Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 49, 6 May 1920 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI

(He . Moolelo Kahiko o Hawaii Nui) Knauh)

KAHELK MAKAIKAI ANA O KEPAKAILIULA - I ka wa i ike mai ai kela alii wahiue opio iaia uei, ua hai a ipaHUe ibo la i ka haua a ka manao hoohibi iai a nei, a ug hookipa aku }a nei uae ka manao •e-ooho./iau aku ana keia i Nii-hau, ka aioa kaUlana i ka uioepa pawehe ame ka pupu lei na panio o HiihaU.

Ua hoomakaukau koke ia mai |a uo na mea ai kupono i ke kulana o. na a]y nui, a i.ka makaukau ana o kela mau mea, ua haokipa iā aku la keia e paina i na mea i t\oomakaukau ia e ka o kela aliiwahine o Niihau. Hoopiha iho la keia i ka lua o ka inaina, ai ka maoua maikai ana o ua Kepakaiiu Uia nei, ua hoomaopopo jfeoke iho la no keia i keia i ke ano hophihi o kela Aliiwahine opio, ne *. ® ike iho la keia he mea heohihia wale ao ia i kana hu&kai holo iini i ka aioa kapu o Kahiki, ae imī aua hoi i kona mau Knpuna Qjai ka po m«i. Ua hikioie uae hoi iaia nei ke

haalele w a le iho i keia manawa, a manao ia mai paha mauao boomaikai o|e ko loko oia nei no ka hana hookipa hiaikai a kela Miiwahioe nie ko.ua poe kauaka» fiai, o kekahi mea i hana ia iho la ma ia hop.: iLo t oiai keia e piina »ua iioko' o ka hale ai o ke i\liiwahine Kaheielani, ua hoopiha ia ae la kahi waa oia. nei me kek tt hi ev*u waiwai hookupu, e like uo boi me ka hana maa mau i na poe a'loha alii o kein aina o Hawali nei i ke kahiko o na kupuna o feakou.

| Ua noho'iki ihi> la keia i kela |koeua la, a ho-a wale no i ke ahilahi.aia ma»a.wa e hoomaWuk a u ia aua ko ia uei wahi e hooaumoe iho «ii i kela po» ua uihi malu iho ia keia a kau iluna o kahi waa oia nei, a mahope iho hoi o kona panee aiaiu aHa i ke kai, a hauieie iho Ja keia i kahi o ke kama a in a huokipa. Ua kuhihewa n(» keta Aliiwai.ine Kahelelani, eia no.la ua kauaka ui nei ke moe m a i nei ma kahi oua i \joomakaukau »i, a i ka wa o ke aumoe ua ''kokoio malu" aku ]a ua'alHwahine nei i kahi i hoomakaukan ia Kep»kailiulaj a eia ka o ke kuiui-paupau wale uo ia e wiiiho uiai uei, » ua ''eena «ku i» ka n>anu o Kanla." O kabi iaki wale no paha o keU kokolo malu aua o ke Alii Ni'Wi. u;ea i ike i kela kokolo aua o ke aimoe, ae Ulo ai la hoi i mea m a i t ahe in«i hoi i kapa i* o ''ka hiiahi!*.''

|a KepKkailiula i hnalele aku ai i, »a kapakai o Ni»h«u, ua po-! lolei aku 1» oia i kou.i «eiH waa "o: ke ala holv>tu w atui e hookokoke ai t Miiiea, ka paleua hoi o na iuokopuui lulii o Hawai' tui. I ka ana raj»i o ka n*a v v'i'.ilaw# o kekahi ia ae, a ia io no keia i kahi kokoke ioa i keU mokupuni kauaka oie t a īa man«wa i ike aku &i keia i ka l«le poh&i mai o Ha wanu uoho aiua o kela mokupuni, *UiU, hu o»*i Uko ia uei atoba i \v«,hiue ia M*koUa, k* ui lioi o K*b«luu ika waipukaiki o HeUni, hapai *eia kei» i Uit» mele | lywmiQto no k* tu«* aloha « noh<j i|Uai U i ka boa\e *Uha

KaU ika laui ke af> op i a makani, He ao haili aloha no kuu WaKiue, No kuu hoa i ka piii e Heleikalani, 0 kuu lani Haku alii ka'u e uwe ae lEia Wau la i ka-. lev?a lani, ' 1 ka moana llpolipo a ka iuo, Hē"tfle"alno ke t,TolīV~e ūkali mai^ nei, E haawē mai tiei i ke kua ke ope & ke aloha, A aloha no— ej Aloha waje hoi- a-

k pau ka ia nei -»na i keia mele hoomanao aloha no ka ipo a!ohfl, alaiia, hoohuli ae ia ke palnhalaha o kn hoewaa, a pa iUaikal (nai la ka makani j a kokua pu Kku la do hoi ke auko liie ke umiki iaia nei, a ke holo ala ko īa, hei waht waa me ka maalahi wale. Ua dht ia no ko ia nei wahi waa 1 e }ike no oie| ka bana man mau o nā Kupuna o keia Lahni Hawaii ma ko lakoo holo moaīla ana mai kekalii moku. puni"āku 1 kekahi mokupu"nt"lālanei e nanea ana i.ka h'olo o ko ia nei wahi waa, a maaiuli paha o ka uoania ike kai i pehi iI;o i ko ia nei mau pap ilina mohala nounou i' ka ula kn'naka inaikai, Ua pauhia iho la keia 1 ka hiamoe kulipoiipo. ae bbi ana hoi ko ia nei uhane i hope i ka mea a k» manao i aloha ai. t?a olelo ia ma keia moolelo kaUlana o Kepakailiula, aole keia i ala ae mai keia hiamoe kulipolipo an«, u hiki wale no i ka manawa a 'kekahi wahi manu i feani hoala ai iaia nei, a he mau la paha ko ia iei pauhia ana i ka ai ko ia i nfei ptidho ana ae mai ka hiaīnōe [ m.->i, a iai hc>i ike &kū la keia i ka waiho mai o keia ain? nani nui wale mamua'aku o ko ia nei wahi e holo aku nfi, a e ulu mai ana na mea ulu likeole o ua Mokupuni nei i hoopani ia a ka nani hiwahiwa.

E hoioholo mai nna no ka moa, e olu mai ana no na kuinuniu, e a mai ana no ke ahi ae kaulai tn a i ana no kapa kaul«i,*ao ka mea ku. pain»ha nae ma ka ia Lei hoomao popo aku, aole ioa he ike ia aku c ka, maaloalo mai o kanaka. He aina nani nui w a le ma ka ia nei hoemaopopo aku, a manao koho iho ia no keia ma kona manao iho, aole keia he aina okoa, aka, o ka aina kup.-ilnaha no 0 Knaihelnni, ao ka aiha-hoi o kona tuau kupuuā mai ka po ma[.

I Oko ia nei manawa no ia i hoojhuli pono aku ai i ko ia nei wahi l-waa i uka o ka aina, a hoe aku la i keis a hiki no i ko ia nei pae lanaakuiukao ka aina, 'a hapai 'aku la j kona wahi w&a i uka o ka aina. laia i hoea aku ji i kekahi hale «kn niai ana, ua ike aka lakeia i kekahi luahina i he!e a a!ualu na heleh'elei.a, a ua hele no hoi ke pno a keokeo i ka hina, a ua atu tio ! oi na maka i ka hua ahi, ae hoike m»i nna hoi kona man helehelen» i ka loihi maoli o na !a o ola aua. XJa komo iho la o epakailiuia ke ano makau ho keia ti»*hine, ® nr>ftnaoiho la keia e hoj !ho«i!ima o kahi waa nlaiia, 'kamailio maila oa hiahine ma>;a !aln nei i

U R kow kuu boi «ole oe e mak s a raai ia'u, be Knpunawahuie hoi waii nou; E hele mai boi paha e ike i ttovi K«-

puua nti. Mauuili o keia m»u oteto m&l--kai «i keia pooh»n-\ uahdej lo «ku 1« *»« « a hoee; i kahi o n« nei e noho mai I ana ao k«* lalan mai la uo la o lia' hiakine mi & hoonaho ih:> la qc! o viha t a hooTf,akA »e 1« U* luahiue nei e uwe kaukau, |»o ka hoe» *na mai o ka puUpnla i k« »iu« k«pu o K»»Jhclani, I O k*«* Hwhine e hii nei ia Kepa■Uiw*a W papAliu 1' A OIA «V» ke KuputtAwahUvc o kek&hi o n* \W\ fc*uta*ft W i hookha U kon* moo-

i c ī~ 7 7""! ' lelo tAa kek. īii mau D"P e P a 0 * a wa kahiko. o kako» a he moolēlo kamaliao no h?) i makemake nu* & e ka poe heluhelu o na nupepa kahiko loa o Hawaii nei.

4 *E! kuu Hakulani hoi, heaha hoj keia liuakai o ka au &oa oiai i k a d3oān'a"lcaT ākea^ l 'lie huakai makaikai'i ka —gina ona i lioea .ae ai i nul kuauli a no ka lohe uiau no hoj ike ikamailo ia o keia aina o na Kuptina naai p, mai, uoUila, ulu ka manao e hele uai e ike maka i ka nani o keia ain» kamahao nu.i wale a ko'u make e ike nei.'* ' ■

ike Ika nani o ka aina o'u uaau kupuna, alaila, heaha hou aku kfi manao o ka aū ada tuai o ke kaf loa?*' wa[ji huu no a ua luahme' nei i ninau hou mai ai ia Kepakailiula. ''He huakai makaikai oo hoi e ka'u i hoike aku ia oe e Icu"u Kupunawahi n'e, aj kekahTuo hoi he huakai hookuku ikaika pu kek H hi, ae ike ia ai boi ka ikaika me kt>o nei poe ikailea. i ka ha kaha. M

I ka lohe aaa o ua luahine moo nei i keia uiau olelo bope a K?pakailiula. ua akaaka ae la ua luahine nei ka piha hauoli i kela mau olelo hope a Kepakailiula f a ia manawa i nana pono loa ibo ai ua lua"hine mo j nei i ke kino puipui o knu moopunā.

t4 Alia ka manao kakaka a hooT:uku ikaika, aka, o ka mea nui e ihoi kaua i kela hale nui la e ku mai la, a aia tra iloko oia hale kou mau Kupunakana tuai ka aina maj o Hawaii, a ua aku no hoi wau ia lakoa e hoomakaukau i

mau mea ai ai, na ike uiUa no wau i kou mai i ka aina o na Kupuna uu E ku ae k d ua a ho* aku iiO ia Hale nui e ku maī la i }oko o kela wahi nulumalu o n* laau,"

Huii io aku !a ko ia uei maka i kahi a ua lu t hi.ie houkala kupua nei e kuhikuhi ana, a ike io aku la i>o k*ia i kekrhi hale u»i maoli, ai hoouaio mua ia aku Qu e mai ko ia uei uaau niak.a aku *• kekahi mau kumlulaau kou nuuui e ulu hoypuui aua i u.» hale aei. Ua ku io aa ia keia a heie pu aku la me ua lu»hine poohina nei, ai ko laua nei komo ana aku iloko o ke]a halenui, a iu hoi ua ike aku la keia i na lehuleiiu o na kioo eep*. a he pue Kupuna no hoi no ia uei i ha'.a niua ma ke ano kino wailua no kela aina hoomaha o na uhane kipa eepa, Ia mauawa uo hoi i ike aku ai keia 1 kekahi papaama i hele a luuluu { na mea ai like ele, a lohe gku la no ho keia i ka leo hookipa aioha o ua poe eepa uei, ak», o kekahi mau aiea uo iue a ia nei i ike aku ai, he niau kino ano kat,aka maoli 110 t n,-* Ukou hov i hoooiaKaukaU kelu pau ai iike ole. H.e 'kiao, ano kanaka io uo nia naua aku ak*. he poe kino papalu» »o lakeu * no me ke kupunawahīne uio > oi« oe» a oaua hoi i .ilakai aku iiūa tt«i iioko - keia Qui.

u>ai ..ia \\a poe e«pi ut'i f a ku.eu-iUio aia,i ld ao lioi iko lakou nmiao .i'oha iafa. nei # a ift mainawa p« rio h< i i k«h!fcuhi aui «e ai i ks »i i U « l*kott. lau uae e painf( āoa i kti* | oaau uiea aī ouo Uiauii, u« k»hek inoa mai U ke Kup««*WAbl«e 1 kino pjip*lua oia nei i keu wek k»hea moa.

O oe :u «; Ka^uno.Luui^aui, Ke ke kapu-ou o u.* nj. ku N*nai i ka ua puaiuea o k* , meana, Ke kupu ka eneu o k k '*-vf.\ N« k« oia nei !a, K» riit**»ikam s httv* t *»••*, Kuu'laui kt>sa <? n ; Vōlo ī>e!. Ke htūw\n «h tookvi u KoAibe Ke o* k\tH> o Ukou f t a«i. m«i aei i ua kino kacak4 K \lcha e kv;u U;n k * ;v oiai e»