Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 40, 4 March 1920 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI

(He Mooleio Kahiko o Hawaii Nui) Kuauli)

KA IMI ANA 0 KEPAKA ILIULA 1A MAKOLEA I MAUI I ka lobe ana o keia Alii i keia nubou no keia u!a wena o ka moana. ua kena koke ae la oia i kekahi Kilo c kona aloalii, e puka iwaho e'oana 3i i keia ahi mala'maiama nee i ka moana. I ka hala ana o kekahi manavfa iva koino mai la kela Kilo a hoike i kana ike i ke alii me keia mau olelo. "Ma ka'u ike aku i keia wena ahi nee i lea moana, he mau auw-»a. kaua keia ē npe mai nei i Maui nei, a me he ata o na auwaa kaua keia

oko Punalua Kepikailiu, ae kii mai ana e kaua ia oe, mamuli o ka wahine a olua. Me keia la e kuu Lani alii ka lealea, a hoomakaukau boi no ka pu ma kekahua kaua me kau puna. ua, a aole e pono a hoea ka enemi jka ipnka hale, alaila, ltu|iti ae no ika halawai aku me ka enemi/'

I ka lohe ana o ke Alii K«ikipaananea i keia mau olelo a'o a kona Kilo # ua,lilo ia i mea maikai ole i kona manao, a ua olelo koke aku la no oia i keia mau olelo ftno makona i kona Kilo maikai. *'G kou mau no keia o ka hoo' Uiuiilu wale no ia'u, a ,manao aku paha wau he oiiio e kāmailio mai nei, Nohea la e loaa ai na wahi waa i kela wahi keiki omowaiu au e kamailio mai nei. Mea paha he poe iamalamaiiheihfc 110 hoi i ke kaj mawaena' o Kahoolawe me Honuaula, akuhihewa aku la oe lie mau waa kaua no Kepakailiula. E hoopauoeikau mau olelo hoouluulu wale ae waiho malie mai no hoi ia makou e lealea ma kamakou paanj e lealea nel" .

Aole nae i lilo keia mau ol !o a ke Ahi Kaikipaananea i mea n Q kēia Kilo e hoopau ai.i Kaua m-iu ōlelo uwBlo imua o kana hanai alii. Ua kamailio liou niai la uo oia i k«ia mau olelo i kana alii. "'lua hoi aole ou uii>naoio i ka'u mau olelo e kamailio aku uoi, aliila, ea u'ailio iki ia iho hoi V*a lealea, ae pnka ae oe f kf ,\IH iwaho o hnle n nanā pu aku hoi me kou mau hoa lealen i keia nee tnai o keia malamalama nui i ka moana ae nee niai ana hoi i Mani nei. 0 kou i kn'u olelo ao o kou pomaikiU no i«*, oiai, oke a!ii hookuli i ke ao oko Kahnna, e hahai ana no ka poino iaia,"

Maniuli o keia mau olelo a kei* Kilo i ke Alii Kaikipaananea, ua hoowela koke ia ae la ka manao o ua Alii nei o Maui, ao kon * l »lau koke ae la no »a kekahi ihe e ku koke mal ana ma kona aoao, .< pohu aku la ī ke Kilo uana k» oielo uiaikai inia auw ka inan<»o uiua ole o kela Kilo e han.i ( inu ann kana Hsns>i n!ii i kei;i lK»n \ lokoino iaia, ua knhemahema wale oia ia maoawa, a ua ku aku U oia i ka ihe ma ka opn, a h.Mik aku la oi« iUioa ailiUi a<e la km,» ota h ou\ au*, a uuuiua no uae o koua m ko ioa aua, ua kamailo auu la oūi i keU olelo i k*ua haiuii Aiii. paha e loihi 'oa na l.i i mai oe.mihvi % e o ko\i :eu, a koa l\iU« ole i h 'O-

kau mai i ka make maiiwale iluna o ka mea i makee i kōu pono."

Me ia mau olelo ua""kātli loa ae la ka hanu o ke Kilo o ke_alo alii o Kaikipaan H nea, a ua hoike mai la uo hoi keia hana lokoino a keia Alii' i kona kulana e hoomaopopo iho ai kaua e ka mea heluhelu.

a</le loa' e kokua ana ke akua kaua mahope o. ka mea naau lokoino, a pepehi wale i- ke kauaka me ka hewa ole.

Ika hoea an ona auwaa lehulehu o Kep+kailinla mnwaho iho o Lahaina, ua übi okoa ia ka moana ! mawaer,a o' Lanai me Lahaina e keia uiu anwaa, a ua pahola aku la ka malamalama a ahuwale na ' kuwaliiwi oka mokupuni o Kauluiaau, oiai, o na auwaa inua i hoēa aku i kekai.'O L,ihain i.'aole lakou i pae kok; i uka ia manawa a ua kali mai la i na auwaa hope mai, a ua liio keia ano i mea hoopihohoi maoli i ka manao o ka poe o Lahaina a hoea loa aku i Glow.ilu, kahi hoi o ke Alii Kaikipiananea e noho ana ia mau la. j

Ua lana kali na auwaa mua a hiki loa ika malamalama ana, a ia

manawa i 'uoomaopopo ia ai ka lele o ko K.epakailiula poe i uka o ka ai»a, ae hoolele ia ana hoi-ma kahi i knp-i ia o £uunoa, ae kokoke ana hoi i ka paleua o Kaanapal' me I/9baina. X ka hoomaka ana o na auwaa e pae i uka, o na waa kauiua paha o Kepakailiula na waa i pae mm i kaaina, a ia hoi ia manawa-kekahi poe o ru« uka tuai o ka ajna, a he poe no hoi i hele mua a noho i Maui, a he mau Kahu ponoi no kekahi no Kepakailiula mao kona mau Makua ala, a iwaeua o kekahi o keia poe he kaikamahiue opio i pili ma ke ano Kahu Iwiknamoo no ka Ohana o Kepakniliula, ai ka manawa e lele aku ana o Kepakailiula ua kahea inoa mai la ua kahu nei o Kepakailiula i keia mele kahea inoa nona. O mai ke alii nona keia inoa, la Kepakailiula Haku lani' o na lani,

Ka puoohu ula wepa .i ka moana, Ka miioholu nape ai alii o Wakea, I ku i ka piko lani o Na papa ka lanī Kupua o oe, Ka hulei mamo alii o kapa, Ua nakulu ka laui halulu nape e, Ua nape ka honua ua ike ja keia mamo, Ha mamo alii, he Kupua pua lani t He pua alii nani na keia kaoia, Ko iuoa e Kepakailiula e o mai e-

j I ka lohe ana no o Kepakailiula [ i keia kahea inoa. ai ka mauawa j no i oli ia mai ai na lalani hope ! loa o kela īnele kahea iuoa, ua o aku ia oia i koua inoa I ka. manawa no, i pau>i inoa ua kii koke ia mai la no o Kepakai iiuia e kekahi mau Kaukavi aW\ o Hawaii i uoho hookainaaiua i Maui, a auamo ia aku la keiainol uka o ka ama, a ua auauio loa iaj aku la uo hoi e ia mau kaukm nlii< | uo ka hale o kela kaikamahluel uaua i kahea koua «noa, oia;, e lik<j uo Uoi me ka makou i hoike muaae nei» he Kahu I wiku.\moo j pouoi loa kela kaikamihiup kaluu; inoa no 3 he kaikauiahiue uo hoi i holo iloko oiw ke \oko auo alii, a uoui k,n inoa o ; KaoheK>nau;opiilaui» u ma u hale o keia kaik.amahine Kahu oua i, hooluolu ai oi* i ka hupauui oia 'a, a hiki wnle i ke ano t uhi ana uiai oj *a oimlu ahiahi, alaila, nee aku la| |oi» uo kekahi w»bi kokoke loi ij | Olowalu, ai kahi hoi o konahoa| {paouioni e uoho mai la uieka heo-1 m;tkaukau sna iaia iho no keia kaua uui e hvvea mai ana I ka |e!e • *n* no hoi o i ke ouej o u* uooouka mai la «oj hoi kona poe o kel« mui *u\va« j lehiūehu e lele pa i uka o me k«v Uuw' pu »o hv>i t ua Uko ai i ua 'ako pu ;.o hou a ka j : iu.V\aVi uo heii V ■ I,tsou < )V A kilA ,UUa Ui.lVhi 1 - - " • "I - ~- 1

I Tka hoea'ana o ,ke Mii Kepa. kaiUuia i kahj*kokoke loa i ka paTena o Olowalu aie Lahaiua, ua hookipa ia aku la no oia e.kekahi Alii Hawaii, a nena ka iuoa o Pupueikaohulaiii. He Kaukau alii oia np i Hamakua, a ua hele

hoi vyahiut o ka uoho auu c»ja mau manawa, koua mauao aloha uo nae, a ia uo i na Al»i aijmok\i o kqna mokupuni hanau. [ I k.a noho aua iho oke Alii Ke- , P a^a ili'tla i kahi o kela kaukau alii Hawaii, ua hele uiai la o Kii. hete kona makuakaue uana oia i hauai, a kainailio mai la i keia mau olelo i kana hanai alii.

JC kuu ]aoi alii f eia ka ai la a ke kahi poe naāu aloha o Lauai me Molokai i hookupu mai uei nau e ke alji, a eja ia mau Mokupun' mahope ou e;ke alii, ao ka mea kupono e lawe oe i ka ai a keia poe ! lokomaikai i hookupu aloha mai nei nau, a uui ; hoi ka lokomaikai ia tnaj, alaila, ola pu hoj makou kou mau hoa.make raa keia huakaii au e ke Alii E aiakaukau anei oe £ ke •A-l'i ®aī i ko lakou lokomaikai?'' I ka lohe ana o Kepakailiula i ke i. a olelo.a kora Kahu hanai, ua ae, koke aku, la oia j a niauao n Kiihele ao ka hoonukaukau koke ! a i a po ia oka paiua ahiahi o ke Alii Kepakailiula me kona Makuakane Makaoku ame kona tuau alii ukali no ho; e hke me Kukwipahu,ma. I ka makaukau aua up o na mca a l» ua paiaa iho la. lakou nei i ka paifia ahiahi. I ka maoua ana'o lakou, ua kamailio koke mai la no o Kiinele i kana Hauai alii i keia mau ole]o.

"Ea, auhea mai. oe e kuu luhi a'u i hauai punahele aj, eia ko,u manao ia oe i keia mauawa, e kukala aku oeiwaeua o kou poe - kanaka, ai lohe pu mai no hoi ko Maui nei poe, e kapu ka hele huikau aua o ko Hawaii poe uie ko Maui nei.poe, i na e hele wale aku P9 e ° iwaena o ka poe o Mau|, alaiia ,e hookau ia ka hoopai o ka make maluna ō lakou, a ina no hoi e komo wale mai ko Maui pje uvaeua o kou poe o Hawaii mai alaila, e make iio hoi ka poe 9 Maui nei uo ia komouewa wale, maj."

I lobe an# o Kepakailiula * ,mau olelo a kona Kahu hanai ivlibele. ua ku io ae la oia imua o anaina alii ame koua mau ko a e ha<pk>be aai aaa,. a kukaia a ku la i keia" inau olelo. Me koua kapu aku qo aae iiuua o ka P oe ,? hoolohe iuai aua, aia apau konq kukala aua i kona tuauao, alaity, e koike U aku ia uiau olelo i ke, Alii Kaikipaauauea o Maui Eia ua uiau olelo kukaU uei a Ke. pakaihula. ♦ Aole i pau

Alignsta v M.tine, Feb. 27, —r& hoikle ekea ae nei ke KUōiua MiHik«ni o Mii'.-e i #kon kakro ik u ;k& Io A i! ke knnawai heole waiou#» >:n;i ikc Aupui I«Vcleri»t uo ka hooko ,m aku ik a m s n*o oke | i. Us hoike akea pu «e nei joia ik» hc>ea i fca 25 Mo- | kut!na o e kakoo i fk» ht>oko u o keia Kau»\v*i m 4 | Attieiika kolookoa, ae kotuc pu jaku an a o M-ōne p A io n A poe okn Mokuaina o Ro,U AUam, ae htk| ai ke«? nifu u h<.v»pa*p.»a Im«A o k«j Kiek «• no ke kue ole o keia HooioM .wai boofk«pu t»,i A nu jk« hoohoio *«u. tu*i U o ki AU.i|Oielv Lauuī i uuUouA d*la kokua i jkei s ; hooko ia oke ' K*::*»*;. e£o |*A 1 'Uv-Ā Uvwn<. k c in 1 | mmm | \t* k» oka pu'.e ī k,U | iho U» u* p > 4 ae U ho j «i««i «k-* kv» ma k* mahiko o o<*i i* ua hopu u nu vc *:;o Uoal.uai U« [rVw wau KvV 0 & »k«huu iu tn«u K*' |P*f! k« f*a uu» nei Q* k« ut» |«i4iiivUi uuo p*u*Yu