Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 43, 25 March 1920 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI

(He Moolelo Kahiko o Hawaii Nui) K.uauli)

KA HOOILI KAUA ANA MA " WAKNA O KEPAKAILIULA ME KAIKIPAANANEA X ka hooki ana iho o Kepakailiula i k'ana olelo, ua kamailio koke mai la no ua Alii Kaikipaa- [ nanea nei i keia, mau olelo ia Kep i* kailiula me ke ano hooio no. "Pau ae la kau mau olelo i kamailio mai lai ao ka hana o keia manawa o ka hooiaio hoi paha i na olelo keha au i kamailo mai nei, ao ka'u ninau ia oe i keia manawa. Nawai ka mua a kaua o keia la papa lealea o kau*?" Ua kamailio ia*mar la keia mau olelo e ua Alii leo hanapilo nei o Maui me ke ano hooio maoli no, Ia manawa. i pji.ne aku ai o Kepakailiula me ka leo maikai iua Alii Kaikipaanea nei " Nau no paha k& mua na ke kamaaina, oiai, nou ka hoi ke kahua paa, ahe malihini mai hoi w a u. E hai e aku no nae ,wau ia oe i keia la, oko makaihe ke hu hewa m?u ana, oiai, aole ae nei hoi he pua-mauu o keia wahi e ku ai ko ihe ia ka pua mauu. oia hoi paha hoike ia ko ike pahu ihei ken& la." 1 ka lohe ana o tca Alii Kaikipaananea nei i keia mau olelo hoonaukiuki a kona hoa paio o kela lj. ua lilo ia i m.ea bo-a aku i ka inaina ilokp ona a ua nana mai īa oia ia Kepakailiula me na maka enaen u o ka huhu, a ina no he hiki i kona mau maka ke hoopino mai iko Hawaii alii haknka, i na no la ua make mua no o Kepak .iliula ina maka wale no o Kaikipaananea. E hoomanao pu 110 hoi kaua e ka mea heluhelu ma keia hakftk a ana o Kepakailiula ma, ua hooholo like ia no ka aelike mawaena o na aoao elua o na Alii nui no elua ke ba-j kaka mua, ae ku malie no hoi kela me keia aoao. kaua, a hiki paha i; ka manawa e make ai kahi o iaua ao ka manawa paha ia e huikau ai ke kaua. He ano Kaua no keia i hana ia e ko kakiu māii i

ka wa kahiko. Ma ka aina no hoi o Europa i ke au kahiko loa, ua hooha»a ia no keia ano kaiia, oiS hoi ka hakaka anā o na Ali!hika«a alakai, ai ole o kekahi mau koa paha i wae ia no k« hakako ana, a ua ike ia no hoi keia ano knna l ka manawa oka Moolelo Haihala, »i ike ia no hoi m* ka wa o Davida i hakaka ai'aie Oo!?a, A he pinepine wo hoi na hftk«ka ana o ko kakou mau Kupuna ma ia ano, e

Uke uo hoi me k* hakaka apao laauume Pupukea tna kekahi kaua paio Uoike «ikauui m<A«AcnA o U\ x\ a uia ia kaua *n# hoi 1 mua 0 Pupukoa t ka !aau a luauu. sl ka traiho aua hoi o Pupukea i ka eha o ka hauua laau o koua hoa p.Aio. a ala hou maT t a oi* ka manawa aua : i haawi ai i koua hoa hakaka i ka h«uu« Uuu Uue-k s iX>, oia hoi lie Eauua Uau hue-lepo* Ou* hoi lie |haurift bati e hauna ana walalo ;te 'ai ka pa ana o luauu i keU h*u»j» huc-!epo a ī*upuV?a, ua ho!o 'oia* roat ke knhua fc*tn 'ln/i o !stta, a ota KM tjs w mmws o |lc|Kumu ro kaka-Inau » Pupikei fl fah*a sku ai t kau* lmiman* ao

[kaka laau! "Ea, hahai ia akii hoii ka hoa paio" alaik- nana īho la o 'pupukea i kona Umahahau I&au, a i kamailio mai la i keia olelo kaena hkaulana. '-Ao!ē e cfa" J kmr J hoa pniō leia la ua ku-kai ka ila i ka lima o ipupukea." i E kala-t« mai ka mea kakau moolelo no keia hookapeke an a aku ma kela mr a piji ole i ko ka. kou moolelo, oiai, ke hoomaopopo aku lā 110 ka mea kakau moelelo i ke ano nauki mii o kekahi poe hēluhelu Mooleīo o V 4 Ka Hoku o Hawaii,'' oiai, o ka mnkemake no i o kekahi poe o ka ike koke ia ak u no i ka aoao e lanakila ana ma keia aoao hakaka ana mawaena o oa Alii Kiekie o Mani me Hawaif. Ua pololei no oe e kuu Mea helu-

helu, aka, i Wehewehe ae la wau i [kekahi mau mea e moakaka ai hoi Ike 'kumu . i hakaka hookelakela wale ai 110 keia mau AIH nui o Ha* waii nei, ao kekahi no hoi. (I ka hele ana mai no o Kepakailinla mai Hawaii mai, Ua lawe mai no oia ī ai na kona poe koa me koua mau Alii, ai puipui no hoi paha o loko i ka manawa e hakaka ai, a oia ka ua Alli maikaī ala o Hawaii i hoomaoe mai nei i ko ka Hoku poe helnhelu Moolelo. "Ua hoomauao mai no anei hoi oe 1 wai kokua ai no kahi emeke kuoho o kahi Hoku a kaua. I hei no hoi paha ka lima o na Kaikamahine hoonoho hua ka kaua Hoku, i ka pnipui mai hoi o kahi umeke i ka ai, ai mau ai hoi ka hei ana o na lima i ka hoihoi pu ana i na huakepau. He hewa ia la eke Alii kanaka maikai o Hawaii īmi o Keawe e hoomaoemai nei? (E kala mai no keia.) | I keia lohe ana no o Kaikipaa. nanea i na olelo a Kepakailiula ,4 Nau ka mua na ke Kamaaina,'» ua holoholo ae la u» Alii nei o Maui me ke ano hookelakela, a aia : no hoi ma kona mau lima e paa ana oia i na ihe eba, ae ku kokoke i mai ana no hoi ma kahi kokoke mai iaia, kana kanaka lawe ihe, ae paa ana hoi i na pua ihe lehulehu. He eha mauawa a ua Aliikoa nei 0 Maui i holoholo ai, ae naua pono ana ne boi kona mau maka i piha i ka huhuwela ia Kepakailiula Hoomaopopo mai la oia i ke ku ano iolo o Kepakailiula, a hooholo iho j la no ua Aliikoa nei o Maui, aole e nui ana ka hana ma neia paio ba kaka ana o laua, oiai, he ano lomaloma wale ko Kepakailiula kulana hakaka. O ka manao no ia o Gplia |a aka, eia ka na kahi opio lako ole i na mea kaua e kipe ka iae o ka mea kaena wale, aka, mea paha aole pela keia oiai t ua kau lana maoii no keia aliikoa ikaika nui wale o Maui, a ua hele koua kauiana hiikaka i na Mokupuui oko<i aku mawaho akuoMaui.a; he eoau kaUaka koa io no kai hoao mai e kuimuao Kaikipaaaanea, aua hiki ole i ko lakou akamai ke ku iimua o keia Alii wiwo ole i ka ha--1 kaka o Maui nui o Kania. jgj uaua S aku nae hoi kaua.

II ua AUi Kaikīpaauauea no paha ka hoouiaopopo o ka aianawa kupouo ioa ia aua e pahu mai ai ū i&pakaiiiuia, ua aao kie ao-ae ae la oia, ai koua aua uiai, e ktt pono mai imua o Kepakailiuk* ua p»uu koke ra»i la oiāi ua ihe eha i k& maoawM hook&hi, ai ka leie oxakawalu ana oiai o keia mau ihe i ka manawa hookahi, e like uo hoi me ka eleu o ka pahu aua mai o ke jahi kosi o Maui a peia ne hqi o KeIpakailiula i hoike &ku ai i koua jeieu t»ui, tna ka lele ana ae a kiekie ;a haia w*ie aku U uo ua mau īh? { oeii 01*15 ua hoomaopopo mu& uo o jK«p»k«iiiuU i kahi o ua makaihe a |ua Aiu nei e paha | w*u *u* oi» uo konA puhaka. a b,4a ; I kei* umiu ihe a ua Aiu u«t o M*uu, , LaiuauiO aku o KepAkai-, * V * * 1 k ! j U%i*A i keu uiau OiCkO Uoouaukiuki ,i kora ho.i 4.ui0 % J *'£*, *ia*Vu t>o k.t pahuu* IV,e

kā hoa hakaka la t haahaa no he haka pau ijka iole me ka ike mai no ua 'paa wau i ~ka malo, hoonahoa mai nei kau laau jhe ila.

ita, oia naē piEal"hou mat nei pe ia'u ma ia wahi, ai manao oe i ho hou ole mai ka wahiae a kauā me a'u."

I ka lohe ana o Kaikipaanane» i keia mau olelo hoonaukiuki a Kepakaiiiulajua pii ka enaena huhu| kona mau maka, a ua hele mai I a kona inaina a aue e poi maluna o kona noonoo maikai, a kokoke no ua alii nei o, Maui e holo mai e laWelawe lima maoli me ke Alii 'Kepakailiula, Ae ole no ke kamailio ana mai o kona Makuahono wa 0 Hawaii, ao ka makuakane hoi o Makolea, aole e pouo e hoolohe wale aku i ka olelo hoonaukiuki a

kamalii, oiai, o ka ikaika iho la no ia okamalii, aia mā~ ka waha wale no. k Lalau hou aku la no ua Alii nei o Maui he eha hou no ihe, a iaia no e lalau ana i kela mau ihe, a ia

na inaka noii o Kepakailiula kt oana ala no i kela mau ihe, a,4ke aku la no oia, aole he ihe pokole iwaena o kela mau ihe hou, oiai ke hoomanao ala no o i na olelo ao a kaoa aikane hou iaia, oia hoi o KeamohuUhia, e makaal? loa 1 ka ihe ppkoie i ka lima o Kaikipaananea, ao ka ihe ia nana i hoopoino mau ke ola o ko Kaikipaananea mau hoa hakaka.

I ka loaa ana 110 o kela mau he eha i ka iima o Kaikipaauaaea, ua holoholo hou ae ia oia me ka haka pono ana mai o koua mau niaka lio i kona hoa hakaka, ae nana ana hoi me ka ooii pono ana i kahi kupono ana epahu mai ai i kana mau ihe. Mamuli o kela lele ana o ,Kepakailiula iluna a halawai kela mau maka ihe ana malalo o na wawae o kona hoa paio, mauao iho ia oia e pahu mai i kau a mau ihe ika umaurha o. Kepakailiula.

Ua.hakilo loa aku la uo o Ktpakailiula i keano o ka'paa ana q ua AJii o. Maui i kana oiau ihe» i xue e.ike 9Jtu aua no o Kepakailiuia i ke auo o ka mauao o ua alii, uei o Maui. Mahope iho o ok a lioloholo hou aua o ua alii nei ua aoao hou ae 1* oia i ka akau a me ka hikiwawe loa ia hoolei uiai ai oia i kela mau ihe iluaa o ke kiuo o ( Kepakailiula, ai hakalia no hoi a I,ele ua ihe mai &a lima mai o Kaikipaauauea, oja uo hoi ka manāwa q KepakailiuU i uioe iuo ai j ka lepp» a kuehu ae la i ka iepo iluua, a ano pouli ae la kela wahi i ka lepp, a komo koke aku U uo ka mauao, iloko o Kaikipaauauea ua ku la o Kepiikaihula ī kaua maka ihe. laia e maaao aua pela u& lohe aku la, oia i ka I<jo o KepakuiUuiaie kamaiuo aku aua i keia uiau olelo hoouauku'ki iaia.

Kaliuhu, haukae wale aua k& hpi v\au i ka lepo o kou *iua, aole iioi wau i haukae i ka iepo i ko'u liiookai uo hoi ua kaua la Jie iepo uo ka uie* e kopiia mai U* Wiao uo paha oe e ke Aiii iyaikipaanauea he uaouao ko iuu* e ku ai la. hoi ia oe, e Uke iioi tut f kau i k*«ua oiua iho uei» aoie e UaU kau m*ka U.e i k« uaouuo ,*Uik» kiiaeuei oe i ka uaoa*o , iluu*., A U paUa ik a kpo k*hi o ki uaOuao oU une ae uei oe he ia hauua ko luua a pii kA f liaou»!0 iid-ila» hoopolei kau uiaka ilUe i ku ka u«»ouao iiuua. Kai» ike |Ole uo ke Alii pahu ihe iaiau o | ja ke ku o*e ka uaouao o luna uia, Hc aui uoi wau maumn o k& uaou,ac a ku ole iho la oo ke kmo uui k oe» Ike oie uo la ika pahu he &ua." Ua liiki ok i ke Ain K*»kip**nauea ke p*ue uial i kc;a m*u okio hvxninik;uki * Kc#aU*UuU ua kou4 ,co ao kA p*li4 ia*« *u* ig« ao k«44 inau olelo feoo&tu« kittki, 4 koua hoa paio o ke kihu* lßMik«k* % ! j _ 4