka ai ka nee ana o ka monlelo-imxīar J " MOKUNA V. KA MAHIIKA ANA [ H,« mea oiaio loa ika puka ana o ka olelo hooholo a na" Kiure Koronelo ua make o Akaka mamuli o kona hoohainu ia ana i k» laau make, a o ka olelo iko koikoi hookahi ma ka aoao o ke aupuni e olelo ana aole poe maloko o kela rumi raoe O Akaka, o Eadpr& wale no, nola-: ila, «a hoou koke ia o Eudora no kai hewa pepehi kanaka. I kela wa i pane aku ai ka Ilamukn imua o Hudora: I

"E Miss Liakona, oiai na Kauwa e hoomakaūkau ana i ke kaa, e pono paha oe e komo i kou lole."

"O e na Lani! O keia anei ka hopena o ko'n noho ana ma keia hdtne? He mea oiaio e haalele ana au i keia hale ame ke kino makr- o ko'u hoalmnan ponoi, a hele aku no ka halepaahao malalo o ka hewa pepehi kanaka. Auwe ka mea luniuu! Oe Malakona kun iJ>o, e hoopakele oe ia'u! a puili ae la kona ntiflu lima ma kona man maka, a nwe iho la me ka hehee ana o kona kino iluna o ka papahele.'

Iloko o kela wa i kulou iho ai o Malakoma ilalo a hapai ae la ia Eurlora iluna me ka p?"e ana iho: "E Eudora! E hana ana au, e hāna ana au! I na no me ka ikaika e hiki ai oe ke lawe ia, aluila, e hana'ana au me ka hopo ole ! Aole loa oe e lawe ia maj keia hale akn i kei» po! E hele ana au e hui me na Lahakanawai." Ta wa i huli a<> ai o Malakoma a i?inau i ria kanwa e kuku aha iloko o ka mmi. "Ua haalele iho anei na Lunakanawai i ka hale nei? "Aole, aia lakou ma ka r\tmi aina kahi i inu waina ar, wahi a kekahi kauwa o ka pane ana mai. "E noho malie oe maanei e kuu aloha Endora, a hlki i ko'u hoi ana tnai, wahi a Malakoma i pane mai ai.

O kona no ia i komo aku ai ilok" o" ka mmi A ik& āku la oia i ka nonoho m«f o na Lunakanawai ua sanoenoe ! ka waina. TT*» hoomaka aku Ik keia e kamailio ia lakou, no ka nouli o ka po, me ka ua e lioke ana i kela wa, ā he loihi ke alahele e hoi aku ai ma na kuahiv*i, a he hookahi mea aloha 0 ko lakou lawe pu aku i'kēkahi kaikamahine i maa ole i ka helē ana i ke anu o ka po, a loaa mai i ka ma'i, a ina lakou e oluolu, e waiho no ia Eudora a kekahi la ae alaila lawe. No ke akamai !ua ole o keia pelo ana a Malakoma ia lakou, a oiai he ohana j>onoi no hoi keia no Endora, a hui pu me ke sano«noe waina, ua ae maj la ua poe Lunakanawai nei e waiho no la Eudora ma kona rnmi i kela po, me ke kiai ia'no nae e na ihakai mawaho o ke panipīika. Ua kauoha pu iā mai !a o Malakoma e hele akn a 1 keia lono i ka Ilamoku.

lloko nae o kela wa o Malakoma" i Iwila aku ai, ua komo mai la o Pikalini iloko o ka rumi moe o Eudora a kauoha naaī la i ke kauwa wahine Tahita, e kii i ka papale ame ke koloka o Eudora, a o noke ana hoi i ka hookikina ia Eiidora e hele pu me ka Ilamoku me ka olelo pu akn:

"Aolo oe e hopohopo malīa o ku i kehi o ka laki a palekana oe, a i kn no !ioi j kahi oka hewa, nlaila, e make ana knn kino no ka hewa au i hana ai, ā pakele aku kou uhane. Nolalla o hoea mai ana no ka hopena e like me kau mea i hana ai, a hana ole paha.', I kela wa i pakike aku ai kahi kauwa wahine Tabita ia Pikalini. "He kohu ole kaa mau olelo 'e keia wahine, ina aole oia nei i !iana howa, a ua hewa no nae ma ka manao o koia poe e Hke mo ka rula maa mau o ike ia nei imua ona aha, a j>eboa iho la ia.'* *'Ma ia ano o kuu kaikaiuahino maikai ua make oo mamuli o koū pono, na nuia aku o lioike mai i ka hopena. Hō mea pono ia kakou ke knlou ana aku i ka makomako o na hvnl, wahi a Pikalini i pane m#i m.

•Ta laiau loa oe o kona wahino, wahi a Tabita i paue mai ai me ka huhu

"Aolo koia ho wa no kaua o paa ai, wah.i a ho manawa koia nou o hoōkomo iho ai ? ka papaio o ko haku wahino amo kt>loka,, a oiai eia ka maka? ko kali nM nWA,"

"Ho moa oiaio ia, wahi a ka llamokn, eia au kt> knii noī ttora, a ua aunw no !\oi keia wa, a ko haule nui mai noi ka m, a ho loii k«iii o ho!e aku %\, tf

M R ka īlamoku o kali malio oe a hoi mai o Malakoma. hole <*ku neī oia e hni me na Lnnakanawui no ko'n hwpaa ia maanoi « iiiki 5 ko ao «na o lteia y*\ wa!n a Pm!on* i nonvM maī *t.

"E luM>ko vv i k*uljana o ka īīamnku! Hoaha kon nu« o ku nana wale uo! a hoo!ohe i ns o!olo lalau a keia kaikamahino rt \o!r ona ? ka hana aua i

ke karaima punwai eleele; aole ona Anaka'n i ka hopena e hoea mai ana no| ia hana. E hooko koke aku i kau hsna maluna ona, a oiai i na minuke apau ana o noho ai maloko o ka malumalu o keia hafe, ua hoohaaliaa aku ia i ka inoa maikai o kela poe e inoe mai la malok'o o ko lakou luakupapau, walii a ko kanka i

"panē mai ai. Aolehe ae iki o ka Ilamoku i kei.v manao, a aia no hoi o Endora o. ku ana imua ona me ka puili ana o kona 'inmi lima e nonoi mai ana'e hooknu ia al n oia no kela po. īloko oia wa i hemo m'K; ai ka puka a komo ana o Malakoōia n>u ka palapala kauoha a na Lnnakanawai n ia o Eudora ma kona rumi a ao kela pp, me ke kiai makiiala loa ia e na makai. -i "Ke hoomaikai n«i nei au ia oe e lun: aloha Ma!akoma! wal ii a Endora i pnann maiie ae ai me ke ano mama o k;i manao.

I kela wa i kaomi malie iho ai o Ma-' lakoma i ka iima o Eudora, me ka hawanawana ana iho, e maaaolana." O ke kauka hoi i kela wa ua piha ioa oia me ka huhu a kohu pupnle maoli, a oia kana i pane mai ai: "Ua hiki, e nana pono ana au i kona paa ana maanei. E Madame Pikalini, e oluoln anei kou hanohano e haalele iho i keiimaii?" •'O ke aloha ahiahi no kou e Kndora, e pule me ka mihi no kau hewa i hana ai, wahi a Pikalini i pane mai ai, a huli hoi aku la oia no kona rumi. ■ ' "I keia manawa e haalele iho na mea apau i keia rumi, a koe wale no owau ame ka Ilamoku, wahi hou a ke kauka > kauoha piai ai. ( l'* pau loa na poe apau ika haalele i kel romi i kela wa, a koe hookahi' o Tabita, ke kauwa wahine a Eu<lora. "E hele pu pe me kela poe kauwa o oukou e keia wahinel wahi a ke kauka i kiuoh» aku ai. "Aia a olelo iiiai ko'u haku wahine pela, alaila au hele, wahi a Tabita. i

lioko o kela wa i ouili ae ai na liaaa o Eu<lora i ka a-i o kana kanwa Whhine n mai }a iak' ma kona pdi, me ka pane ana aku, "aole, aole loa oe e haakle ia'u e Tabite. "Aole loa au e neeu mai keia wahi aku a hiki i ko lakou haehae ana i kuu pauku kino ileko o na apana he lehulehu, wahi a Tabita i hooho ae ai. "E ka makai e hookaawaie aku i keia kaūwa mai keia keena aku, wahi a ke feauks mē ka piha huhu. Ito> o keia wa i anehe mai ai ha makai e kii mai e lawe ia Tabita, a oia no ka a Malakoma i komo mai ai maWaena o Eudora ame na makai, a pane mai I»: *'E ku aku pela ina e manao olua oo ko oiua oia." Ia wa o Malakema i huli ae ai i ke kauka e ku aku ana, a pane ma' la me ka leo i piha i ka inaina; <( E ke kauka, ina aole oe he hoa|loha no ka ohana Liakona i keia la, ina ua kau aku ko'u liuaa maluna v.o, me ko'u r»ana ole owai la oe, aka, ua oi loa aku kauhana mamiia o ka aaea hiki ia'u ke hoomanawanui. Aoie loa ou kuleana e olelo eoai ai aole e hiki i keia kaikamahine kauwa ke noho pu me kona haku wahine iloko o ke ;kaunaaha i keia p . Heaha kana hana poino e haha u>ai ai oaaluua ou? lua e maoao ia ana o Eudora a hoopaa maloko o keia ror»i a ao kela po me ke kiaiia e na makai, aoīe sine? e pono e oolho jSu keia kauwa wahine me ia, uo "ka

iawelawe ana i kona mau pilikja? Ina aole poe nana e lawelawe koiia m«u mea ino, nawai e Jawet M Ina pela, alaila,, ua pololei oe e Malakooaa, wahi i kē feauka 1

m»i ai we ke auo hoka, a no'u ijb 0 J « kiai eaakanU loa aG« au iaia ai>le osa ? p«ka keia pukaL M Me keia olelo a oa kauka ak, \ia heie aku la oia a uu iho la i ua! pnka aniani apa« me ke ki ao s j a! huli awi la kai»ai[lio i «a makai ej mākaala loa laua i ke pio i kela po a haawi p« aku !si no hoi \ ke k! iaj laua naka laka «|iia i ka uj R«dci* m* ke!a po. X ka pono ina lomoM apsu s| ua k»«kft oo|i r I hoolala ai, ua huii hoi a eu ia oia t\o Ikona rnm\ m<*p. 1 1 I Adē i i«WJ, ' '' I i