Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 51, 20 May 1920 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakaili ula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakaili ula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI

(He Moolelo Kahiko o Hawaii Nui) Kuauli) KA HELE MAKAIKAI ANA 0 KEPAKAILIULA

"Ke hilinai nui nei wau ,i kau mau olelo e kuu Lani alii moopuim ae kali aku ana no hoi wau me ka manao hoihoi no kou huli hoi mai me na lono maikai no kau huakai. '' Ia manawa i &oi aku ai ua luahine .nei ia Kepakailiula e hei hou [aua i kauhale, ae hoomakaukau ia mai kekahi mau mea ai nana no

kana huakai holo moaiia ae ike pu aku 110 hoi i na Kupuna eepa oaa naoa e hoouaakaukau uei' kaua mau mea paina. Ua hoi hou io «ku la no laua nei i kahi o.ua luahine nei, a hele loa aku U ao hoi i kahi o keia halenui ona e paina mau nei. O kekahi mea kupainaha no a ia nei. i hoomaopopo ai, a ile loa keia i ike aku i ka hoa ia mai o ke ahi e hoomoa ia &i ka ia uei mau mea ai, ao ka mo» ao a nae ka ia n«i e hoomaopopo ai, a na Kupuna eepa no paha e hoohana ia «ei keia mau mea ai luhi

ole o keia aina kaulana o Kuaiho. iani. . Paina hope iho La keia i na mea ai i hoomakaukau maiau ia e koua poe kupnna eepa, alaila, liuliu ibo *a keia uo kana huakai holonīoana

hou uo kekahi mau aina okoa aku. Ia manawa no hoi i kamailio mai

ai na kupuna eepa ona, ua uiakau. kau kaua mau lako paina iluua o koua Wahi waa, a ua moa hoi na mea kupono no ka hoomoa ia.

Haawi aku la keia i koua hoomaikai uui ia iiikou, aiaila, hele aku la keia a kau iluu2 o koua wahi waa, a pu uo hoi i hoouiaopopo aku ai keia i ka piha ic» tio o koaa wahi waa i tia pouo ai e hala ai kekahi mau la iaia u&i uia ka muaua. Ia manawa pu uo hoi i hoomaopopo pu aku ai keia i kahi uiauu aiakai oia nei, &o kahi manu no i haiawai mua &i no me ia nei i kona manaWa ma ka moana, ai alakai mai no psha iaia nei uo ka

aina kaulaua 0 Kuaihelani. Laua »na keia i ke kai a hoe aku la uo hoi keia i kona wahi w; 4 a» a milhope hoi o ka haawi ana i ke aloha hope me kona poe kuputia eepa o ka aina kaulana o kona mau kupuna mai ka po mai. Ktpukuiliula e uollo a«a 1 K.u* ailielaui i kela aaau anahului aole ioa oia i ike i kekahi poe? ka»aka mawaho ae 0 ka poe ana ? ike oinui ai, ao ka mea kup«itiaha ua« i.ūa i kauwale iki aku ai niai ka uiua aku, a> kona huli hou ana mii ej uau® 1 uka o k* aiua, ua t>copuiwa lo» ia oia i ka ike ana i ka Uv| hulehn o na kanaka e hojol»ol v - aua i ke aekal, oia lioi ua kaiuka ui «me aa wahiue ui ui&oli a koua maka i ike oiuu ole ai, & ike pu mai U »0 boi oii i uu lehukhu o n& kanaka i hele a keokeo ke poo 4 k» hi«», » ni» pu 00 hoi na luahine i hoi a kolopnpu, e kuoe h<?le ana ma kA I»\e kahAka). Ca ulu koke ae la oiauAu iloko 0 Kcp&k*i* HuU, ihea U Uoi keia poe kauAVu ( i noho a ia ka hoi a kua., w#k ok iua\ k.v aiua am o ka Wi! iho t,v k \ ia e ikhuīup.i ttul ai kela auia 4

na kanaka letrulehn, Ua ulu pu ae la ka manao il«-,ko o Kepakailiula e hōokahuli i kahiwaa ona, ai kumu noua e au hou aku ai i uka o ka aina, oiai, ua ono aku la ■koia.nei oiau inaka i ke kulaua wahine ui mao'li o kelaimu kaikalaahiue ui e holoholo mai ana i. ka aekai, a mē"he ala e puana ae ana keia i kela mau hua mele a ka poe kahiko o Hawaii nei. kahi ka ono o kuu puu la, I ka uhu ujaalo i kuu maka la. Ipia nei nae 1 huli ae ai mai ka aina mai, a me he ala i pai ko ia nei maka, ai hoU aku ka hana e naaa i uka u ka atna, y ia hoi aole iho la ua aina nei o Kuaihelani, a ma ka ia n-ei hoomaopopo iho, ei a keia i ka moaria kai akea kai holo ai, ae ko i a aua hoi. eke au no kahi aua i mauao ole ai. I ko ia uei hooniaopopu

ana i keia nalowale anoe ana o keia aiua, ua kamailio iho la no kela iaia iho i keia mau olel?. "Kai He lohe oleio wale no hoi ka'u i ke kaaiailio ia i Hawaii, he aina o Kuaiheiaui i piha i ka eepa, ae noho ia ana hoi e ke kini me kg lehu o ke akua, ai keia la hoi aka h no wau a ike maka i ka oiai<> o keia

mau olelo. I keia manawa ana e holo nei me kd mehameha, ai hoolau kanaka ko ia nei hulo aua i kahi mauu alakai oia nei, e lele mau ana mamua. o ka īqu o ka waa o ia nei Holo aku la keia ia la a hiki i %a uhi ana mai o ka maiu po, a ua malaaia hoi ka moana kai akea. Moe iho la no keia iluna o kahi waa oia nei t ' ai ka hoea ana mai o ka malamalama o kekahi la ae, aole no keia i ike aiaa aku, he kai wale' no ka ia nei'e ike ma na wahi apau a ka makae ike aku ai Aia no kahi ala-

kai nianu oia nei ke lele nei no mamua o kahi waa oi». nei, ai kekahi manawa ua hoi mai la ua wahi manu nei a kau iluna o ku ihu o kahi waa oia nei, a ua t oleTo ia ma keia: moōīelo o Kepakailiula,

oia ka ke kumu i kahea ia ai kela wahi o ka waa ō mua mē hope o kā

waa. "He manu o ka waa", oiamuli ka o ke kau ana o keia wahi manu alakai ia Kepakailiula ma ia wāhi o ka waa.

Ma ia la no hoi ko ia uei hoio ana e lawe ia aua no hoi e ke au ma kahi e ko ana, ao kekahi mej kupainaha no a ia nei e hoomaopopO ai, i ua e haalele iho k„hi inauu i ke kau ana iluna o ka omua o ka waa, alaila, e hahai pololei aua no ka ihu o ko ia nei waa ma ka"hi a kahi mauu e lele aua. Uhhou mai la ke ahiahf o ka la elua o ko ia nei holomoana aua, a eiai uo hoi ua hoomakaukau mau ia no ko ia nei mau m?a ai i ka manawa no ōia nei i ka aina o koaa mau Ku-

puna, a ua pāiua iho Ia no 01 ai' i kona paiua ahnhi, a haule aku 1a tio keia hiamoe i ka elua o ka po, X ka wanaao o ka lua o ka la o koua holo moana aua, ua hoopuiwa la keia i ke kauipiuaiuai a kahi manu maluna pono o ko ia uei wahi e ni.imoe ana, a puoho ae la keia, a ike aku la no keia i ka pouliuli mai

o koia rae ; » maniua pouoi o kaM a ia nei wahi waa e holo aku uel t oi:u, i feo ia nei ala atin ae e a ts o pulehuiehu no, ai ka h«ila atia ' I ae o kekahi manawa ua ;ltio Wehe lloa mai 1« ke «Uulao ke fe.»kshi.»k a la ike unopopoāku 1 A ke!.» i ka w a* ; r iho naai o ke\a ain* tuannui pouoi 0 kahi ana e holo akw nel. Iloomaopojvo !oa ikkii keia i ka aiua t a ke : ko no hoi ke an 1 ko ia uei wahi waa i kela ae lele no hoi kahi matm «lakai oia nei j>ouoi o ka ihu o ko ia uei wahi wi». man 4 o la hoi keU u* kokoke |o* »ina. aka,i k« nu!a|ma|ft !ot an* *eo keia kakahUka, | o« Koowaopopo !oa «ku U keu IU« iU«*tuAo io* uo kthi o «uu t| | AiHU* mai *ua, a u uo Uoi, i i\uu* iUo u ksu ■ )?.\\\ ana o k. ua au«, ,u* U";

lau aku la keia i itaoa hoe, a hooaku la keia e hoe i kahi waa i ° na , piajL, mai ka oianawa o&a i haalele ai | ka h.ookala kupua o a hoea wale i kela aua e hoe ana, akahi no keia a hoe i kona wahi waa. Ma kfia kakahiaka no hoi a aui ka la t u;i ike,aku la keia i ka waiho aiaio keknhi kaikuono uani mamua pO-ioi o kahi,a.ia uei e holo aku uei, ao ku ia uei hoohuli ponoi aku ia no ,ik a ihu o kahi waa oia nei i kela &yjkuono f ae hahai pu aaa no hoi 1 ke alakai a konu wahi ajakai paupauaho ole, Pa e ak'u ia keia i uka q ka aina» a ia manawa no i ike koke aku ai keia i kekah; uiau wahine ui eiua e ku m uaua ma kahakai o kela aiua. He hopkahi o kela ajau wahine he wahine i au,).aoo kona mau makahiki, a,o ka.i.ua he wahi kaikamahiue opiopioloa ia o kona m a u makahiki, 0 kahi kaikamahine uuku nae ka oi loa o ka ui o iaua, laia nei nae e hapai ana i kona wahi waa i kahaone, ua pae koke mai la ka k 0; o keia mau kaikamahine m t , ke kamailio aua mai i keia oiau oleloiaia elelo iaia uei. "Ea r m a i na maua e hapai ko wahi waai uka nei o ka aina." I ko ja nei lohe iua i keia leo maikai 0 na ua kamailio aku la no hpi keia me ka leo maikai ia laua. Aple paha na plua e hapai keia /nea k.pikoi, ua hiki uo hoi i a ' u ke hapai aku i uka o ka aina, ~6 heaha ho' ka ojua eJo ,luhi mai ia olua ka hapai ana i keia wahi apaua Waa 0,u." Eia nae me ka hooloh ole mai no.o keia miu wahin? ui. ua hele ok'oa mai la aa 1<? ua a.,kokua aku la i ka hapai =ina Iko nei wahi waa i .uka o kahaone. Ua lilo iho !a no hoi keia kokua ai|a.o laua i ko nei wahi waa i mea hhokamaaiua ia lakou uei. 1 hoi a kau sahi waa oia nei i uka o kahi maloo o ke on« alaila, o ko laua koi kokemai la no ia ia K!epakalliula e kipi kauhale ka malihini. | Aole i p;»u.