Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 48, 29 April 1920 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI.

(He Moolelo Kahiko o Hawaii Nui) Knanli)

KA H£UC MAKAIKAI ANA 0 KEPAKAILIULA Ua »e io afca la no oia i kona kulao'a alii, a tia hoike ma ( >popf> akn la nt> boi i ke rflii ai Kalana o Waianae, «a pololei 10 no kana "i ka. mailio msfi nei. Mai hoonui haua wale «ae lakou ma ka hana nna i na r»ea ai nana, oiai t aole do ola e noho loihi iho ana ma Waianae, oiai ? he huakai imi waā kana i heie maj nei, a ke ike aku nei ne nae | waa i ka pau.o ko onkou mao waa i ka wawahi ia. Heaha hoi ke kamu o keia wawahi o ka mea e pono »i ka noho ana.'' Ua hoike mai la no ua a!ii nei o Waianue,"ua hooko aku Iakou i ke kauoh-* a ke Alii Kaumoali, a me bt ain no ka makau \a no paha no kou holemalu aku i kekahi wah oko* aku, noUila, kauoha ia ka wawahr o na auwaa a puni keia mokupuni o Oahu I ka makaukau ana o na mea ai a hoomaka.uk -u ia tnai 1;» e t»a. aipuupuu o ai Kalana o Waianae, ua noho iho la keia e paina i ka Iokomaikai « ke alii kamaaina, ai ka pau an» no hoi o ka ia nei pAina aua, ua kamailid aku la no ktia j ke alii kamaaina e hele holomoana kaapuni ana oo keia a poni ka Mo kupuni o Oahu t a koe wale no paha ke h* lawjii oia me kekahi ulia pomaikai ma kana huakai hele. īaia nei nae e noho aua i Waia. nae, ua ise ma.i la kekahi Makaula o Makaha i ka p;o o kei H mau anaenue iluna o kahi o ke alii o Waianae, alaila, hoike ae la oia i keKahunanui o ka Heiau ma Makaha, a ia he alii nul mai ka po maj ke nohomai la i kela wahi o ke alii 0 Waianae, a he mea pono ia laua e hele kok e aku e mohai i k a puaa. hiwa, ai ka i? ula ame ka pnawa itnu\ o ktia alii akua « ike ia nei keia mauhoiilona alii mai k? po mai Ua hoomakaukau koke iho la ua mau Kahuna nei no ka Uug apana hana, ai ka manawa iho ai o Kepakailinla a haalele aku la i kahi o ke Alii o Waianae, a niamua o koua kau aua ilUua e koaa waa paa heenalu, u& hahau aku la ur mau K&huna nei i kela mau mea 1 hoike mu3 ia ae ta o I&pakailiula, Ua liio iho la kela mau haiu o keiaoiau Kahun» i meahookunana

i ko Kepakailiula ka * an» iluna o kona wa' i vyaa pap?. wiHwili, a buīi j aku la oia a bahai niahopl o kc alakai aua o n» Kuhuaa o kelu Heiau o Makaha. Ikahoea »na o Kepak.»itiul« 1 kela wahi o na Kuhmia uaiia i ha-! hau kela ui.iu uiea i hoike ouu iai «e u* Uookipa U «ka Ui oU c[ laua m« ko Uua wahi, a ua hoo-{ *makflitkau iho ia laua i kekahi niau ! ! m?a «i kupono uo keia alii a&u.* uui ka J\> aiai. MUl.ope o ko lam haua atu I fce,a uiau Uiea, auila, uinau oiai ia kekahio!aua u Kepakailiula 1 ka n>sm&o o kana h«tkaf kuraiiuih,x e holo nei aialuna o ki pnp* heenalu wiliwUi. & h«le makMikai «na nau i eōokupouj v> Oahu n<4, a u» fua* «o ho\ e belē tr«i* &ku

atia wau, a mea no hoi ua koe no kekabi waa o keia mukupuni, ai; pau ole hoi i ka wawahi ia mamuli o ke kauoha a "luu makuakane hoaiianau ,f I ka lohe aua no kela fiahuna me ke]a Makaula o Makahi, ua kamailio koke māi la uo.ka Makaula i kei i m m ōlelo u KepakaUiula, '■ Auhea mai oe e Kalani, ua loaa ko waa e hoio »i i ka makaikai. \ ia ae 'nei no i kekahi wahi kokoke i keia wahi, a kapa i ;1 ho'i o Makun a ia he waa i huna ia e kekfib\ ka. naka nona kainoa o Pf»a|uhi a he waa luaikai hoi a punahele loa hoi i ka mea nona ka wna oi«i t he waa ka\j ia mai kona mau a aole hoi c nele kona haawi mj»i oe me ka maiiao aiiaamiua ole, oiai, he mea T*ona e n< onoo ai i 'kona make i ko maku.ikane hoahanau no ka hookuli i ka olelo kau oba a ke. Alii Kaumoali. E kwe no uae hoi oe me ka luhe ole ia e kekaiji mea okoa ae uiawaho o maua ai puiuo ole hoi koua ola i ko ma ;kuakane, a uau boi ia e holo m&niaL ia wA l ji a houiana maiu i ka j | waa i ke kai, a aie'ka ike.ole ia hoi j e kekahi mei okoa aku ao ka ma-j uawa kupena lea nae uou e kii ai Vi l'kela waa, a ia no-.ia.i keia ahiahi. j jK hela mui wau mamua a~ hooma.i | kaukau i na mea apau e pono ai k a wa«, a naah ope ae no hui olua me ia uei. "Oa. pnio keia mau mea apau i ka maaao q Kepikaiiiula. Haalele koke iho" la no ka Ma kaula ia Kepakailiula me ke Ka huna o ka o Mak-aha a hele aku la oia uo Mjt»kuaj 'no ka imiau i i kt-la waa o p a alubī i huua . ia iloko .o ke one, ai ka aui ana ae o ka La, ae kokoke loa aku ana hoi i .ke ahiahi, ua hoeu aku la ke Kahuna ia Kepakailiula e haeie laua uo Makua kabi o ka wa e loaa &i iaia. tJa auo molehulehu n ike o'e ia ka ili o a hoeaaku la laua nei i kela wuhio Paaluhi ma Ma|kt'>», a u» ike aku la no o KepaI iliute i ka iana inai o keia pou-

liuii i ke kai o Makua, a bo L m >nao Li keia io 110 ka w<iu oia .. uei.e Halawai a e 1& keia me k.e noua ka waa, a uona hoi ka iuoa i hoike mua ia ae uei o paaluhi, s ua hoi«e oiai la ua kauaka uei i& Kepaka1 iiiula. "E lawe i ka waa ae hutia j uae hoi oe i kabi j loaa ai o kou j waa i ko uiakou alii, oiai, i ua uo 1 hoi e lohe ia aua uo'u keia waa ou i loaa ai, alaiia, aole loa wau.e pakeie i ka niake i ko makou aiii, a no'u a.u* utt hei ka make, ao ka make mauwale oiai u t > ia o ka'u oh«na hoiookoa, 0 ke kumn no lio' o kuu huna i keia wahi apaua waa he waa hooi-i no hoi keia tu;H ko'u mau makua m ; ti, a me kuu ike uo hoi he waa keia i haua ponoi ia e ko'u Kupunakai<e iawaia a miua. oiiua iho la wau i ka wawahi waie uo hi>i i ka luhi o ko'n tuaufeuputia a kue aku la wau i ka lt»o ki'uoha a fce Aiii K.aumOdli, a aia hoi ka pakele o ko'u oi& ia oe me ku,u ohana hewā ole, oiai, na'u i h&na ka hewa e m»ke ai." | 1 ka iohe an» o Kepakaiula i ke'a I u»au olelo maikai a ka mea nona ka j w«a oa konio io ia Uoko Oua ka aloha no kt h ohaua o M(- | kua a ua kawaiho aku oi» 1 ke'a | inau olelo ia Paalo.hi, j 'Aoie oe e hopohopo L ka make |t kuu niakuakaue oiai. e | baai«ie jho ana no wau i keia \\ keia q k« po a aole h« aiea i ike mai n«i » ko maua | heie aua mai aei me ke Kahuna < oei o Makahai a ia wak uo kou. make i kahi o lana nei, aka, p&h* hoi ta o ka la.o« t»A«a o itui i k* p<iiuO o ka wea lokouuU- > k»i," |lo kem tn*u ol"K> xu*\|rai a | KtpaĀiliuU t tuea W «i; ava nona liA s ua, *a v>U \ | 0 Wo h,vUn A \% KepAWliuU! _"t _ I

me ka līianao maikjii maōli. mai oe e ke Alii kanaka - maikai p Hawaii m;.i, i na~ uo no kuu nuake i ko Makuakaae, aole uo ia he mea e wam ai Wau, , oiai, ua make k$ hoi na iwi mahope o ke alii.kiekie o kc koko, K lawe i ka waa m?.nao maikai o ka 'mea nona ka waa ae ap mo mai ana n» poe i hooili txv*i ai i keia w»a miluna o'u oiai, ua Hio hoi ka luhi o lakou i ka Alii koko kiekie 0 na Kupuna o kakou." ī k tl 'hiki ana tio o kela Makula i ' Mikua, U.i hoomakaukau iho la no oia i iia mea apau e poiu• ai ka hulo ipoaua ana .o, Kepakailiuia, oiai, mpmuli no hoi o kona auo ike Mikauli, ua houmaopopo iho la n Q pia i k,e a»o o keia huakai holo moana a keia alii opio o ka m u kiir pnni uui o Hawaiu Alakai aku la ua Makaula.aei ia Kepakailiula i o ka wau e laha mai a«a, & baawi ae ]a ke aloha mawajbi)u o lak.ou. .alaiia, k ,u aku ia o Kepakailiula i kona wah waa i ma ®e ka lokooiui. k.ui o kela kanyk t o„ Makua, ao kona lali-.u iho.Ia uo ia i ka hoe a ht,e aku la no ka uaoana. kai popolohuā a.Kane, ac haalele ;in,i hoi j. ka mokupuni o Oahu me ka ii£e ole id e kekahi poe okoa aku mawaho o kela Kahunao Makaha ame kona Hoahanau Makauia. E nana aku hoi kakou no keia huakai holo moana a ka eneu o Kaunuamoai ka iuiu Ua bolo akū la oia i kela ahiahi a hoea i kn wanaao, a &no hoea keia niawaho ae o * W«imea i Kauai, a manaoihu'la keia e pae i uka o : kela Wfthi ia kakahiaka, aka, hoo. uiaua i ihola k?ia be po kapu 'neiau kela no uka. , ' , oini o ka po ia o Mahelaui, ae ike ia mai ana paha keia he alaila, o ke kii ia uiai ia e ka poe o ka heiau i kanaka kau i ka lele. 0 kena haa]ele iho la no ia i kela wahi ana 2 lana pna, a holo loa aku la keia uo ka niokupuui o Xuhau t a pae aku ia i uka o ka aina a ma kahi boi o kfkahi Aliiwahii.e ōpiopio nona ka inoa « Ivahelelani. 0 w a oua i ipae ai 1 uka o k L li wahi o ' oia no lea man.iwa i ka Ui i 'k* lolp. laia nei no e hookomo aku ana 1 koua wahi waa i kahi e p.ie aku ua ike ieoke mai la no kekahi Kahuna o'ka Heiau o Nuhau iaia nei, a n amuli o kela mau anuenue e pio a'uo iluna o ko ia n'ei wahi waa ua hoomaopopo koke mai la no kela Kahūna he alii nui kei i, oiai, aole e ike wale ia kela mau hoail, uo iliina o ka ua paehewa. Ua makaukau koke »ho !a no kela Kdhnna o Niikau i ka puaa ! hiwa, ai ka ia ula hoi ai ka- puawa hoi, ai hakalia no a pae keia i uka 0 k.i ainā a loaa nini la ko ia nei wahi w«a i ka poe hapai waa o kela Ai'iiwahiue i hoike mua ia ae 1«, oa !bal)»« koke mai no ua Kahnna 1 nei i kela mau mea i hoike iai jael«, na h«h»u koke m#i U «a 1 Kahuua nei 'i kel i oa#u mea i lvike I mua ia ! Ke oei a ke ike nei hoi I kauaka e hooput»> mj»i i k?bi ioia nei e p.se «ku nei, a Uh lilou 1 I mea huck«u ; ,Wu i*k A nv*ktu t 4 unev !c lakou Ua W ki-ke m#i U Uv> ua« keu * ki\ H K»i o k* » ke Kahun» o k f . *nei*u imu.t pia a «a Kaknn* h v i i Is«e le.; stu V. ii.ii v t i iaiua o ko w(kou aī i wahin*., a w.ihope ksnA apsti* B A n s . Ua .nu* aku n.> ke kasr Uua o iit»i i Niihaii m*. muii o keia o Kaiki^a«AiH'a nil A h. oi'i k :4 u» W 4ua o Uua t L»Waa AoH * p*w. I - R iatr« i ka o i ik* i u* uae» Vu pHi o U * uw u)iti ue», He V kt ». i»« 7<C> » u UMMlUU