Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 51, 20 May 1920 — HEMOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HEMOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA XXIV. GILO KE KAHUNA HELENE

Ua makemake nui o Vinicia e kamailio bou aku, ae haawi aku hoi ika teo hoomaikai ia Lugia no kana raau olelo uwao nona, aka, ua hiki ponō ole iaia ke kamailio a e ia manawa, oiai, ua hele mai la kona wahi ikaikn. kiuo a ano nawaiiwali uiaoli, afea, ua nana aku la nae na maka hoomaikai o Vinica ja Lugia no kana man olelo uwalo nona imua o ke Kahuna Caripusa # He manawa pokele no mahope iho 0 kela mau hui kamaiiio <na o la kou ua haawi aku ia o Lugia i ke kiaha wai 1 hui ia me ka waina hooikaik a 1 ka mea nawaiiwali. Ia manawa ua makemake loa iho Ia o Vinicia e lalau ae i ka lima o Lugia, a haawi ae hoi i ka hoomaikai ma ka honi a-na i l#a lima o ka wahine opio, aka. noonōo koke ae la oia i kana i hana ai ma kelapapaahaaina a Kaisara, ma kona amuemue ana e honi iaia me ka ae maikai. ole o ka wahme opio, a lilo ai ia hana ana pela i mea hoala mai i na pilikia lehulehu ma ke alahele o ka wahine opio. Na ia mau hoomanao i hooki mai iaia ma ka hoao ana e

hana ia hana I keia tnafiawa a Vinicia e hoopiha ia ana i'ka manao hauoli no ka noho mai o Lugia me kona poe e malama iaia, na aia pu mai la ka manao ano hopohopo iloko ona, o hoike aku o Cilo i ke peo o ka OIo ke kulanakauhale o Roma no kona nalowale aha, a lilo paha ia i aiea e'4tni ia mai ai oia eka Poo oka oihana kiai maluhia o Roma, ai ole paha o hele aku keia Kahuna Helene a hoike aku paha i ke poo o kana mau Kauwa kuokoa e malama ana j kona Hale, a hoomaka mai hoi lakou'e imi iaia, a lilo p-iha iā imi

i'a aua mai ona i mea e komo i ka noouoo iloko o keii poe Kristiano, ua hoao oia e knmakaia ia lakou. Ua ike no oia iloko iho ona, he hiki no iaia e hopu miilu ia Lugi t a lawe lloko o koua heme, eiai, ua lilio no kela haawi.ana olea era Nero ia I y ugia iaia i mea r&kva, a ua hiki ele no hoi i kekahi mana okoa ae e pkeakea uiaī i kelā manao oka Emepera, aia manawa hookahi uo nae oia i hoomaopopo pu ae ai i ka mainai o ka haiia i psnai ia aku iaia e keia poe Kristiano aaa i hoowahawaha ai mamua, I aa io no he foe ino keia e llk£ me kana i lohe wale ai mamna, i na !a ua poino mua kona ola ia lakou, oiai, ā ia oia iloko o ko lakou !ima e waiho nei, He ano haab«b no keia Kaukau Alii Roma, aka, ua lilo hoi kon«ktti«uā poino nve kona iloha ikeika ia tug»ā'» me* hoopalup«ln maoli 5 feotm mnnao hmkei, O kā mea oui loa iloko o kona tuanao e noonoo ana, oia no ka loaa ana o Lngla i&ia, aua makemake loa ōlē e komo bo« ole pe kekahi mea mawneii» o

keakea !a paha kona ike mau ana aku i oa heiehelena o ka wahine opin ana i aloha nui ai.

Q kekahi roea no hoi nana i hoo pa mai i kona manao. mai ka manawa a Lugia i kamailie uwao mai ai nona, ua lilo iho la na mea akeakea apau i mea hoopoina ia e ka poe me T y ugia, a aole hoi lakou i noi mai iaia e hoopaa aku i kekahi mau olelo hoohiki ma kooa aoao, no kona kahea malti i ka mana o Roma e kii mai e hoopilikia i keia poe Kristiauō e malama nei iaia. Ma ka heomaopopo aku na hilinai, maoii no keia mau Kristianc iaia, a ua lilo hoikana mau olelo i hoike aku ai ia lakena, no kona hana hou ole i kekahi hana hoopoine i ka waoine opio. Ia manawa pu no nae ua ala koke mai la ka manao iloko oua e haaa koke ia aku kekahi hana e pili āna ia Gilo, a mamua hoi o kona hana ana aku i kekahi mau hana e u aku ai ka enanae hilinai o keia poe iaia. Mamuli oia manao e nu ana jloko ona, ua kahea aku la oia i ke Kaj huna Krsstiano e hele mai im ua !ona. I ka hoea ana mai o Carlpusa imua ona, ua hoike koke aku la oia iaia i manao e hana koke a kekahi hana e hoea mai ai ka, Kahuna Helene imua o na, ae k a amailio aku hoi o \ T inicia [aia i na mea e hele ole aku ai oia e kamailio no i ka mea'pili i ka nalowale ana o Vinicta t ai ka make ana paha oke kanaka hakaka kanlana o Roma. I ka lohe ana o Caripusa { keia mau olelo a ke Kaukau Alii Roma, ua apono> loa mai'la oia ia mmao ona, a ua hoike mai la i ka manao hoouua e imi i kela Kahuna Helene, ao Urusa hoi ka mea kupono loa e kii kela kanaka Heleue.

Ua kakau koke iho la o Viuicia i kekahi palapala maluna o kekahi papa kakau, ae kauoha ana hoi ma ia palapala ia Cilo e hele koke mai e ike Hla me ka hoohakaiia ole, Ua kakau ia kela palapala me ka lima kina ole o Vioicia. I ka paa ana o keia paiapala i kakau ia, ua huli ae ai o Vinica a kamallio aku ta ike Kahuna Caripusa i keia mau olelo. '"E lawe ia aku keia palapala e ke kauaka kauwa a ka Lede Lugia, a he mea pono no nae .e makaala loa i na hana maalea a keia Kilo Helene, oiai, he k?naka kela i piha i ka maalea, He makau nae oia ia'u ai keia Kauwa nunui hoi a ka Leele Lugia, ae lilo a na nei k* hoea aku e keia Kauwa uuuui a ka Lede Lugia i mea hooniakaukau loa aku iaia, ae hiki ole ai hoi īaia e hoio malu aku mai ke Kauwa Urusa akn, a he pono no nae e kamaiiio pono ia aku keia. KauWa Urusa a ka Lede Lngia, aole e puni waie aku i na oielo maalea a| kela Kiio Helene, a mai ae aku iaia e naiowaie aku mai kona mau maka aku. K%iat iaia me ka maka»

aia loa." Ua kamailio ia aku keia mau oielo ia Caripusa me ka lohe pu o»ai ne o Urusa ke kauwa nuuui a ka Lede o ka akau. Mamua o ka hasiele ana iho o ua Urusa nei i ke alo o Viuicia, ua kamailio mai ia oia i keia mau elelo hoopaa i ke Kaukau Alii Roma.

-4 i ua oia e ioaa ia'u t»a keia kii aua mm, alaiia.e hoau uua oia imua ou aie ke kaualua ole, a ioa uo hoi e heie ole oiai Oia me ka maikai «laila» e hap»i mai aua wau oiai, imua ou e kuu Haku." Ua akaaka ae la o Vmicia i keiu mau oleio a ka Nuuui tlrusa, oi«i 4 ua hoomaojx>po iho la no /ui i ku piha \Veli\vc!i !ou o Cilo Ue ike ma| i kela uuūui aua i uiak .u uui aL I ka pau aua no o ktb uiau oklo ua haalek ihola ua !?utiui Urusa i ko lākou «at»i e neho ;uin, a hele aku 1« ue k;»h1 i U aku i»ta, ao kixh! hoi e lo.u ai 'iala a Clio ke KwhunA*». Hele-v Aol* 110 j maopopo !>.h •. k<i> Nunii o ka «kiii ke .»r v o k t! 'Ak.i aua e

feii nei/oiai, ō kela manawE ana i ,kamaiH.o aiiaia no ka pepehi ana ia Kalaeusa ke Karistiatio, he po i manawa a ua hiki pouo ole 110 hoi iaia ke hoomaopopo aku i kpna heteh£letia, ak<vua paa no nae ka manao c keia kauwa a ka Lede L«g?a, e iuii ana pia i keia Kahuua Helene aiiiki i kona loaa ana iaia> oiai, c ka loāa o kAa kanaka Helene ial», he cpe r kokua i* i ka palekana c kooa wahiue aua i aloha nui ai. Ua hqle pololei aku la ua Urusa nei no kahi ikuhiknhi ia mai iaia e Vi»!oia kahi e noho nei keia Kilo. Helene I kona hoea ana aku i kahi oua Cilo pei.e ,DO ( ho ana, ua hoopuiwa loa ia ke Kilo Helene i ka ike ana mai i ke kanaka nunui * ana i hoao ai e alakai hewa, aka, no ka hoomaopo.po ole aku .paha o Urnsa iaia, ua ma'nao no u Ci'o aole no paba i hoomaopopo keia kapaka uuuui o ka akau iaia, a ua hiki ole no paha iaia ke boomanao ae no kana mau olelo pahele 1 boao aie lakai hewaikeia kauwa nnnui a ka Lede Lugia a pepehi ia Kalacusa ka mea keia Kilo Heleue i hana koloh.e loa ai, ai haawi ai hoi iaia me kona mai* mea aloha iloko o ka lima o na pue powa. Ika loaa ana aku o ka palapala a Vinicia i kakau ai iaia, a pau kana heluhelu ana, alaila, hooma" nao iho la oia e palek:fna aua no oia iloko o kalima o na poe Kristiano, oiai, i na paha he manao hoopoiuo ko keia poe Kristiano, oiai, i na paha he manao hoopoiuo ko keia poe Kristiano, alaila, aole loa lakou e hoopakele ike ola o Vinicia. Q kekahi no hoi ke hoo manao a.la no ua Cilo maalea nei i na olelo ao a k» 1.,y ;af &o ka mea hoi a keia poe KnstJaoo i hiliuai nni ai. I na, no hoi e ma-

n«*o ana keia poe Kristiano e hana i kekahi haUa e hoopoino ai iaia alail», a ia no hoi ka Knukau Alii Vinicia e kokua ana iaia, a tole paha oia e hoomu mai e kii ia mai oia'» i na he mauao ko lakuu e pepehi iaia, olai, he aiea maalahi loa i keia kauwa nunui a ka Lede Lugta ka pp» a"a ae i ke ola mai loko aku ona. Mamuli o keia uiau manao iloko ona, ua hooikaika ae l.i oia iaia iho, a kaniailio m a i la me ke ano kuhalahaU ia Urus : i i keia inau olelo auo hookaeoeo.

"E ke maikai, heaha hoi ka mea i hoonna pu ole mai ai kuu hoaloha Vinic'a me kekahi ai hiki ai hoi ia'u e kau aku iluna o ka manele, oiai, ua ano pehu ko,u mau wawae, & ano hiki pouo ole ke hele aku i kahi aua i kauoha ma* Uei e hele aku Wau." "Aole oia i hoouua mai i Ma&ele, aka'u kauohn m»i nei no uae ia oe e hele aku e ike iaia, a he meu pono no hoi ia oe e hooko aku i kaaa kauoh»."

"A ina wau e hooko ole aku j kaha kauoha mimuli o ka eha o kou mau kapu.ii, , heaha ana k*u e lana m«i ai ia'u'''?

"He wa!e no ia mau olelo au, oiai, o ka mea im»kemake ia e hoea oe imua o ka Haku Roma, •ao ka'u waJe uo e haua aku ui o kou h< ea io ilai!a. H Is luiuuwa pu no hoi i naiiu iho 9 i, ua kauaka uei oka \k tt u i k >uā m h u liuia niiti 111, h wr? *;oomaopopo koke mai la no ke Kiio Heleue i ke manao oi» (iaiia «ua o ke kaut*ka nuuui 1 koi>a niau lima. I na pu|ia uo kuna hoo lolohe, «laila, e hnpai ia aua pahv o a i kela wahi e kei* kanaka kauw;a mniui a ka Lede a he mea ia na C»io i aiakemake ole ai e ai aku o 4 ia. v».>;e i pau. i

Wak ?.- ona, Mei, 13, E ;a ad :? . uua oka AhaoleU» Lah\jii noo ani i na hooUli Kanawai Kuu»n 0 lse T«ritoti o Hswaii, a man>ua l ' 0 rh ana 0 na hanao & • AhaoleUl» i fea uiahiua «ei « luui: 0 ka lj:ila kauawni ke|!* pili i ka hogi ia o ua ila«ra,ii o tsa «ĪM» Aupuui k&jLwale 0 Uawau uei.