Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 44, 1 April 1920 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI

(He Aiooleio X=>itik.o <t l i:\vvaii N'ni) Kuauh)

KA HOO!LI K\UA ANA. MA 1 \VAEXA O K KPAK ILIL'LA ME lv AIKIPA AN A j\ E A L'»lui holi akj! \j oia i kekuio Eiia ihe hou • o r?hn, & keike aku la nu o. Kci;akailiul.., a ,]e oia i hwe ma 1 i kekai.i wahi ihe po.k oie liakilo pp.uo nku h no o Kepak;iilia'A i ke »no o ka p»a an.i >x koua boa pp.io i 'keia t»ao ibe a ike koke aku U-no oia, e pahu pj.iua n"a oia i keln oiau. ia-e, aole boi e mai i iia ilie t'Qi ika mmiaw-i l;ook thi. Hooi loa »e: la kt ia i koua kul-aia uiakaala !o:i hoi i pi\ ii) .. nkah ni.ii mahoj.e o kela mui ihe inu,i eli'a. PehtM ana la t j,akele ai • o.v Kepakaiuhi i kela ma,n ihe e p-ihu'ia mai aua i ke kelu o k> manawa? : I k-. m-ik;;iikaa .;;tin no o.u:> &lii K;.ikipanaue;i nei-.i ka h.:)U mli i kana mau ihe ir ij, ua hakilo k> ; * o oin', *.a hoi. maopop > 110 oia ao'.e kela wahi i.be pokole lloka o ka pua ihe, aua e p<ia aua ma kouA lima. Holoholo ae h no ua K"ikipanauea nei me ke ano haaheo iio hoi, aū.ia no i manao ai o ka inanawa kupono loa ia e p.ihu ui.*i ai i kaua mau iae, ua pauu uiai la oi.a i ua ihe mu;i elua ai hakaii n.oa a-hala kela m.iU ihe eIuH, silr.ilii, o ka ukali koke n),tj la no ia o na ihe . hou elua, me ka m«n-ao maoli no o Kaikipnauauea e hiki ole aua i ke alii opio o Hawai 1 ke aio.ae i keia iho makawalu mai o na iiie, I ka hala Hiua ana tnsi o keia uiau ihe mui, u* lele aoao ae la o Kepakailiula a hala, aku la kela mūu ine, ai ka oitv hou aua uiai no o ua ihe h«jo niahope o na ihe iuua ua lalau ia aku la kekahi oia mau ihe e ka lima wik:,hi o kealii ui o Hawaii, a opea ia ae la ua ihe ne> ihope o ke kua o Kepakailiula, ao ka lua hoi oka i l ie ua p ilahia wale aku la no a lele aku la me ka ikaika, aku aku ia kekahi ksnaka o Maui i ka ihe no a kona »lii,.a oia kauaka hoi e oiAkaik ā w.i|e ani;d anu oi* i keia h*kak,i. A hala keia uin'ii ihe UK' ka hopu pu ia I\oi o kekahi oia maU ihe eha, ua auo komoakula ke ano hop-.>hopo Uoko 0 ke Alii o Maui, oi«i, aka».»i wale no hoi o na hoa hakaka i hiki ai e hopu ia g«na ihe. hookahi uo nae lioi ao.a p*hu iln* ana i ko», a ia mauawa paha e oili mai ai kela wahi ihe pokole, a<> kA i'ue hoi e lanakila mau ai oia iuuni o kona mau hoa hakak&i «a i hala pehea ana la i keia hakaka ana? I o kel» pua »be i kona lima, a ii> no keh w *hi īhe pokolo i'.oko o kou «liuM. <i oU UO k» uianawi 1 k** oiailio IUiU ni i kaua «ikaue hou. *"K-a« mnkaaKn loa oe i kehi ihe pok.ik- a ko hoa p.iio, oi;iT_ he ?ka« iu.ii lo.i oia iu.i ka pahu an,i i kela 1 wahi iite pakole. K poiolei nui ana no o\a i keU wahi ihe pokole s ko e »ni k i e j kuu aikauv uo ku* make hvn\ + a inae hala kew pAhupa ibe niu, I rt v)k tu<xn UoU nv>na ma keu iAk«k* aua o olu?, ■ E iua Vvi,v 'aak&ka V

Ua kunou wale aku la no o Kepakailiula i keia tnau 'olelo a kana alkane bou, a ke■. naua alw no. oia me_ka_ niakaaln _ i ie ku-.

lan» hakaka o ua hoa liakaka 'nei ouh. Ike aku la <iin i ka hoihoi ana ae o ua Alii Ka'.lapaauanea nei i kaua p»a ihe ain m » kona Uuia.Henia,- oiai, he alii o Kaikipaananea i m \ksukau pu i k i hO'ihaiM gtta. i kona mau lima-elua- Ika lioomao, popo lo* ana. o Ud Alii nei o Mau'. i ke kulana ■.mni.kai loa uua e hou tnai ai ia-Kepak-ili-uU, oia no kona manawi i hou mai ai i im ine <rkolu i ka uiaiia.wa hook.-.hi ai h ikaiia uo hoi.a k*lr* kela mau ihe mu koua liai-i uni, alula, o kona manawa ptl no ia i hoohana koke mVi a; j kela wahi ihe pokole. Me kela \ ih; i paa mua ika lima o Kepakaihula i' p ;le aku ai

oi i i ke'a ni;.u ihe ekolu, a lele wVle aku la kela m;m me ka. w iiwai ole, a ku :,ku la uae kekahi kanaka o Laiiai i kckabj o na ihe a ua Alii Kaikipāanam a o 'M ,ui. I k>v hoea ana mai lioī o kelu wa'ui īhe [iokole me ka el/u loi, u pel g m> ka eleu o Kepakaiul.n i lel e ae ai-ilona a kiekie loa a ljala walē ae ln no ua ihe pokpk* npi iualalo. ona, oiai, ua hoopololei 10 tvo <5 Kaikipiian:nieA i keia p-,:,una ihe ana i ka pika 'o .Kepakaiul>.. A hala aku la kela ib • a u-i.Alii uel o Maui, alaila, ua ike ia akn U ke ano pihoihoi maoli o 11.1 alii ksa uei o Maui, a iho rr»ai U mai la ka uoii anuanu m; kona maka. Ta man;i\v& pu ns> hoi o Kep īkaiiiula 1 kamailio akn" ai i kou.a hoa hnkuka i ktia enau olelo k : 'ena. ■ "Ea, ike ole no oe la i ka pahu ihe, l»e uui hoi ko,u kino a he liilil lOii hoī ka pua mauu, a ku ok iho la.no wau ia oe- Ile kiuo nui hoi ko.'u hoohewahewa ole uii-i ai kou uiak;i, aka, t?u ole 3bo īa no oe ,oiii ua olelo kaena unu mai nei hoi-oe,'aoJe e hala kau puhulia ih? i ka ,n»onao. I na uo he m ;ke. make.oe e hoi bou e ao hou i ka pahu iheana alaila, hookuu aku no wau ia oe e ao līou i ike hou nou.', 1 ka lohe ana o Kaikipaauauea i keia mau olelo hoonaukiukia kona hoa h.akak <, ua hoopiha ia oia i ka huhu weli, aka, keaha a uei ka mea hiki iaia ke haua mai. pau aku la Ikī k?'u mau ihe ia oe, a ke mauao uei no hoi wau o kau hoi keia e pahu mai ia'u. Iloopololei ia rio boi paha kau pihūna iho i kuu. piko, ai ku ele no hoi kuu piko ia oe, alaila, >ei ua iike no hoi kaua ma ka ikry ole t . Oia hoi p»ha pahu ia hoi kau ihe e ke Aiiio līawaii.'' tīa kamailio U no keii niau 01010 e ke Alii K«ikipA;juanea me ke ano !eo auo ha ; nuua a ia ru alK wa pu ue nr.e i Uoofmop)po aku ui ka poe tui k.O aoao, e pi;iki,i una j>aha ka lakou alii, oiai ua h.cle kona hele elena a haikea» a «ut ano kahe cn »i hoi koua hou ma koua h-lehelena. i ke k\i like an i 0 laui uie ka ] nana «.ku o kekalii i kek.ahi, u u hoao 10 aku la no 0 Kepakailmia e, p*hu i kana ihe ia KaikJpaauauca» u>»%ike ia uo hoi ke ,<kauui o kela ( i ka »io aua i na pahuoa ī:.v aj Kepakailiui». Hoea i ka tmu iae a j i p*hu a uu ulu ] wale ia no me ke akauiu uui e KaikipaMUnea. I ke iho la wo o K.epakaiUuia» aole loa, e ku aua| koua hwi i ka m »kxV iho, i ua eia e; h >oma« ia ano pahu ihe aua O ka manawa no ia i not aku ai 01 \ 1 ke- ] kahi uiau ihe elin i k#na mea m»iamii ihe. a paa ae la kela mau ihe. ! kona lima, alaik, hooniniu ae !a oia 1 kekahi o ke!a mau ihe i k& makani me !>e hn?V». %\ ka e ur.'lu a.t.v kela ;V.e i kona Hm* »ksu. ao kon i nu».uwa r»ft ia i **k« aku a i i kekabi| ihe i ka U n4 ; h>, roe h? pu 0 ;u Ī v » '\" i o;.\ i k* Wpo» uakueUu iilu U i leo» 4

ke oīe ra i o i . ke kuluna o ka ihe, a ia mauawa pu no hoi .i'pahu «oao aku ai o Kepa-' koiliiilA. i ke!a..ilii'_ _e niniiu ana. ma. kck-dhi| iima a ua hīki ōle iho... !a i ke nlii.o Maui kc Uoooaaopopo i ke anjo o k.i iele ana aku o keia m.ai iha ■■eln.i i kii ■ maoawa hoo-

kaiii. tj[a ku ak.u 11 kon.l uha i ka ihe ] k|i pua U. Kopakailiula, a aole nae ia ,Ue. ike uona e mnke fti, aka. iaia i k'u ar i kela ihe, ua h'"Euaheniu iho la koua i kela nKiua\ya, ao ko'ia ku suai U ne i a i ka lua " ka ihe, a aku la oia ilalu oka houu»». ae liopu ana kel» Uma i 'ka iue iuua. Ua eku aku . [a oia o ka lepo me he puhi'ala, a u:i ike mai la koua poe i kooa ku ana i tla ihe elua, ao ka ihanawa ilio la po ia i komo mai ai ka we'i weli iloko o lakou» a hoom =ki aku la lakou e auhee. Xa lakou e r<uhee aim uiai ku kah'ia hakak 1 , aku, oia no ka WoŪAwa i kena aku ai o ; Kiiuele i na k.oa Hawaii e alualu. j naahopp oia o .Ma'ui/a lels pu aku la ne hoi me.. koua flon ha.ua u K"iinoh|o t a oki aku la ike pob o Kiiikipaananea. O ka poe no hoi i k i . ik!i m-,\\ e hakaka uie ku' poe koa Ujvvaii, u i la lakou e jko Hawaii uiīiii ko ai alakai ia ipoi lakou Kepakailiula inau. alfi ko -v. He k;i.ua weli ..eli io uo i Upoili ia mnvaeua o na aoao elu.i, alea, u.a li.lo uae ko K-ikipaa-uanea (uake ana i kuiuu >VLli,velj uo ko poe, a n;i hiki ole iila„ «i' no i.t la,ko,i ke ko mai iaiua p ko HaiY ; 'i' m au koa wiwo ole. Ua olelo ma kei;i oiooleio o Kepaka;iliulij t na n> k i ka, luku i.i 0 ko M:vui p!oe, aQ u-. i:o.i n ß e o Wai" l.uky me ko H.in i poe'koa, na poe i auni nni iu ..o !zo HaWiiii poe. U a olelo i.( no hoi m.% keu moolelo Ua nku U ko poe koa i u],a keiki ame ua wahiue a ko Mnui a u* p a ki 'u «a keiki liilii i poh »ku, a u A hrtha wale ke p;o & Ihu raai |a ka 1010 i.vj,ho a he ku -aiao'.i ao .i. weliweli Qa hin:v wa kahiko o ka aiua« Mnmul} o keia hj.ua iuO' wale U o n tt keikji UeA'A ole, u» kiyn ia kela U-'oiii kaua a«a o Kepak;.i;i 1; un me ko | Maui poe o ",KK KA.UA HE P-^UIU;i Uoea «uai pahi kela ol|ilo oiamuli o ke oki ia «aiu o ke poo|o i ka pu.hi e ma, a hui pu hoi uie ua hana hooni.iiuoiuo waie a, Uo poe i u i wahiue me iu keiki liilii, a : kapa ia keia kaua 6iu uia kela iup* i hoike ia, ae l ;t . Ika ike &»a o i i keu pvpeUi uiaiuoipo wale ij o ua poe Uewa ole ua Uoouna ko!;c aku U i kana oU aoi w o K.e«?noUua- . hi A e U,olo aku Uol e p tt pa ika pepeUi \\Njile i i o ua kAuaalii me ua waUUie.

U,v i v keii uiiiuo o ke alii u.i pau lioi ka luku WfiJ c i* oki poe Uew.i oie A, o KepakaumU, u.t uoho iUo lu *)id au kela aina o Maui, ae koopouopoao aua uoi i ka aiiu «ie k» uiv\ikai, tu iilo l ioi uiua.> haaa a Kepakaiiiul» i ;no.i pauloaia aku ai ka manao kana lua o lio Maui poe ? ke kupon- , > o ko Kepaklinn'a -i|ii .>-« A |\i ho\ Lo>a n? lx <4 hoi k <>u\ wMhiae tuc i> % A uoiio ijtio u»e k* oiuolu. ii« hookahi nse m<ea i poina i ka m .i kaka« ot \ no ka inako o FteoJ6aahihi ia Makaoki; k i :uak\»sfe«»ie ponoi o Kepak , : .'iu , :v ) i ua Oki w xx>.> e keU n •' > H*w*ii, a IH p.kt*Vc no hei o Mv kolea jka \vA>.i*:c & Kvi\ikaiUuU* matr.uh no hoi o kvMU\ hoo'ohe vaa :ti ke im ana ka l; .iilc.Vii aia'UoA o ko;u v uoho 0 k-s. Miku&V.r.c u,c o Mv\koiv\\ uuke W*U»A«w Aka ;A CU I H*w*i % A UUiUU* lioi o koi 4044 * A»x* o -. i\\ ; | Aa&i^n*