Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 44, 1 April 1920 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUN,* XXI KA UKALI AXA M \HOPE OW\ MEA I ĪMI IA I ka īke ana aku o V r ur.r a f keia kukuii o na koi kim r kpia Lunao'>!o o kein h-omunn hou, na i-p ro Ko'i« mai la ro- ka r oo: o >:. i'o' o o Yur.c a, i na pana i mahuna ,o Li ;i?i u mai KulMnak;-.unal.e akn, ;i!aija, e enwalani !oi ana k<.»n-a naahukn.

ana, oiu, eia oia «e 11:u iuaka nei i na k>a kiai puka ke. iai eali nai '.uiaii-iO o kti LunaoMo kaulana n tir. pi).-! Kriitui.no, ao ka.u'iu P'»mfi-ikisj ii»i' iuū kona a.'iai),. oi:i i;0 k« ho!" muhu o e ana o kp.in wamoe I kn hala io-i ana a'īu lioko o Kulanakhuhale, u:t h<-o(naka «iku la ka honki'u nii: nnu. ona ioe Kr;sliai.p ia I.nk.ou- i-i-H l , >ie ho; ana hoj kela. itiB kf;ia i kona w lii .ii'i c n >ho 'una, "la mi-.uawa o V.ni«j'..» i

nooi oo ioa iho ai i.o ku hahni uhh'ol ;.firid oku it)ii!:ope o Ka

wahine opio, fii n;tluvv!»!e ui<- :iki

hoi oia me Kmi u poe nia ia I.ii;ou asu, a ia m.niawa hi:o<'ihi »»o hp; e ■'hana' pu o Vir.icia me k-.hui in«u i o'e ai * !o.<a a...i kekah' ii e loi r>o j a laKen - hr»bai nei. 11 manawa hou īo } hooinaka hou. imii aike Ki'o Hele-p, i ka;.na haua mau oka heoawei:-,nr ka pilikia'e h«.law)ii mai v>m (ne ī-akou, a aian.uili o ke'ano ilinhna paha o ke Kaukau aln opi tm kamailio aku h oia ' ke!a Kilo H !ene kau w»h v , i nu oia i m;vke;»ake e haalele mai ia laua, aiaih», oka manawa kupo»>«t ha ia ana e han& pela, o:ai, oa manao' iho »n o Vim*cia, he mea waiwai ole n.) ka hele pn aua'o'keia ?Cilo Heieiije me h>us, aole loa he wahi mea hiki iaia ke hana, $ ha aiea waie no oia i ka hnna nui a laua e m»kemake mēi e h«>i>i>ana ;ku I k,<i iohe ana nn o ua.Oilo uei i k> ia mau olelo, a oo knua ano hopoh >po ».\o i ke!« Kanaka o Roma, o huii enai h ut nei oia a hana i kekahi haua iioopilikia iai;;, a.huipnn» hoi me i.ona makau i kela Kaiawa nunui a ka L*<h l t o'ai!a, ua hoohaule koke aku la oia mai ka hui pu ana me Vinicia ma, a «ole nae o ka haalele Soa mai i kona n>au hoahele, aka, hnhai innnao m«i la oir. uiahope o laoa, ae mskr-m-akp ana hui e ike i ua mea e hana ia tnai ana ma kei \ huakai ka»!i a fee Kauwau Alii K>>ma i ka wahine upio mai ka malama aoa ā kela poe Krist : ano, a mai ka nialama kiai ana hoi a kauwa nunui'o ka

akau, Ua tno malamalama ioa ae U i keia uianawa, u ia manawa i muhc!« hoa ae ai kn huakai o kela KriMiāno, tta haalele iho la kā Luuaolelo ia Lugia t«e ūrnsa kara kauwa, a iūo kek-\hi kauak;\ ano HxH-, a ua «ku U ka I»unaob!o no ki»k:ihi muliwai, m uksii ia d?a ē kekahi * m* kekahi wahi koiki or>i<» X ko iakou kaawale «>r, Wā nkali hou mai Ia i> Cih> i kooa H#Ku p

hoolimalima ia t,na» » .no ka inanao no Daha e loaa hou tnai kekahi maknnn hou iaia. Ua }v>kio aku ifc ua, Kilo Helene tieTia V*īt7rG)a~~uia, a oia no hrti¥ manawa a Vinīe'.a i paahi.hon ai i« Cilo, a hele awiwi aku la o Cil<» ehni hou me ke Kaukau Alii Uome.

"E l-o o koU aku <>e ma ke kua o keia hiiie a lakou i kom<r aku la ? ae «ana aku ?ni i na pahi he wnhJ hou aku ke&ahi e puka aku fti rnai keia l'iMle aku ina ke kua.'''

Ua hol'» awiwi aku'la U'* Kilo Helene nei me ka a-wiwi, a he :r.jinawa pokole wale no ua hoea h<>u

•nai' la oia iu»ua o VinicĪH ma, a :hoike inai la nie ka olelo mai.

4t A.;le lo': he puka.hou al:i] ma ke kua o keia hale h lakou i konaō

aku iiei, o keia pii*a * wale ,no » lakou i konio iie''." I ;jikiia.wa

hoofeahM.iu.uiH i a);»j A i keiu ii-oiu i keia mau ole!o ! k© K'iukau Aii

4 'M«, ka īuoi o Apiiio,.Ves* nta, Ciib ]?, Issi, MiUh Baalr, »o. na ak.ua h'/i c n;> aivia hikuia me liou.a nm, ke uwaW iiope lrut aWu nei waw ia oe e knu Hnku, a hanp<m ae 03 i keia hoolala ,arui a o'iin, iisi • fi»«i h»ii ) leekahi mau oielo iilakai hun a'n.-' M:iitiua ane o ka hiki hoii «n.i i u,t Kilo Hel'ne nei ke k&o.aiho hou «ki', )jh īke «l.n ?a «ni- i k;i p»i an.i aeo «a ula h'.uni wena ina " ke Kaor;?ui A'.iī R.oro«, a hv>hli !a koiia :tjao mak? iaia. Ia nwiwwat.u no hoi ouv 1 i'ie aku ai*i ba mei o Oarauato i k'ona utan I;:iuj, a tiifi he ala e at h e uwi i ;;u ola o iu Kiio nei, Huiu nfi 1» !.oe ka hann nm, a t?fi'_naii'o mai la i keia iur.u i'lelo ano kiiena." Owau p«ha o k<;r . k ( „ bo:)M)«:nna ae iioko,"

I » manawa i nana ak i :;i o Vitr'cia iftia iui na ruaka makue,: kamailio aku la me ka feo kau'>bk i ke kanaka hakaka,

"K hfihai ujai o*» ui&h"pf o\\ a aole'-paha'owao ke"bahai : 'akn ia ce. mai 'kaua. " Naio koke aku 1?» vo t>a oia'u mea imi k'aili nei ia' litg ;i iloko o kehi hai«-, a ia m?imwa i ea'? hope ai ke kam«ka Helene i hope, h pee mai la tn;i kekahi wahi kaawaie iki uku mni kela wahi o ka puka o kela hale, ne hakilo «u'a hoi i ka' 'ihe» e hopa mai ah-i'. He uko kumo Hnei kekiihi e k:>n>'> ai e ike i na mea e !,ana i;i ana maloka o kela hale? (He uku tio o k&hi. ola wnle uo o k \hi Hok'w a k>ui,i.^ MOKUNA XXII. KA HOPENA 0 KA LA WE LIMANUI ANA

I ke komo anā aku o Vinicia ma. iloko o kela ipuka, ua hooooaopopo iho ia I'auM he wahi akea hou aku no kekah?, a he haie auo kiekie no hoi k«ia o na haie elua a he mau puka lehuleho hoi e kemo atu ai iioko o ua iiale nei, a he mea paa«. kiki maoli ia iaua ke koho aaa i ka pnka he& La i komo aku ai o Logia ma. Iwaeu» pu o keia wahi akea o ka haie, a i a 'he wai pipii e ku ana, a e huli at»a keia mau uuka lehulehu i kela luawai pipii. Iloomati aku Ia no iaua iiēi i ka hele nihi ana, ame ko iaua >ei hiiin-ū i ka uua putnaik«i ma ka loua ana paha u kekahi mea noho iioko o keia hule ii mea paha naua « kuhiknhi mai * knhi o Lug ; a aia e «oho aua-

O k« piiikia w»le no i ktla inaa«w&, eia tio keia ;nanawa i a& hora ponipoai o ke kakahiakH. a be k*kaibnhi ioa ka pc« e aia aoa 1 kek ia«n«w«, a e hiki ui U hoi ia iaua fc<? niimu aku. He iuna. mmpupo e <uoo an« no k<v hiipauui o ka poe « noho uei iloko o keia hale, a toe \vrtle oo pah» ka poe i koaio m*i la o !sua oek "Hpaha !a ka kaua <* hana aku ai i keia » oiai, ao?c 1 «naopopv> ia kaua kuhi i kouu* tAu i;ei o kw osoa e iuii lu -i" wal'i * o»4ia:i»to i imuui au & "E KOĪIO k«U uo kaua ma k«ia

wahi, a e ttali aku ho v i i ka paka mai o ka?«ihi ma;i, a aole hoi he pono no kaua e ike ia oaai ma ke alo o kaia haie." lf manawa

i nooaoo uhhi oA'in-'e'iA i ka- puluiei ona Au aiia a Cilo.Lv lnu« t oia hui ke kii iikau» aaau, k»uwa lehu'ehiv 4 ai hoopyni ia'hoi Veia ii.ale, a! 'uiki hoi i u<\ kauwa . ke.pali aku. i na vo't:o e. halawHĪ u^ai.au»' i»e lauu,- i Ua e niu ja ajai aiif» laaa..». ka poe o keiu hd!d, oiai\ ua hio.t!.oporo ibu i'i o Vir>ioia, be.lphulf.h-iviwic.li paha sa COii e poho i:ei i!rko o keia liale, a a;jle t ahv e ueie ko lakou kokaa uaa* ia Lugia nia i ka •ma.n.awa e kahea ia aku ai itu kokua aDa, aka, oa keuie hopt- io>i ia in«onno ai-a. » » iea mea waie .no. a luivi e -haua-ai, i kali aku no ka ulia, ponuiikiii e h<.iawai mai ana ina kn IkU» a^hele. 11 utanaw,i i ike akn ui_laUH uei i ka pukn ana rxjai o kekf.hi euen, a ia imanawa rm i hoomaop 'pp koke aku ai ;u Vinic.. r i, aule ia he n>e w

'o'^on, .'ika, o keia »auwu nenui n > a Lr.gia. K paa a,\ti t»a kn-a Hoia «ekahi raea kauann D«)a-oa a me ipv.wii-.pu.boi, a hele poiole ae L; ua kairwa nei & Lugia i ka luawai iwaena fionu o ki Da

.I.i £uannw;t n-a i hawaud\vit)d ai»i ai o GiraiiuU) i ka HRku-Viuici.< i .keia. -na-au olelo. ''O kauwa Log'ana oe ke-iii a. k - L' (l<; upio, ae, hoao «n»-i wau e uhai i kuva mau iwi e -īuu Haku.' T

<! Aul.e i ktia ti)an»iW,t, uKa, e >iaii i«i kauii i loa kahi i»ua e koiiio -aku. ai, v -Aole no i ike mai

ua kauwa uunui.uei o ka L-ck L;igiai-: 'ie'a .xnau mea'e naua .niulu ako

n«i iai;r, oiai, a ia laua nei ta;i kokiihī- walii aiv,» oMiaiiialu, «e hiki ole ;ū e ike ia :nai laia i noea ai e ka liiwui, i a holoi iho la oi» i kekahi tnnu wea u'u, a ua hoomfi«jpjpo koke aku Ih no laoa (jei, i hoomakaukau ana ua Lugiana nei i ka P'ūna kakahiaka. I k»-paū- au->'o kana holoi ana i kehi tu:iu mea jii, ua huli hoi aku la oia a naio aku la toahi?pe u *ekahi wahi p-iku paie. Ua .hahai .uialu'aku L» o Vinicia me Cjranat'i mahope & ka uaeiieu o ke kanaka nunui o ka akau, «i ko laua ri«i ka t arui aku ma k'.;la auao o keia \v.thi ptb, alaiia, ii>ufU'op »po b"n aku ii idua he-wa.hi waihu wale no kekahi aiao akjj o Kela paie, a he ipuka hale uo hoi ehaniama u>ai nm, a tjaa)oko a»u o kela ipuKa haī*, uje he ala o kahi no ia o kabj o noho ia ana e ka Ltde op'o me koua poe., l)a koko'ie akv no Hoi ke K»uwi Urjß-t e komo iloko o kela ipuka hiile, a lohe mai k oia i ke kauauuiu o kekihi mau kapuai mahope oo*, u' kooa )ohe ana i keia u)?tu kapuai uiahope ona, ua huli ui<»i la oia i hope e nana ai, a iire mai la oiu i keia nn*u mea elua e hele nihi aku r.«i, alaila, waiho keke ih>> )a i kela mea ana e pf» ans, a huli mai la a rinau i keia ninau i keia maCa

oiea. ? : "Heaha ka olua'e mnkemnke nei o keia wahi, «i ke;>v, m»tiawa hoi o ke kakahiakn noi? "Ke nei imuia m oe, h .iOU U<>i ka umua huakai i hele mai nei i kei* wahi.'' Ia manawa no o :Vinicia i huli ae ai * kamailīo «ku 'la i ke hakaan Ro<ua i kela ma« olelo.

<I CJ* hiai inai ka msnawa nou-« - bīma akuaii kau b»«a. JC nee aic\t o#»in»Uß »e l\CK>k:\u aku i k,a make? (hhluha otu. 1 Ki» lohe ana no 0 C;iraoHto i feei«. ui«u v lelo'a ka Hxku Kooj;*, uo koīui mea hoi uanu 1 hoolim«Hui:*, ua koko aku la oi* imua i kahi o ke knnaka uunui o ka akau e ku heamhema uiai a u>, m iik« me k* holuholona tig* pi>lo]i no u* kHUaka hakakn nei i lele kamoko ai ujtulun& p kfe kanaka »U;>oi ok& akai? t h !o&u ako U iloko o mao umiki ik?y ika au«. A oaamuli uo hoi oku VHn»i u*» !i kauaka snst \ hooUniwUma al, oia i ka|i hou iho w<* ka hopiuiA o kvta hak.y k« H!Vu nki, u'V pnlo koko aku U oia i k* Duka o keU hal* imOa * wēhe »ku U i ka Duka a k,>oip aku la htvi iioko o hale, I | Aole i pau.