Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 41, 11 March 1920 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakaili ula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakaili ula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI

(He Moolelo Kaliiko o ija>vaii Niii) Kuauli)

KA IMI ANA 0 KEPAKA ILIULA IA MAKOLEA I MAUI "Imua o oukou e na alii me na makaainaua o Maui nei, a pēla no hoi ko Hawaii poe i hele pu mai nei makōu, ke hookapu nei wau i ko makou poe o Hawaiī, t>ole e komo huikau w'ale &ku me oukou ko Mauipoe, a ina no hoi e hele wale mai ana oukou iko Hawaii' Wahi e hoolulu nei, alaila, e make no hoi oukou ia makou. He ma■ao papa keia i ka hoohuikau wale aku o ko makou poe me oukou e Maui, a hiki wale no hoi 1 ka. raa, uawa eku ai mai'a imua o ke kahua kaua me ke Alii o oukou e Maui E pono e hoolohe U keia mau olelo a'u e kukala aku nei.'*

I ka pau atia o keia mau olelo, ua lohe pu mai la no ka poe o Maui ia mau olelo a hele ia aku la no hoi e hoike ia Kaikipaananea ke Alii o Maui, a ua lilo no hoi ia i mea maikai i kona uianao I kela po nae a Kepakailiula i kukala ai i kela mau olelo, ua malama ae la o . Kaikipaananea i kekahi aba inu awa, a ua akoakoa ae la kona mau alii koikoi ma ia aha inu awa, ai waena o ka poe ma ia aha inu awa, o ke aikaue punahele kekahi aua, oia hoi o Keamohulihia kona inoa.

Ika makaukau āna o na apuawa o na mea apau, ai ka manawa hoi o Keamohulihia i lalau aku aj i ko; a apuawa, ua lalau koke mai la o Kaikip«ananea i ka apuawa o ua aik«ne punahele nei ana, a kāmailio mai la i keia mau olelo iaia

"'Na'u oe hoohainu aku i kou apuwa, oiai, he aikane pun»hele hoi oe na'u " I ka lohe ana o ke Aikane i keia mau olelo, a me kona oianao hoi he pono keia mau olelo a kana Aikane Aiū, ua ae aku la oia me ka maikai. I ka manawa nae i haliu aku ai kona waha imua o kana Aikane AHi, oia no ka maoawa o ke *lti Kaikipaananea { uiuiui akuai i ka awa i ua maka o Keamohulihia, a hanini aku la ka awa i na maka, a kahe akn la ka awa ma ke kino pu o Keamohulihia a lilo iho la ia hana maikai ole a k*na Aikane alii i uiea hehe no ka aktt o Kaikipaananea M mmli nae 0 keiahaua a ua aHi Kaikipiananea 1 nei i kana aikane, ua komo iho la iloko o ke aikane ka manao kaniahu Ai ka pau ana o kela aha itni ; <w* a ke Wn Katk'paattane.i tta hoi aku la ua aikane Keamohnlihia uei i kouA hale, ua hoomakaukau iho la oia i kona mau lako kaun, tto ka haalele i k» aoao o kana aīkane k\i\: ī Trar>aao t> kefa po ua hoala aku la oia 5 kana wahlue « k««n«iiHo aku la iai-* e haele Uua m* ka aoao o ke Alii o Hawaii, oi«t. w* hnna haina nloha ole hot ka hnna n kolaua slti i hana mai a*

miā. 1 k* iohe «toa o wahiue i nāoleloa k«n* k fi ne, «a hoole maj la oit i ka manao kip? o kana kane h me ke ka-u» m<u hoi i ke kane m,u h.uvA oi\ U h ,n-i kipī \ ka t;xua aīii, ak«, ua IHo l\ nuu o!o'o ki\-uA m«i « U wahine i moa ole i \ Kc«ua ho<>ko aku U loiafi ke *wo o kon» ua hwW

hia ka noho aloha ana mawaena o laua me kana aikane alii. 0 kona haalele no ia i fiatia wahine a' hele i kahi e hoolulu aria o Kepakailiula me kona mau koa ame kona mau alii, a hele loa no oia imua o Kiihele ka Ilamuku nui o ke ola me

ka make ma ka aoao o ke Alii o

Hawaii, a.hoike aku la imua o Kiihele i kona manao haalele i ka aoao o kana Aikane alii, āe hakaka ana oia ma ka aoao o ke alii o Hawaii

I ka lohe ana o Kiihele i keia mau olelo mai ka aoao mai o kēia Aikaile a Kaikipaanaoea, ua nina. ninau aku la oia ike kumu o keia

ha'alele ana i ka aoao o kaiia aikane aliī, a ua boike aku 1* uo hoi o Keamohulihia i na mea apau e like me ka mea i hoike mua ia ae uei ma keia moolelo, „ I ka lohe ana o Kiihele i keia mau olelo ma ka aoao o Keamohulihia, ua lilo iho la ia i mea hiiiuai nana i ka manao kipi o ke aikane punahele a Kaikipaananea ao kona mauawa no hoi ia i hoike aku ai i ka lohe i kana Haoai alii Kepakailiula no keia komo ana mai o ke aikaoe punahele a Kaikipaananea ma ko lakou aoao, a me kona kamailio pu aku i keia mau olelo i kana hanai alii.

"Auhea m&i «e e kuu Hanai] alii eia no i ka ehu kakahiaka ke hoike e mai nei no ke akua i ka hio o ka lanakila ma ko kakou aoao, oiai, o keia kanaka o Kea-mohulihia,-oia no kekahi koo ikaika loa o ke Alii Kaikipaananea, a nani no ia aole na kakou i kii aku la keia kanaka e me kakou, ?ka, na kana mau hana aloha ole no i kona kanaka O ka mea nui ma ko kaua aoao e hoao kaua e hoopunahele aku i keia kanaka hou, ae lilo ai oia i mea huli io me ka oiaio a paio ma ko kaua aoao ae ike iho ai oia i ka like ole o na haua i hana ia aku iaia me ka hana a kona Alii Aikane."

I ke ku io ana o Keamohulihi imua o Kepakailiula, ua naoa mai ia o Kepakailiula i keia koa o Maui, aiaila, ulu ae la ka manao hoohuahualau iloko ona no ka oiaio a oiaio ole paha o keia manao kakoo o Keamohulihia mahope o Kep&kailiula, a ua kamailio mai la ok i keia mau oleio.

! "Ea, heaha hoi keia hana au i i hana a&u nei i ko aikane, aloha, a hele mai la e liaawi i kau maka ihe ma aoao. Ma kuu manao he hana akamai keia au ia'u, ai lilo ai hoj wau i moepuu na kau maka ibe. I kuu mauawa e paio ai me ko aiii aikane, alaila, i ko manawa paha e ike ai e lilo ana ka lanakila ia'u, alaila, ko manawa paha ia e hoohuli ai i kau j makaihe i kuu kiuo. auei pela | ka mea oiaio? I

I ka lohe ana o Keamohulihia i keia mau olelo a Kepakailiula, ua lilo loa ia i mea kaumaha loa uo koua mauiio ia mauawa pu uo ūoi ua ano haloiloi iho la koua ui-m waimaka, a ua kamailio mai la oia me ka leo auo hauhau uwe i keia

mau oielo

''Auh«a oe e ke Alii Kepakai[iiulat sna oa komo iloko ou ka majnaokanalua no ka'u olelo, ah'ila, ihoopaa im'u malalo o ka ooaua o tt* Kaiiuua o kou akua a pau k%l» eha ili ou eke Alii o Havr<iii ( aUiiia, mohaiakuo« ia'u iuiua o ko akua KaiH. H1 hai aku nae wau ia oe me ka ouilo ioa. I kuu h&aleie aua aku uei i kuu «ikaue «Ui, ua haalele pu aku wau i kuu wahine, oiai» wa koi aku wa« it\ia e hade pu mai no maua tiu ka aoao 0 ke oU. Mauiua hoi o kd hde loa aiu aku o ka kaua ol«K> imua* « hoike aku 00 wau i ke kuiana kaua o ko Hoa paio, ai hiiinai ol« mai no oe» ia mau olelo a'u aIAiU, hooko aku oe i na mea «'u i kaoiaiiio at>

nei O ko hoa « ku Aku ai oln* iwua oke *ke* i k s U «vV !* alu wiAkaukau v>!c i Va h*k«k<». o** k* M«iv, nei apvw!, le* TS> u&u* e

kona poo ma ka hakaka aaa. O kona ip.akaukau nui.loa ma ka oo ihe, aole loa he mea naua e ukali ia makaukau o ke Alii Kaikipaananea. 0 ke kumu mau no nae o kona lauakila mau ma ke kaua °° oi.a. no ka -hiki iaia e paa -i i V° pa Hma na ihe eha i Ira manawa hookahi. Iwaena o kela mau ihe eha ilo.ko o kona lim.a, he hookahi \vahi ihe uuku loa ai like no kona loihi nie kona hailima i k.. manawa o ua Alii nei e.kau mai ai i kela mau maka ihe imua o kona hoa hakaka e ike ia aku an,ft ka oili ana mai o kekahi makaihe hookahi imua, ai ka wa e alu ai kona lima i hope, alaila, ~e lēle like mai aaa he ekolu ihe i k<* maoawa houkahi, a.oia mau ihe nae ekolu i hoolei mua 'ia. mai, aole ia lakou ka make o ka hoa hakaka, aka, a ia ka make i kela wahi ihe uuku e ukali mai ana mahope o kela mau ihe. O kela Wahi ijhe pokole ukali i na ihe mua °ia iho la no ka mea nana e hoolauakila mau nei i ke Alii Kaikipaananea maluna o kona mau hoa paio. He hiki pouo ole i koua mau hoa paio ke ike i ka lele ana o kela wahi ihe uuku pokole, oia nae ka ahailono o ka make» Ke hoike pei wau i keia mea huna ia

oe, oiai, ua minamiua hoi wau i kou kanaka ui, ai kou opiopio hoi a ina e maopopo mua ole ia oe ke kulana. hakaka o ko hoa paio, alaila. e lilo aaa oe i luahi na ka make ,i ko hoa hakaka o ka la ; apopo f e kealii kanaka ui 0 Hawaii e makaala loa oe i ka | manawa o olua e hakaka ai, e hooi 1 loa oe i kou makaai? ika mauawa j mahope iho o ka maaawa i oiji I mua mai ai na ihe ekolu. A ina no I hoi oe ua. manao aole he oiaio o I keia mau hoike ana a'u ia oe, alaila hooko mai no oe i ka'u mau olelo i hoike mua aku nei ia oe."

Ika lohe ana o Kepakailiula { keia mau olelo a Keamohuiihia, ua komo io mai la oo ke ano hilinaj oiaio iloko oua no ka oiaio o na oleio a keia aikaue puaahele a Khi- [ kipaapanea, aiaila, huli aku la oia a kamaiiio aku la me'na olelo maikai ia Keamohuiihia.

**Ke manaoio nei wau 1 kau mau oielo apau i hoike mai nei, a mai keia manawa aku e lilo hoi oe i Aikane na'u, ao na pomaikai no hoieloaa ana ia'u ma keia kaua

ana o maua me ko aikane mua e iiio ana ao ia i mea hoopomaikai aku ia oema keia mua aktf. O ka'u waie no e kamaiiio aku nei ia oe, aoie no eae mai anā kuu akua e ianaktia ko aikane maluua o'u, oiai» ua hana oia ina hana aloha oie maluua ou, a ua liio ia mau h®aa imaikai ole ana i hana mai i ka mea i hana aloha aku Lua i hewa nona imua o na Aumakua o kakou.» lka pau ana no o kela mau olelo a Kepakailiula, ua lalau : nku la oia ia Ke.imohuUhia a pui liki mlai la iaia imua o na poe e | n»na mai ana, a huli ae !a «>u;a Ikamailio aku la i kona tn;m M;ikua

e uanii mai aua. ''Ea, e ike niai

oukou iaia nei ma ano he Aīkat! • ua'«, £ he īoa make pu Loi ke kdusi o k-i tua«wae\\a i ki Ia apopo." . i £4U. %

WAkiaekou* Mat. 2 — Eia k« Uiei kauiuau kue i ka Hooie imuA 0 ka Aha Kiekie o Auieuka, a ua, vv«iiho aku ii o L xnak«ia«wAi Kv«" Hnghes, ao ki Loio hoi m* ka soao Hoole w&io*ia i 4taua nuu kumu kul.u i keli mauso hvV>pn o V.i Mokiuiiu 0 RcJs }slau j e paae aua Uoi keU ILoio Vva'dtid uia k& ao&e o a* MokukiwA o Aole 4 ]uv"!o!i Kaani\u;uuwvi |»v4icn* V. t; Va V>we k?U me. VcU M.ekuiwi.»