Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 42, 18 March 1920 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KA KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KA KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA XX. KA A KA LUNAOLELO Ma ko Vinicia hoomaopopo afeu aole no paha e pau koke ana keia mau hana pili hoomana a ka Lunaolelo, oki, ua paa ko Vinicia manao e hahai mālu mahope o ko Lugia oneheu, ae kaili malu iaia mamua o ka hoea ana aku i kona wahi e pee ne:. la ms>uawa iiae i hoomaka ai ke anai&a e oni io 0 io, a hoomaopopo. koke aku la 0 Vmicia i ke ku ana ae o kekahi poe e noho aaa ilalo, a hoomaka aku 1« e haalele 1' keia ilina, a ia manawa i kamaiHo hawanawana mai ai o Cilo ia Vinicia. "K hele e kakou mamua 0 keia anaioa, a hoea e aku kakou i ka ' puka owaho lof ,*oiai, aole kakou i wehe i ko kakou mau puloulon poo, se lilo a ua nei ia i mea komo 0 ka hoohuoi iwaena 0 kefa po? no kakoe."

He mau, olelo oiaio keia a ke Kiie Helene, oiai, i kekahi manawa a ka Lunaolelo Ehmakule i kamailio tnai ai, uā weheio ae Ia na mee apau i ko lako'.i mau uhi poo, aka, o keia mau mea e koiu e ku mamaō ana mai kahi Uiai o ka pnuahi, aole ]oa i?kou i wehe i ko lakou mae. uhipoo. Ua lilo io no keia mau olelo a Cilo i ka Haku Roma i me* nana e hoolohe ai, oiai, he mea naauao io uo ko lakou hoea mua i kela pūka pa owaho loa, alBrfla, malaila lakou e ku kali ai a nana i ka poe e puka aku ana mai keia wahi hoomana aku o ua Kriatianp Ua noonoo pu iho la hoi o Vinicia. e hiki ana no ia lakou ke hoomaopopo ia Lugia ia manawa, mamuli o kela ka";aka kauwa kino nui a ka Lefle oiai, e kiekie ana ke kino o kela

kanaka nunui mamua o na poe e ae iloko o kela anaina, a oia no ka maka a lakou e hoomaopopo h5 i ka Lede opio e ka akau.

"Ta kakou e hoea ai i ka pa owaho loa, ulaile, e hahai kaawale no ~£akōtr ia ]A»^ r a -hilji i knhi a j aua e noho nei, alaila, i ka la | apopo'e ho? aiai kakou aie kau man kauwa lehulehu a hoopuni i keia hale, a lawe aku i ka wahine opio me ka maalahi toa.* > Oa kamailio a kei« tn>iu olelo e ke Helenp, oiai, uu ano ulu (nai ke ano h< i'Chopo iloko ooa, o hana naaupo aku keia H»ku opio Roma, a pilikia lakou 1 eia anaina nui e haalele t.ei i ke»a pa ilina o na kauwa kuāpaa o Roma- " A.ole w&u e ae i kau ra u OWO e e Cilo, aka, e hana aku ana ro wau ' ka hana au 1 »nanno «i oia ka o* o ka pouo, M wahi a Vin:o : a i katrailio ak« p i nie ka leo kuo > M K k«u iīaku e, hēaha ,u e hana a*u ai i kein manawa? Mai hana aku (h; i kēknh! hnna e kaiu* i« ni kakou iloko t» piHkin, u ko ole W.i k* moa.HU e iii i tn:t nei.** M B hahai kakmi m»boi* ko laua niehon, * hoea aku 1 kahio

laua e noho nei, alaila, e kaili mai kakou iaia mai ka lima mai o kela kana«a nanui, oiai, eia hoi o Garaaato me kaua, a he haea maalahi loa iaia ka uhaki ana i ka ai o kelni hoioholona o ka akau- Aole anei pela ka oi loa o ka pono e kuu Caranato maikai"?

hana aku anā waū ia e like me kou makemake, a iua e hiki ole la'u e hana is hana malun.a ona. alaila, e haawi ana wau ia'u iho i kauwa kuapaa a u i na la i koe o kuu oia aua." Ua kamailio ia keia mau olelo e ke kanakk hakaka Koma rne ke ano hooia.

Ua boao aku la ke Kilo Helene j uwalo ia laaa, mai hana naaupo i eaaaawa, oiai, o ka hoao an# e hana pela, he kono ana aku ia i Ka make e kipa mai iwaena o lakou. O ka haua pono ma ko iakou aoao e hakilo lakou i keifl mauawa, a ike lakou i kahi e pee nei ka manu o ka akau, alaila, he naea maalahī i iiiaoli no ke kii ana mai iaia, a lawe aku ia manawa me ka nui oie o ka poe e kiai ana i kela wahine opio. A ina e akeakea mal kela kanaka nnnui ia manawa, alaila, o ka manawa kupono Joa ia e uhai aku ai i kona kue e like me ka elelo kaena a Caranato. O kekahi mea 110 hoi a laua e noonoo iho ai, i na e hiki pono ole ana ke paa pio kela wahine opio ia lakou i kela wanaao, alaila, e nalowale hou ana k«la wahine epio & he hana nui maoli na lakou ka imi hou ana aku iaia.

I ka lohtj ana no o Vinieia i keia mau olelo ano uwalo a ke Kilo Heīeoe, aa ano )ke iho la no oia 1 ka pololei oia roan o!ef&, a ui manao no oia e hahai mahope o kela mau kubikuhi ana-, āka, ua hoololi ia kona manfto noamuli o na olelo a Caranato i kamailio mai ai me ke ano kaena.

"E krtu Haku Vinicifl, e oluolo hoi oe e kamaiho ae 1 keia kao hohe wale e pau ka alala ana o kon» waha, a ioa e hiki ole i kona waha fce hookl 1 ■ ko'ha aiala wale āīia, alaila, e hahaki mua at paha wau e ka ai o keia kao kane olala. Ma kekahi wahi a'u i hele ai me kekabj hoaloha o'u, ua alu ia iho la wavt j kekahi poe hakaka ehiku kō lakoa nui, ad ka hopena i kau aku maluoa 0 kela poe ehiku, aole loa he hoo.' kahi o lakou i hoi me ka iwi-aoao i uhaki ole ia e a'u. Aole no wau e olelo aku ana la oe e kaih koke kakou i ka wahuie opjo 1 keia ma | nawa, a mai waena aku hci o keia aluka o na kanaka, oiai, mahoPe noke ia kakou i ka hoonou ia i ka pohaku, aka,e hahai no hoi kakou 1 ka wahine opio a hiki i ka hale ana e komo aku ai, el&ila, o kuu manawa no hoi ia e kaili mai ai iaia, a hoihoi aku 1 kahi au i iuake. make ai e kuu Haku Vinicia/' |

Ua lilo keis maii olelo a Caranato i mea mahalo na Vinici , a ua kanmilio mai la oia 1 keia mau olelo hou. * 4 Ke manao nei wau ua pololei oe e Ciranftto, oi«i I na paha kaua e hahai i ka Cilo mau olelo, ae knli a ap>po kii mai ia Lugia, a

ea paha o haalele koke jia i kela wnhi ati« e noho uei i keia wanaai)» aiaila, e nele hou ana no kakou iaia. tle mea pono io no e kaiU kakou iaia i keia manawa no, ,e hoilioi aku iaia i ko kakou hale, a he wahi hoi e hiki ole ai 1 kekahi 0 keia poe e kii bou ae wia. ,f **\ole olua i hoomaopopo i k$ kulana o kēla kanaka Lugrana, he kanaka kela 1 piha loa i ka ikaika* afe hoīopono ole ana no fee kaili an A ia Li'gia mai kana inahttna »ua mai." Ua kamailio iv oiai kei» iuau ole'o uie ka leo kauu.ah& ek® Kiio HeWu«.

"A.«le oe i nol ia aku nei e paa k» Hma o kela kanaka nuhui, a aole uo hoi o oe ka meae t»na ,u)t i», a h»-\ha iho U keia vu 4 alala wah» m?\i Me kt> kno olaia,** wah* « Otrao;-.t » iuc ka Uo as\o hm;wahaws*hit.

Ua iali iho la lakoa aiaka ipuka e komo aku ai iloko o ke KulauakBuhale, a ua loihi no hoi ko lakou kali. ana, ae kokoke loa aku aua no i ka manawa e wehe loa ai ke alaula o ke kakahiaka» alnila, ike aku la lakou i ka hoi aua tnai o Lugi«, ai ukali ia no nae e kela kānaka nunui o.'kona lahui pouoi.. Ua, ukali pu ia kela huakai e kekahi heluna o kekahi poe e ae, a ma ia puulu e hble mai nei, ua ike pu aku ia no Jakofc i ka Lunaolelo "Elemakuie, a aia pu no hoi me ia puulu o hele mai nei kekahi kanaka

okoa ae, a uie kek»lii mau wahine e ae, ai hoonoalauialama ia ko lakou alahele e kekahi wahi keiki e pa & aaa i kekahi lamalama, a he lehulebu e ae eo e ukali ana me keia huakai, ai hoea aku paha ka aui oM ia puulu i ka elua haneri ehulehu- I ke kokoke loa ana mai o keia huakai e huli hoi nei no loko o ke kulaoakauhale» ua hui lik® aku la o Vinicitt oae lakoo, a he hookahi ka hoi like ana.

la manawa i hawanawana malu aku ai o Giio i. ke Ksukau Alii Roma i keia mau olelo ao hope loa. "E kuuHaku e akahele loa i kau mea e hana aku ai, oiai, ua hiki no ia oe ke hoomappopo, a ia keia wahine opio -malalo o ka kiai pu ana a ka Lunaoielo, a ke ik.e nei no kuua i ke kukuli aua ipai o Kekahi aiau koa o Kaisara imua o kei a Elemakule, a he mea uo ia e hoike mai ana i ka nui uuaoli o ka poe j huli i keia hoomana hou."

He luau olelo oiaio no keia a ke , Kib Heleue e kamaiiio mai .nei iaia; oiai, ua ike, io aku la no o Vmi<jia i ke kukuli ana umi o ua koa kiai puka īama o keia Lunaolelo Klema&ule, a noi mai i kana uiau hooui&ikai ana ia I-akpu. Aole nae o ke kukuli ana i kela poe Koa Roma ka mea aui i ka epan&o o Vinicia $ aka, a ia ilina apau o kona manao maluna o Lugia, a ke hool'a'a ala oia i kana mea e hana aku ai, a ia nn i fea manawa e hoomaka ai kā hakaka ana mawaena o kela nunui me Caranato, ālaila, o kona oianawa no ia e hopu ai ia Lugia a hoio aku mai kela poe e hakaka ana. E iilo ana ka manao o kela puulu i ha mea a aole lakou e hoomaopopo mai i k < wnhine īa manawa- E ko ana anei ia maii manao o ke Kaukaualii opio Roma? Na keia mua ibo paha e hoike mai faa hoike Q keia h iao #na e kaili ia Logia, a pehea ana la ka hopena e loaa ana i ka wahine opio. Ma keia pule ae paha e ike ai kakou 5 ka hopena o keia hoao ana e limanui i k<i kino o h wt»hine rpio. (Mai Poina nae i Ke ola o kahi Hotu a kaua e ka mea heluhelu kaao)

Aoie i pau