Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 51, 20 May 1920 — HE MOOLELO WALOHIA NO EUDORA KA HAPA INIA ILOKO O NA HOOMAINOINOIA HE NUI AME KE ALIIWAHINE PIKALINI ILOKO O KE KOLOKA O KA HOOKAMANI (Unuhiia e Hoolale Kauakanilehua) [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO EUDORA KA HAPA INIA ILOKO O NA HOOMAINOINOIA HE NUI AME KE ALIIWAHINE PIKALINI ILOKO O KE KOLOKA O KA HOOKAMANI (Unuhiia e Hoolale Kauakanilehua)

MOKUNA VIII KA HOPUPIO ia ana O eudora

I keia manawa e lawe «ku ana su ia oe ma k »n nuni, i hiki ai ia oe ke ho-

ouloin, a oiai ua hoike mai. kou helehe!ena i ko ano malnhilahi a he mea pono ia ( e ke hoomaha. E haawi no wan ia ~«• i kekaīii wahi kupono nou, a oiai e kali ana oe i kou hookolokolo ia, e loaa ;a <••• ka i!oho lai'lae ana maloko o keia halepaahao i loaa ole hoi i na poe e ae i hoopai ia no 'kela ano hihia, wahi ā Kelekona. ' : .

Ke uiahalo hon aku nei aii ia ōe, watii ] a i :.ai>.c ak'i ai. Ia wa i k« aeaP o Ku-lr>ra a haliai aku la māhope o kā lnnapaahao. Ua ālakai aku la k& lilnapaalu o ia Eudora tna kekahi hoīo loihv amak< la ame keia -ao o«a hok> alā na rumi paahāo like o!e i piha i na pōe hana Icaraiina o k.'la ami' keia ano, a i ko lakōn ikf an'i niai ia Eudora, na kifi mai la lakon tna ka hakahaka o ko lakor. mau puka hao. T T a law? loa ia aku la ki-ia a ma k<-k:ihi kiln ona hal<paahaō ala, a mā ka rumi he maii pani. puka hao nunui'e hamamā ana, malailā keia i hoopaa īa aku ai.

Maloko o kfia rnmi e kn sna kekahi moe liao mo ka bela, a he pakankau me ka noho, a maluna o kf> pakaukau e kn aha he pikaw ai. Iloko o keia wa i hnli inai ai ka lunapaahao Kelekona a pane ia Eu'lora. Maanei oe e noho ai, a o keia rnt»i ua hiki ia oe ke nana fna o a maanei o na inalarrtia o ka 'ha!t*paahao "nw'i na hiki pu hoi ia oe ke ike akn i na mūliwai e kahe ana me na mokuahi e holo ana nialuna o laila, a rna na aoo apau he rumi oluolil loa keia no ka noho ana, a honi man ana hoi i na ea huihui ame ke aīa waianuhea o na piuā. Nolaila e haawi mai i kou lima a e weh<* aku aa i na bao kupee. Mamua o ka haalele ana iho o ka innapaahao ia Eu<iora 3 ua huli hou mai la oia a pāne K hoi aiia aii a hoo- ! un/mai i kekahi wahine lawelawe nou<| a o na mea apāu an e makemake ai v., plak) oe iaia, a e loaa no ia oe. Nolaila e nolio ine ka hoolana o ka manao ā maj noonoo hookaiimaha ia o<» iho. I ka hala ana nku o ka lunapnahao, na wehe ae la o Eu<lora i kona wahi pnpale ame kona koloka e aahu ana a moe iho la nialuna o kahi moe i hoomakaukau ia noua. l'a iiiao ae la lioi na haawina kauniaha maluua ona i konX ike ana ua loaa iaia he hoalbtfa oiaio oia' hoi ka hmapaahao o keia halepaaliao sna e noho nei. laia no e nahea ana, aia hoi koele ana ke panipnka hao a komo mai la he wahine me ka halihali ana mai he pa holoi maka ame ke kawele, a o ka wa no ia o nā waliine ala i paiie mai al ia Eudora. ''l T a makemake o Kelekooa e ike heaha la kekahi raau mea e ae au i make. maka ai?

Ua Inliluli ae la ko Eu<;lora poo, a ō ka aaanawa no ia a ua wahiue ala i puka aku ai iwaho me ke pani.hou aua oii>ī i ka puka. I ka hala ana aku o keia wahine ua hooikaika hou ae la o Ēudora e ala iluna 110 ka holoi ana i kona maka, a hoomaemae iho la iaia iho, a haule aku ia hooluolu maluna ō.kona wahi moe, me ke ala mai uo nae o na noonoo like ole iioko ona no ka hopena e hoea in.ii ana laalunn ona. He ekolu pahu hora o kona 'noe nialie ana inaluna o kona wahi moe, ui i hoi, ua aku la keia i ka hemo 110.1 ana mai o ka puka, a konio ana ka wj - hine me ka halihali ana mai i mau me a ai nana, a pane mai la iali nei. 0 keia mau mea ai ap&u oa kauoiia mai nei o Kelekona ia'u e l;i\ve mai uau mailuna ponoi mai o kona papaaina no kou ai ana. Ua iuliluli hou mai la o Eudora uie ka hoole mai a<,l- nj a e ai. aka, ua hoopaakiki akii la no ka wahine a hiki i k £udoK« hoopa ana i kekahi oia maU meani, a inu pu ae la hoi he walu oolopu waina nana i houmau aku i ka iknik a iloko uim MalKH>e iho o ka ai a*iia a hn>ii>ra. tio ka wa a ua wahiue nei i pane hou aku ai. 1 keia wl e ko kaikamalune maikaj inaeiame (x> kou mau ;ialm moe po, «laiia. e kokua aku wau i ko« koiuo ana ia mea, a oiai ke ike nei «u u:v waii maoii kon ola kino, m ouua o ko'u liaalele ana iho ia 00. \ a ae «ku In m» hoi o luulora i ke kono a k< ia wahlm\ a wehe ae 'a i kona kapa IU'H- po niai loko ae *> kona wahi paikī a haaw i mai la : ka Wāhine, a oia no kona w < i hoaahu aku ai ia Kuitora, a> i ka pan ana ua h.vm-v aku la iaia ,n« kona wahī nuie, 1110 k* haas\i nnana i kortaa!ohrt alnahi ah«!i hoi lloko oia u» a Rui',or< 0 twho n\e!u<BM»ha ana m haawi *e la ola i nā Uv> k*>ok*!o 1 kn Makn» Lmh no ke kokua

ara mai iaia, a e hoopan ae hoi i na niauao kaumuha iluko una. Ma kiūa wahi eka m D a heluholu. e waiho iki kakon i ke "kamailio ana no ; Eud'»ra, a e huli:ae kakou a nana i -ka mnol(*!o knpaianaha o kekahi Hakn alii o Pelel.aue anw kana wahine. ' Jīe rkoln mile k» nuim«o mai kaliome akii o k* Haku Liakona, e ku ana kekahi Kakela nani i kapaia ke kihapaipua o Edena, a i noho ona ia hoi e kekahi liaKu alii koikoi o a he hoa hor no ka l v ale kaukanawai o na alii o Pelekaue, ka mea hanohano ftolisa Elevetoua.. O ke Kakela o keia Haku alii o felekane ua hoopuni ia it- e kekahi loVowai nni ; a e ku ajia keia Kakela nani iwaenakonu o kekahi malapua, a o kona mau alanui u?. kinohinohi ia me ka ma'hala, a o ke kulana o keia home he kilakila ma na ano apau.

Ina la opio o keia kanakn Holiaa Elevi>tf)na tiā kaaliele akn oia ma. ka poepo° lionua, a iaia i hoea i Parisa ua hoohihi i'ho la oia i kekahi wahine ni loa oia aina, oia hoi ka moopuna ponoi a ka Moi Lni Pilipi i pau o Palani. Mamuli o kēia. hoohihi an» o keia Haku alii opio, ua mare ia lana. Mahope iho o ko laua niare ana na hoi mai laua a nohoma keia kihapai pua o Edena.

Ua kui aku ke kaulana o ka ui o keia wahlne a ka Haku alii Elevetona apuni o P 'lekane, a inamuli 6 ke kanlana o keia moiwahine i ka ui, ua hele nui mai ne hoaloLa o ka H»ku Elevetona e ike ia laua ma ko lana houe, He mea oiaio ua hoohihi io ."o j*a lioaloha o ka Haku alii F.levetena ika ui o keia wahine, a ua kuko m'aoli kekalā poe o lakou e kaili iaia.

Pela aku, ka hele niau ana mai o na lioalolia e iki-ia laua, a j kekahi wa e hoaumiK- aua lakou 'ma ke Kak<'la Jiani o ka Haku alii Elev<?tona no kekahi niau pule, a lie hookalu olelo ma ka \vaha o ua mea apau o ka mahfrio i ka ui o kiūā wahiiH', aine ko laua piha lokomaikal na inea apau e kipa aku ana ma ko laua liome.

Ma kekalu aluahi oiai ka Haku ALīj Elevetona ame kana wahine e nanea ana ma ko laua rutni hookipa; aia hoi ua hoopuiwa ia mai la laua ma o ke komo anaaku a ke kiai puka a hoike iku la ia īaaa, aia he malihini mawaho e make.nake ana e kamailio pu me ka Haku Klc\etona.

Ia wa i kauoha mai ai ka Haku Elevetoria no ke kii ana aku iala a lawe mai maloko o kona keena hoolauna, a ia wa no hoi i haalele iho ai ka llaku Ejeyetona i kana wahine a uh«i aku la tna. hope o ke kiai puka. TJa hele loa aku la ka Haku Elevetona no ka rumi lioolauna. a oia ::oki wa i konao mai ai o kekahi wahioe oiwi loihi i aahu ia me kekahi koloka loihi» me ka uhiniaka elele ma kona. iielehelena a ku ana imoa pk« H«ku Elevetona.

Iloko oia wa i ani mai ai ka liiha o ka H*ku EJevetonH i ke kiai puka no ka hookaaw al<* ana aku iaia, a pani mai la oia i k» puka. No ke ake loa o ke kiai puka e ike ni iopopo owai la keia waliimi m <lilniii oke aumoe, ua kiei aku Ia keia ma ka puka.ki, a ike aku la ua wehe ae la keia wahine i kona uhimaka, ame na maka hulili e noke ana oia i ke kamailio imua o ka llaku Elev<'tona, oiai oia e kulou ana kona poo īlalo. I ka hope loa o ko laua kainailio ana iia lohe aku la keia i ka leo o kena Haku i ka pane. aua inai. 0e ka wahine ino, ku oe a hele pelā!

la wa i hele iuo mai ai ka Haku Elevetonaa wehe uiai la i ka puka. a liemo loa iwalio o ka hale. Xo kalu kiai puka hoi eia oia ke hakilo pono loa nei no ka oili naai o ka wahine malihim ana i ike ai me kona haku, eia nae, ao'e loa oia j ike hou iaia. me he ala na moni ia aku oia e ka honua a nalowale ioa, Ua iilo loa keia nalowale hōnua ana o kelf* wahine malpko o keia Kakela i mea e pahaohao loa ia t»i kona noonoo.

Ko ke ake loa o ke kiai e ike pouo oia i kahi i nalowale honua ai o keia wahine maiihini, u«) komo aku la oia iloko o ka keena hoolauna no ka huli ;oia iaia, ua noke ia eia i ke kuekaa ua wahi apau o keia keena ame k» keena hookipa aole loa he wahi meheu o ka nalowale honna ana o keia wahine, a no ka loaa ole ua hoi mai la keia me ba lioopio aua i ke kukni. laia i aneane mai ai e oili iwaho, aia hoi, ua loa ia" oia' i ka tohe ana i kekahi leo uwe kap«lili o kekahi wahine «me ke oahu aua o kekahi mea iluna u ka papahele, & o kona wa no ia i iuili hou ae ?i i hope a io aku la ma knhi «na i lohe ai IVa nak.':e laia nae i huli mai «i i hope aia hoi ua ike maj īa oia i kt>na haku i ka iho awiwi afcu ina ke alapii o k» hale o luu«, ame ka pane ole mai he hookahi huaolein iaia «ei, ua puka loa aku la oia iwalio a nalowale.

Ua hiki aku !u ke kiai hale nm, ka ruijii moe o Mrs, Eknctoua a ike aku la oiai koua H«kn wahiue v waiho ana iiuua o ka parahek> me ua kiheaheā b>ko ma koua m»u heloheieka, a e uwe *ua oia i ka vl\a. No ka ike aua o*ke kiai hule i keia mea, m haawi koke aku i* oia i ka hoailona |>oino i na kauwa apau o ua Kakola ak uo ka luva ma m»i imua ona, ai ko la.iou hoea ana nx*i u* ike ilu) lakou 1 ko lakou haku \val»im v ua j»oino, t a hooiuak» ia ka luili ia aua <i ka īlakti ElweUma tua kola v>v> aoio nao he ioaa iki, * ut Ikhiuuh awiwi ta ko k&uki iu» ka-Uoi« aiw mai y \ \va hino. T ka heH a amv mai o ko Kaukii Wa» kiua a uana \ na paUpu v> Mrs. r.k»vctdni, ua iko ilw la ola aoio i kukoau*

konuloa ka eha ilo<ta ia3lrs- Elevetona, a oiai ua hoao ia oia e uini aole nae i make. Ua haawi koke ia ua lapaau ana iaia, j iloko o ka \va pokole ua pohala ae.la oia, a niuau inal la i kana kane, a ua lioike ia aku iaia aole ioa i uaaopopo i kana walii i hele ai. He mau la pokolu uaaliope mai iw hanau iho la keia walune lie kaikamahine, a o ka makahiapo uma loa )to hoi keia a ika Haku Elevūtona iac kāna wahine ona la opio. Eia nae, aole oia jt»aīrtjla i ka wa i hanau ai kt*ia hua niua ! mailoko aku o ko laua puhaka. Ua nal° oia no ka wa mau lo». T ka hemo ana mai o keia kaikamahine mai. ka mai o kona makua* hine a malalo hoi o ka hoopanopono ana a ke kauka ohana, ua haawi ia aku k a m»lama eua o keia laūkamahine malalo 0 kekalii kahu iua'i waliine a hiki wale 1 kona nui ana, oka 1 mea kapaiauaha J loa aole loa he ae ie o keia kaikamahine e ike i kona makualune mai kona >va i uuku Hiai a.hiki wale i kopa 'nui an-i. 0 ] ki'ia ae la n« mea huna pohihilil o "ke i °3a ana o keia kaikamahine, aole loahej makemake o kona n:,akuahiue e ike iaia, j a kamnilio palia me ija iloko o keia mau makāliiki. 0 ka haiia ma'u a keia kaikamaliine o | ka nimi i kona mau, makua, a hookahi i no p*ae a ka wahine nana oia e,, malama j ana aole ona mau makua ma keia ao. j Ua lilo keia nalowale honua ana o ka ■] £īaku Elevetona auie ka haimaeie ana o keia ohana kiekie o Pelekaae i uaea kaao nui ia iwaena o na p(>e kiekie o ka aiua, a aole loa he mea o i maopopo i I na kumu o ka hoea ana mai o keia pilikia maluna o keia ohana. Iloko oia mau ia o kekahi keia o na ohana alii waiwa' loa o Pelekane nei. Ua kapa ia aku keia kaikamahiue a ka Haku Elevetoua o Pama, oia hoi ''Laau Pama,'' mamuli o kona waUpe ui j kilakila o kona "a i palua iho kona ui 3 kona makuahine. T7a ku'i aku ke kauiaua o ka ui o keia kaikamahine a puni o Pelekaue, a ua r.ui na kanaka opio waiwai loa o Pelekane i noi mai i kona lima e Loopalau me lakou, a o kekahi oia poe ua hele maoli mai lakou no ke Kakela oke Kihapaipua o Edena e ike ai iaia. Aole i pau.