Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 41, 11 March 1920 — HE LEKA MAI WAKINEKONA MAI [ARTICLE]

HE LEKA MAI WAKINEKONA MAI

(Koenh mai kela pule mai.)

Maioko 0 keia kanawai, o na naa. nao nui oia keia: Ka mua e kohoia i Kemiaina e ke Kiaaina, a e apono ia e ke Benate, he komiaina na Jakou e hooponopono he mau ri la, aokamaheleheie anaame ka hooponopono ana i na home hookuonoono o oa Hawaii. Ka lu >, e hookaa- | waie ia kekahi mau aina no na poe koko Hawaii, he hoekahi dala ka uku hoolimalima oka makahiki, a $3,000 ka nui e haawi ia i kela

-ame-keia kanaka no ke kukulu ame ke kuai ana i na pono holoho)ona, kukuiu pa ame na mea e ae. O koia mau Komiiiina he eha mawaho ae 0 ke Kiaaina, i elua mau koko Hawaii. Ua ae ia keia Komieiaa e hoaie dala no ki» hopholomua ana i n§ mea i makemake ia. Ke koiu, ua wae ia na aina a ua hoike ia lakou maloko 0 ke kanawai ame na eka oi3 mau aina. He 999 makahiki kaioihi o ka hoolimalima. 0 na aina mafri aole e emi iho malalo o 20 aole e oi aku maiuaa 0 80 eka. O ua aina haoai holoholooa aole e

emi iho malalo o 250 aole e oi aku maluna o 1,000 eka. 0 ka aaea 1 hookahi i loa» r.ie, oia hgj* ao le i ae ia e kouuo aku ua Hawaii e koi i na mahiko. Ua ae no wau i keia ina aole e mahelehele ia ia dquu aina i na lahui e aku uia ke ano i mau home heokuoAoono- E ike mai oe { keia. O ke kuoau nui o ko maua ae ole ana e hooeuonoono ia na aina kanu ko, ka mua aole i ae ia e haawi ihai i ha kanaka Hawaii, a o ka lua he 30 pa keoeua o na J.oaa oia mau aioa mahiko e haawiia i na Kouiisiua Hawaii no ka kokua ana. i na Hawaii. I<ia e mahelehele ia ana keia ooau aina, aole e loaa ana. na dalae kokua mai ai i na HawaiL ao ka loaa ana o na aina me ka uku ole, ua waiwai ole no ka mea, o ke kakou pilikia uui o ke dala ole. Ua kokua mai o Shingle i keia, a maluna 6 keia hoa o kakou ko maua hoomaikai nni no ka nui o kona kokua. JHS lilo ana paha kana mau hana kokua ia kafeou i mau mea e hoohawaiiwali ai iaia maluna o na kulaoa $na e aluaiu aku aī ma keia mua aku. Ao na aina i wae ia e ui:»ua, a e huna paha oe i keia a mahope hoike ae, o lilo auanei no i mea kueia mai. Aule keia o ka pau, aka, na ke Alii no paha e huokoiuo

hou aku

Na aina o Kamaoa ma Kau, he 11,000 eka a oi; na aina o Pnukapu he 15,000 eka a oi; Nienie, eka a ci ; Kamoku 5,000 eka a oi; Hnmuula Mauka 54,000 eka a oi; Kawaihae 13,000 ftka a oi; Paeahi 750 eka a oi. Aia keia mau aiua ma Hawāii. O Kahikinui ko Maui auae na kt»eoa o Kula, o Kaliikinui hb 25,000 eka; o Kula 6,000 eka a oi. Molokai, na Aina apau e paa ia nei e Oooke ma, he 31,000 eka a oi. Ma Oahu ke koena o Waiioanalo he 4,000 eka a oi. Ma K&uai, na koena o Kekaha he 15,000 eka a oi; Anahosa 280Ō eka a oi; Molos,a 5000 eka a ui. E ike mai oe, aole hookahi eka mahiko, koe wale no kela matt eka he 800 o Waiakea e maheleheie ia ana i maii home hookuonoono, a ua ulu mai keia mamuli oka ae ole o ke Komite o nia Teritori e haawi hou ia kekahi ek& ko o lo.aa ole na dala e kokua ai i na krfnfeka Huwaii, a q kumu, bka ae ole 6 ke Kiaaina a i me ke Kakauolelo Kalaiaina Lane e ihaawi i kekahi mau eka no u*i ka [naka Hawaii. Ina e uele ana kakou |i kei» uiau aiiw, o. ka uiaua hauw, | pouu o ka hoouele pu i ua lahui |e iae, ao.. ka hoolioialima aku i ua I hui mahiko, a o na loaa i 30 pake- | neka uo ka pomaikai o ua kauak» [Ila«vaii. Malia paha « huhu *na koknhi mau kauaka Ilawaii i keia, aka, uōle e liiki ia maua kh nana maka i ka pouo o na kunakl» iiawaii he uui eo ka pouiaikai e loaa ma| ana ī kekaln mau kaiukjt Hlkwaii kakaikam. i

I keia niau la ke hooik<*i:a iioi e hoolohe ia imai oke kou>Ue Sen4t»> f Ke p&u ia, alaik uiaoāo ae ka loafr mai amt ka c-k\ Kiy o Shiugk k$ kom«) uei Uoko o iu\ hou Seuata i k&maaiua iaia, a ke hi>oikaika nēi makoo s okoUi no ka hooholōia keia k&nawai. O kt Lviu&u ku l kt kannwai aoie ka oie t u& hoike ui«f n» loio naauao» aoie ia he uiuau» uo

ka mea ua bana pinepiue ka Ahaolelo o Amerika ia Uaoa i na kaa i

hala aku, a i keia la ke ku aei be kanawai uo, ka haawi aua i k.oa i komo ihoaeiiloko o ke .kaua ma Eumpa i mau aīna «iO lakon, aole j kaokoa ae ia kanawai'i keia e makemake ia nei no na kanaka Hawaii.

Mai hoike piha oe i keia mau mea, aka, e ike iho no hoi oe ma na mea kupono, a maluna oia mau noea oe e hoolaha ae ai . Q ka manaoiana, he nui, a he kolana ano maisai nohoino ka hooholo ia 0 ka kakou kanawai.

O kekahi mea nai o keia nobo | sna ma Wakinekona nei, oka lohe mau ana 0 ko'u m&u pepeiao, ame ka ike maka mau ana, aole kanaka aia Wakinekona i alu#lu aku mahope 0 ke Alii a kaua, ka nui o na hoaloha, ame na kokua i haawiia mai. Ua hoike mai na poe apan, 0 ka Elele Aiii ka pookela o na mea e ioaa nei iioko n ka Ahaolelo mamuli 0 ka nui o na b»aloba. īna aole e loaa kekahi mea, alaila aole no e loaa ana i na poe e ae. A ina e loaa ana na mea i upuia e kaua, mamuli- no ia 0 ko ke Akua kokua ana mai. ame ke noi ana a ke Alii i kona mau hoaloha. Aole : ma ka nui oka naiiuao oko boa noi, a i oie akamai pulapu paha, aka, mamuli o keia mau kumu ae la maluna.

O ka'u ia oe, mai hooki i ke koi ana akn i na hoa Hawaii e pnie mau no ka pomaiaai o ko kakou lahui. At)ie Wau e nana ana i na hoomaikai p ko kaua lahui, no ka oiea he lphui kupaianaha no keia, aka, oka ke Akua hoooyiikai ka'u e nana ae nei. A i ka nana ana aku i hope i ka moolelo o ko kakou noho ana, mai ke an mai o Kauikeaouli a hiki i keia la, owai la ra aiii ame na makaainana i hana i kekahi hana oi aku o ka pomaikai i na kanaka Hawaii, maniua o keia hana e lawelawe ia nei eke Alii a kau'a ame a'u kona hoa, He oiaio no paha ua kau mai ke Hoikoi o keia kaua ana maluna o ko'u hokua 4 aka, ua lilo ka'u mau paio ana i man mea ole, ina aole ke kokua o ke Alii Kuhio. Ma na mea apau, oa ku mau mai ka ninau, "A heaha ka manao o ke Alii maluua o keia maujaaea?" 0 keia aa ninau o ku mau mai ana, * hoike mai ana me ka moakaka, ua nui kona hilinai ia e na hoa ahaolelo o ke IKapikala nei. '

Ke bolo keia mau manaolaoa, alaila, ua waiwai ko'u huli nul ana i na makahiki i hala aku no kei» oielo hooholo e haawiia i na kanaka Hawaii feekahi mau aina. I ko'u mao la e bana ana maloko ,o ka hale hoahu o na paiapala Hawaii kahiko, ko'u ike ana aia oo he 1* e lilo ana ia mau mea i mau mea waiwai. Aua hoiliili i na mea e aiakai AU a i ko'u uoouoo no keia la. He oiaio aole i manaolana mua e hookoia ana, aka, i keia la, ke ku mai nei īa mau mea, a e loaa 10 ana no be pomaikai nui no ko kaua lahoi, Ua {Euekaa ia e a'u na poopoo o kela hale, a ua ike i na ooea waiwai ame na mea e hookoia ai keia koi. U& '«eie mai nei wau me na palapala e hooia ana ia mau mea. A imua o ke komike ame na hoa aloha o ke Alii, a he nui no na i hoikeia e a'u iloko o ke komike, aka, ua hoikeia i kekahi mau hoa. ua makau no o ikeia mai ena poe o kakou a komo mai ka lakou mau kue f a oia mau mea ua iilo i mau mea waiwai uui ma kes& kumuhana. Ua ike mua wau uiamuli o ka ke Alii mau ao ana i na mea waiwai, ke ano o ka lawe ana mai ia mau ma ke kakau, oia hoi na kope oia mau palapala, au.e na mea h* nui; a i ke ku aua imua o ke komike» akahi io a ike 1 ka waiwai nui, Aole a'u koi i nel« ke kakoo U o n& kope o na palapal» oia mau Uiea 1 hauaia.

K uiak&aU uiai ouk°u i keia nhaeWe. Kho w atia wau « hiki &ku i Houoluiu m&uiUA o koua noho ani\. No tia hookv>hu o ua Deouok&l&ka, us hui ua&kou uie Hftys* a «a hoola mai oia ; aol« e kakoo ia ko lnkon mAii inoa, koe waleuo a hikv ok ko ftlo «o, oi» hoi, aole e hiki epaa loihi Io& ia, ius aolt» he m*tt knmw i wAiho u «ku Ak«, • ho«o i» &n& e p«*. nak* «no m\i k*> I.3ha\ K « k« ah»Ahv \m\\ h* msl noi 4 ; * kj| koiuo uui u«l ui&kou e !" ,: u