Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 43, 25 March 1920 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA XXI. KA UKALI ANA MAHOPE O KA MEA lIMIIA.

He loihi ke alāhele e hoea aku ai oia i ka pu«wai o Luglfl . a na boea ae la he kowa akea mawaena o lana, oia boi keia hiīinai hoomana o keia poe Krsitiano. Eia no o Yinicia ke heoaaaopopo nei i na mea ihala la mahope, a me kana mau hana i han? aku ai me ka lima ikaika i keia wahine opio, aka, aole oia i manao iho u% lil j ia mao bans

limanui i mea ao mai īaia, aua uhi ia mai no ia e ke ano haaheo no 0 ka poe Roma. Ua hoomaopopo no oia i kekahi mea ano nui a laua me kona Anakala Peteroniußa i hoomaopopo mua ole ai, ōia hoi keia ano hiiinai hoomana o keia poe Kristiano. Ua ike iho la oia ua li!o na mea o ke ao nei a na wahine o Rotna i manao nui ai, oia hoi ka waiwai, ka hanohano, a me ka lealea hoi i mea ole i ka manao o ka -wahine 5 hilinai i keia oiaio hootuana ho-i. Ua a!a io mai ia-eo hoi iloko o Vinicia na hoomanao pu ana i ke kulana o ka Lede hanohano Poneoponia, ao ka mea hoi nana i malama hiiinai ia Lugia, eia ka mamuli o keia hilinai hoomana no 1 hoihoi ole ai oia i na lealea o ke alo lii o Kaisara.

Ua hooaiāopopo ibo la no o Vinicia iloko iho ona, oiai oia e ukali ana mahope o ka meheu o Lugia ma, aole loa e hiki iaia ke hoolilo ia Lngia i wahi"ne manuahj wale do nana, aka, e hoao ana oia e kaili laia a hoolilo iaia i Hakuwahine no kona hoiioe. E ae maikai ana anei o Lugia ia manao ona, a mahope iho hoi o kona lawe limanai ana ia Lugia?

I na no hoi pahae hoao o Yin!cia ma ke ano maikai, alaila, aole paha e oele ka halawai o kana huakai me ka uHa pomaik#i, aka, ua lilo na ano maikai iloko ona 1 mea uhi ia e ke ano haahea o ke ano Roma, oiai, he t lahui haaheo maoli nu ka poe Rouia, a ua manao m lakou o lakou wale oo ka mea i hanau !a mai maluna o ka honua 1 Haku no na kanaka apa\i o keao hei, a na ia mao&o haaheo e waiho ana iloko o keia Kaukaa alii Roma i kapae ae ai oia i oa aeo maikai iloko ona, % m&nao iho la no oia e hoohana aku i kana mea ! manao ai e hana maluna o ka Lede opio ana e lihi nni nei e lilo iai*.

Ua hoala hon ia taai la kona nnonoo mamuli o na oleio hou ana i lohe ae ai i ke Kiio Helene, oiai, ua hoomaka ae !a va KOo Helene nei e kamsi!io i kekahi mau olelo e pi!t

aua i koua kauo ia iloko o ke'a hannaele. oiai t ō kana wal? m \ a« ai» oia no k» imi i |rahi"o ka wahirte ©pio e pee %m, V& īoaa h?i kahi o ka wahine opio i pee ai, tm halawa kim hoi « Vinida me keia wahine ©pio o k* akau, » heaha la hoi k<u\a lumu e ka«o ne! b kēia b*uufte!e bo«. t»e« remcpojw e ulu w*\ mk kekahi haunaele nut *

ka manawa a lakou e hoao ai e kaillinoanui i tteia wahine opio, ae.huli mai ana keia poe Kr!stiano a hakaka ia iakou, ao ka mea weliweli loa no

uae, oia ka loaa o !akou iloko o na lima o kela kanaka nunui o ka akau, a.aok anei no hoi laua e hoolohe aku i na ao ana a ka mea i oi n» nōakahiki i ko laua- E hookolo ao hoi mahope o ka meheu o Lugia ma, ai ka ike ana i ko lakou wahi e noho ana, alaila kii koke aku no hoi i na kauwa'lehuleha a ke Kaukau alii Roraa, ai lako hoi i i.a pahikaua, kii mai no hoi |'a lawe aku me ka maikai i ka | wahine opio, a aole loa keia poe Kristiano e kue mai na i na kanwa !ehtilehu i lako pt»no i mea kaua. K i lilo ana paha keia haunaele i kumu e nele ai oia i ka makana i hoopaa mua iaia, a oiai wahi a Cilo nai i kainailio ae ai me ka leo ano hauhaū. "He kanaka ilihuoe nohoi ; wan a ua kuai aku wau i kauwa wahine opio, i mea kokua m<»i ī ko'u mau la elemakule, aua nuna aku hoi wao no ka makana au e kuu 1 Hakn e haawi mai ai ia'u ke kuhikuhi hoi wau ia oe i kahi o ka wahine opio e pee nsi. Ua hooho hoi wau i ka aelike ma ko'u aoao, a pehea la hoi fceia nele o'u ma keia haunaele nui e ulu mai na ma keia manawa aku a kakou e kaili ai i keia wahine opio rnai kona man hoaloha mai."

I ka lohe ana o Vinicia i keia riSau olelo hoouweowe a ke Kilo Helena, ua hoopiha ia oia i ka hoonaukiuki, ao kona inanawa no ia i lalau iho ai i'oko o kon» eke ma utnauma o kona puiiki Roma, a hupu iho la i kekahi ek» gula e waiho ana ma ia wahi, a honlei aku la i kela eke gula i ke Kiko, a me ke ke kamailio pu aku i keia mau olelo. "Eia mai ko eke gula, a ua hooko ia hoi ka makapa ma kou aoao f ao ka.'u wale no e karoha nei in Joe, e pani hoi i kou waha, ai hana ole oe pela, alaila, e heokuu aku ana wau ia Caranato e uwi i ko kaniui."

X ka loaa ana mai no o kela eke gula i ka lioaa o Cilo, ua hoomaopopO ibo la no oia ike auo kauinaha o keia eke moui, a ua lilo ia 5 raea hoohaueli i kona manao, alaiia, huli hou atr la oia a knmailio i keia uiau olelo.

"Eia iiuua o keia eke moni kuu mauaolana apau, ae hooko ana .wau i ka'u ujhu hoohiki iniua o na akua, ae haawi aku hoi i mohai aloha ia lakou, oiai, ua loaa mai la hoi ka mea e loaa ai ia mau makana. E kanaenae aku &qa wau imua o Herekula ka aueuakua o ka ikaika, e haawi mai i &» ikaika nui i kuu hoaloha Caranato, ai hiki ie ai hoi iaia e uwi i na iwiaoao o kela kanaka abiu o ka akua. Bku kaawale aku nae hoi wau a mahalp mai i ka ikaika o kuu hoaloha. E hoilanakila mai na aumakna apaa » Koma ia oe e kuu Caranato maikai,"

*"He mea makemaKe ole na'u ka hapai ana' i ka hipa meeau, aka. i na nāe oe e haawi mai ana malama fea eke 'm'oni a kaua, alaila, ke ae nei wan e hapai aku ia oe ma ko'u kua, a hoe» aku knkou i kahl oka wahinenpio e Hpa aku ai." T T a kamailio ia keia mau e Caranato meka leo an pal e thenē # oiai, «a manao iho ta oia ua nobo wale kela eke ui<mi ! haawi ia aku j keia Kilo Helene.

**Ke aaanao nei 110 wau ua kahiko ia mai no oe me ka ikalka, ah», he ikaika no hoi kekah! poe ma na !ima, aka, aoie riae t loaa ia ikaika i ko lakon !o!o, « ke manāo ft*i wau, « komo mai aWa ka ois!o o t» oleio maikai a k* Lun&olelo iloko ou, e lik» me ke komo ana o ka im Uoko o ke poo oaiea o ka HifcoiK)Uuiu."

"Mtu hopolaopo oo uo kuu lilo V Kri»tiano, ai 0!« ia e aahu paha i ka a«hn 0 ka mēae !\>o!i!ō «na iaia ! no ma kaaa o!e!o wi-k 5 no, a ua uM īa uuo koua

mau maka e ka puni dala, a no ka manao nui i ka eke moni, ua hiki no iaia e kuai i kon uhane i ka aumakua o ka luaahi." I ka arm o'ke Kiln f keia" i mau olelo a Caran«to, ua lilo ia ia me» hoowela i kona nianao, aka, hp loaa no hoi keia Kilo Helene na olelo hoohoka, nolaiU, oa pana* aku Is no hoi oia i kela mau olelo me keift mau olelo pane.

"He mea ole ke gula ia oe, oiai, aole hoi no ke gula oe e hana nei ae haawi ana 1 ka Haku opio ma. mulio kou a!«ha iaia. E hoomaikai ia mai kau hana maikai e na aumakua, ai ka mauawa a. lakou e hookipa aku ia oe iloko o ka ipuka o ka lua ahi, alaila, e kau ana lakou maiuūa o kou poo i ka lei kalannu a i hoomaikai ai."

"Nui io uo kuu naaaao e ke iianaka noiau, aka, i na nae hoi oe e hookokoke mai ana iue kou na». uao i. o'.u nei, a mea paha me kuu kimo aua aku i kuu poo ma ko opu, alaila, e korro mai no paha ksla naauao iloko o kuo poo, oiai, ua piha hoi kou opu i ka naauao," He mau oLalo hookaau akamai keia manaena o na hoa hele o

Vioicia, a aole no ona hoomaopopo akn i kei* mau olelo mawa«na p iaua, oiai, ua hoopiha ia kona uooooo noLugia. Ke«uo wena ai la na kukuna o kfa alaula, ae hoao ana ke Aiii o keao e kipaku aku i ka nobo aiii ana oPo maiuua o ka honua ua hiki pooo ioa ia Viaicia ke hoomaepopo aku ia Lugia ia mauawa, ojmi lakou e hele ana mamua o iakou oei. Mamuli no paha o ka maoao hopohopo uo o ke Kilo Heiene i kena oia iho, ai ole no koua manao uo paha oo kekahi makaua hou aku, ua kamaiiio hou ooai ia ©ia i keia cbāp olelp ika Haku V»nicia.

"ifi kuo Haku maikai, he mea no paha nau s hopwahawaha aia* ai ia'u, i na i mun&o hou aku wau no ka uku ia mai e 06, a iho hoi o kou haawi lokomaikai ana oiai ia'u i keia eke uaoni. Ēia uae no ko'a iini na hoi no kou poonalkai e kuu iiaku mwkH, e oluolu oe e maiiu iki tnai i ka'u mau olelo io hope loa ia oe e kuu Haku maikai. B kali iki kou ielt kamo'*o ana aku e kaiii i k& wahine opio i keia manawa, ae ae mai oe ia'u e kii ae i «eau uiau kauwa ikaika, ae kai mai la lakou i keia wahi a kakou e hele aku nei. Mai hooiohe aku ©e ike aiakai a keia Ihu Elepani, oiai, no ke gula wale no kana hana ana, a e hoao ana oia e ioaa koke ke eke gu!a iaia, a he mea oie no iaia ka loaa a loaa oie paha 0 ka wahine opio i kou tnau liaia. O ka'u uwalo hope ioa k<»ia ia oe e kuu Haku Vioicia."

t4 I na aoie ke akenkea o ka Haku Vinicu ia'ii alaiia, e hobmohala iki ae wau i kuu mau iima maluna ou e keia pnaa Helene, n uwi aku i ke ola pookele ou. Ul&hua maoli w&u i ka uWe mau 0 keia pUaa ma ko kaua alaheie." i

Aole he hoomapopo aku o Viuicia f kei» m«u o!i»lo » konn honh«»le, oIM, ua kokoke ioa aku la lakou ika poka pa mu e komo I6a »k« ai iloko o ke Kolanakauhale. Ia manawa uo lu)i o Vini>;la i hoeaiaepopo aku ai i kekaLi hiuluojia soo« aua e ikt aku uei- Ua kukyii iho la na koa kiai elua iinua o kt LonaoMo, aUiia hapai «e !a ka ĪAinaoWo 1 knna mnu lin)« a ho'ekāā akil la lualuua o ua poo u kti!a • ! ] auku a hoo«naiksi aku la la a kuhikuhi pu ae la 1 ka h«tiloua ok« Kea maluna o ua mau koa ne» o Kai»Hra- Iloooiaopopo loa iho la o Vitiida, ua lilo io po |kekahi m«uJkoa o Roum uisk!v| o ;ka hiUual hvm i koU Hoomana hi. v u & ka i loa' ai. ( Aole 1 i>*u, ' i