Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 46, 15 April 1920 — HE MOOLELO WALOHIA NO EUDORA KA HAPA INIA ILOKO O NA HOOMAINOINOIA HE NUI AME KE ALIIWAHINE PIKALINI ILOKO O KE KOLOKA O KA HOOKAMANI (Unuhiia e Hoolale Kauakanilehua) [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO EUDORA KA HAPA INIA ILOKO O NA HOOMAINOINOIA HE NUI AME KE ALIIWAHINE PIKALINI ILOKO O KE KOLOKA O KA HOOKAMANI (Unuhiia e Hoolale Kauakanilehua)

MOKUNA VIII. ALO HOOKAHI ILOKO O KA IXO NUI ■

Ua oi aku mamua o kauakolu mile au i holo wale ai mamua o kou kikiki ponoi, a ua maha n loa au- e baaw|ī aku'-īa oe i• ka tnakai, wahi a ka mea ohi kikiki i paue mai ai me ka huhu. Oia anei? A<>le loa au i m.&nao e hana pela, a ua poi::a uo hoi au i ka naua i ko'u kikiki, wahi a Anela me ke ano hoka. Ua i ! ce no oe i Icau wahi e holo nei, aole anei pela? wahi hou a ka mea ohi kikiki. Ae, ua ike no wau, a o ko'u manao maoli no o ka holo m,luna o keia kaahi a kahi e pau ai ko'u kikiki. alai.ia aku no ke koena alahele i koe, wahi a Anela. Nolail i, e iele koke oe mai luna aku o keia kaahi, a e ha >\vi ana au ia oe i ka makai, a ei* ac- k>i m:4ka: ke heie uiai nei, wahi a ka inea ohr .kikiki. ; Ke noi aku aei au i kou oluolu e / kala m:ii ia'u, ua hewa ia ah, _a eia he kiliui i koe uia ko'u pakeke e oiuolu e lawe aku i keia mea no na mile a'u i hoio wale mai nei, wahi a Anela ma ka lele ana iho mai ke kaahi mai.

Ua hopu koke aku Ia k* mea ohi ki&iki i na kilini elua a hookomo iho la iloko o kona me kā pini ana mai i ka puka o ke kaahi.

Ike kaahi i hala aku ai, ua o Anela e ku kohana ana ma ke kae o ge alahao, he ain'a kiila hoi keia i noho ole ia e kekahi kiuo kau a ka. Aia boi na ao hakumakuma o ka lewa lani e hoike ma: ana aia he ino nui a pahola iho maluua o ka ilihonua. JE owaka aoa hoi na kukuua malāoialama o ka uwila ma na paia lani, ia Anela eku ana me kahi puolo lole i ka lima e alawa ana oia ma o a maanei no kana wahi e hek* hou aku ai. Ia Aueia e uooqgo ana, aia boi, U0 u]u mai la ka iloko oaa no ka hoomau ana aku 1 ka belt: ana imua, a maliao halawai oia me kekahi ulia laki i kela po, a paiekana oia mai ka ino nui e hookokoke mai aua. He mea oiaio ia Anela e kuoe hookahi ana ma ke alahele, ua ufii mai la ka malu po maluna ona, a e olapa ana hoi ka uwila me ka ikaika, a na'i hakolokolo ana hoi na piia laui i ka heUiU. »e ka haule makawalu ana 0 na pakaua o Ku, lanahakoi. He po ino nui kei 2 e hiki 012 ai i kekahi mea ola ke hele ma keia kula mehameha. No Anela nae eia hookahl oia ke alo «ej iloke o keia ino r,ui. He mea ole ka

ua ame ka hekili e noke ana, a hc hookahi ou« ipukukui nana e hoomalamalauoa i kotia alahele oia uo ka uwiia e olapa ana.

Ja Anela e hoowau ana i ka hele ana imua Uoko o kela po pouli, ua ike koliuliu aku la keiā i ka hooli'oli'e mai o ke kukui rramna pō U o 0 kekahi puu. t kela ame keia' wi' e pouli iho ai e ike k- li'uli'u aua o,a i ka a o ke kukm i kahi uiamao joa, a uu keia inaka oia e uhat nei 1 loaa »t i«ia k» palekana i Ua hoom«it *ku la no o Anela i kn Uuli (k«a imua a hiki wale i kona pu aaa waluna o kekāhi pu «kahi uo oia a ike aku i ke kokui ana e uhai ne> no kek?»hi

kakeīa mn no ia t ku ana iluqa

pono o ua puu ala i hoopUoi ia e kekahi pa pohaku kiekie. Ua awiwi loa ?ku la keia a hoea i keia pa pohaku, a ma ka malamakma o ka uwila i hookōlo ai oia a hoea ~Wātē~l~E3rpuka pa"e koīiīo ai ilokō" Aole i paniia keia puka pa, a aole no hoi he kiaī tna ia wahi, nolaiia, ua komoloa «ku la o Anela iloko a hele pololei loa aku la oo ka hale e ku mai ana, me koua mavt paia i hoomalamalama ia e na kukni uwila. 0 ka Anela mea e ha r oha,o loa nei aole odh ik iki i ka maaloalo o kekahi kiuo kaoaka īloko o keia hale. Aole ona niakemake e kikeke ma ka puk» o maa, aka, ua hele loa aku la keia no mahope o ke kala o ka hale» a he wahi auo huah&a ia e hiki ai iaia ke ike pono aku ia 16ko.

I kb Anela biki ana ma keia wahi ua kiei aku Ia oia ma ka puka am'am/ā ike aku la oia i ke kukn Ok» mahu o na meaai iluna o k<-* pnkauk.iu, a e nonoho ana he elua ma\j kino kanaka, oia Uoi he > wphine aoo rae kekahi keoninaana ao e hoomakatikau aua e ai i ko laua aina ahiah:. lloko o kela wa ua puiwa loa ka wahine aoo i ka ike ,iua mai i kekahi aiea pouiiu'i e kiai aku aua ma ka puka aniani, a hoomaka koke oia e uwa me ka haule ana o k" paln ame ke o m-ai kona limn aku. Ha cmi kokt- i:o l.i o Ami.i ilalo me kona manao e pee, eia nae, ilc<ko o tra minuke pokole ua paa

tri;u la ke kn i o kona JoJe i k i hopivifi e kekahi luna lianaka, a kaikai m ae la oia me'he wahi np.na pepa a'a, a hoiho; ia aku Ia iloko o ka runu v- na eiemakule aoo eno noho mai aua. Owai hoi neia kupueu o ka po, wahi ake aoo i ninau mai a'i me-ka ]eo halulu O Ane!a Waila, wahi a Anela i hooho ae ai. O hea ke awa? wahi hou a ua kanaka nei. Aole i maopopo ia'u, wahi a Anela. Ihea kou awa e pie aku ai, wahi hou h ka ninau. Aole he niaopopo ia'u o kau ninaus wahi a 4ne]a. Owai kou malamamoku, wahi bou a ka nina u. Ua pohihihi maoli au i kau ninau, wahi a Anela.

Alaila, e hoike mai oe i kou ano ia makou. Aole loa 0 makou make? make iki i na moku e hoomakakin ma»vaho o keia kai me ko makou ike ole i kona aoo maolj. Mia ko'u ano Afcimarala ua oiaa au i ka hopnhopn ana i na powa ma na k&i o keia ano, ā he pie oe na'u iloko o keia wa, wahi a ke kanaka aoo i mai ai me ka leo halulu.

Ma keia wahi e ka niea heluhelu o keia moolelo, ewehewehe iki aku ka mea kakao a n o o keīa kanaka aoo a kakou e ike ae nei,

He ekolu mile mai Aliwoki Abe āku kahi o ba Haku Liakona, e ana ke'kakela nani o ka Akimaralji Bulekona, aia maluna pono o kekahi puu I kapaia o jje]euma' e huli papu ana i ke kai o Pelekane; F?e Wahi nani loa keia e ike pono ia ai na moku apau"e holo ana ma ka moana, I na U opio 0 keia kanaka he kapena oia no kekahi o ba mokuAania o pekkane, a e holoholo mau ana oia mai pelekāue aku uo Afmka Heoia. He liookahi wale no keiki a keia kanaka, oia hol he kuikamahine m \ ka inoa 0 Elinoa.' Ika wa Uuku no 0 keia kaikamaliiue na make aku kona makuah'ne a kaa ka malamn iiua o keia kaikamahine walalo ; > kekulii wahine I ka wa i piha ai o koua mau'makahlki I ka 18 «a mahuka ola a u»ak m?tlū ike kanie h« Lu. kauela ik> kekahi pu Uikoa H&-sa Ij« aui ka huhu o kek kaaaka a hoohiki «ole oia ike hoō I keia kiMknniaWue « i fe\>ua make §m, # .

Mahope oiai ua lilō ke kaue a kana kajkamahine i kapena no kekahi mo'ku manuwa, malalo o .Akimarala Bultkoua. He mau makahiki maliope mai, «a kauau H^ia

lvājnneTiē"kaikara,ahiue, a tna ka huli hoi ana mai a kana ka e mai A|srika Heoia hiai, ua loaa douo aku kana'wahlne e hooipoipo apa me ka Haku LiakOna, a ua ulu sx,aj ka haunaele © ka uoho ohaha' ana. Iloko o kela wa ua lawe malu iā ke kaikamahine e keia kapena me ka ike ole o ka makuahine a iaua nei a noho ma ke Kulanakauhale o Sinakapua, a i ka piha dna o na makahiki he umikunnpalima ia.Arela, Ua iho la he ulia poino me kona makuakfiue a oopa oia. Ua h. alele aku oia ia Sinakapua a hoi mai a rioho ma Ivadana e lilre me ka kakou i ike niua ae nei ma na helu i hala o kēia moo-

lelo. , Iloko O keli wa. ira kulou īho l.i

c Anela ilalo a liuliu pane mai la oia imua, oke kanaka aoo aene ka'

poe e no'noho aua. 0 An<?la ko'u ifcoa, a o ke kaikamahine ponoi hoi a Kapena Waila 1 ka lohe a.na oke kanaka aoo i kel? inoa o Waila, ua kunana iho la oia, a liuliu nin.au hou m'rti la. Ihea kou w?»hi e nmiao nei e' hele e kuu keiki i kei i po ioo nui Wi»le. : I Alie, 'wahi a Anela. Uhul Hea.ha kau hau-i o ka nvanao ana e hele'ilaila, wahi a ke kanaka aoo. Aole Icj o'u kamlua \ ka hoike ana ak\i -,ia oe. He keiki makua ole au, ua make ko'u makuahine, a o ko'u makuakane o ka make ana mat ne\ no ia, a owau wale no koe e ola nei. K heje ana an i Alivoki Abe ain ila 11 a he kajkamahin.vhoo. kama na kuu makuahine i kapaia o Tabita, a mt<Ha o hiki iaia ke malama ij'u, w«hi a Anela. Owai kela inoa au i hoopuk i mai npi', o Tabita anei? wahi a Tabita i ninau mai ai. Ae; o Tabita kona in'a, wabi a Anela. ' "

O Tabita kou iuoa e kamailio aku nei, wahi hou a Tabita.

A iloko oia wa i lele mat ai o Tabita a puili aē v a ia Anela a uwe iho la me ke aloha. Iloko oia wa i la: lau mai ai ke kanaka aoo a hookaawale ae la ia Tt>bita me ka puili ana ia Anela ma kona poli, a pane m ai la imu« imu* o Anela me na waimaka e haloiloi ana.

E kuu moopuua, e Auela Waiia, ao!e loa au i manao e hoea mai ana oe i ka hale o kou kupunakane nei, a owau no ka maknakane o kou makuahine R!inoa. Koīaila, e kuu moopuna, a no ua hoopil.a ia maj au me ka hanoli iioko o keia hora t a nolaila nou keia kakela nani, a o keia mau haia wahlne afl?u e hoolohe takou i kau mau kauoha mp keia hope aku. Nola l 'la e kuu Anela maikai e hoike mai ja'u i ka piha o kou makuakane ame makuahine.

$ kuku, be moolelo loīlii lo& keia ā'u ē hoike aku &j, akn, i os e makemake ana e lolie, e !)OTke aku a«a Wa'u ia oe t walil * Auel«.

Ua pono wahi a l;e e oe i!a!o ma aoao o keia wahine o'Wkaliui, a e hoike uia|i oe ia makou i kou uioole!o piha 6 kon he!c ana ame kou hoea ank

mai nel \ keia po. | lleko o kela wa i hu it pau aku ai o Auela i koua uiooielo uiai kp !aua haa!e!e n"a 1 ka l\cuie, kj: kouio ana o koru uiakuakaue iiokp o ke kaua u»e ua P<oele ui\"Ai'erikt Hema, koun, hookiekio ii aua uiā ke k«!a«a kapena/ a hiki wale } kon* !Hf> «r»a he kajvua moku nō kekahi nwnuw» Pelekane. Ko !ali» noho ana ma kahi kokoke i ke kuiauakauhale o Lad*,ua iloko o ilihune uie ka ume ko Uuf »pakele ia aua e kekahi mahiue opīopio uui iu» wahi ala i' iaua i uoho «i. | Aoie i pau. , ! r