Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 52, 27 May 1920 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA XXIV. CILO KE KAHi'NA HELENĒ.

"E hele aku ana no wau, aka nae, e hele aua 110 wau mamuli o ko'n manao ponoi iho me ke kena keua ole ia mai' hoi e kekahi oiea, oiai, he kauaka kuokoa wau, a aole hoi he kauwa knapaa malalo o kekahi mea. E hoOmanao pu no hoj oe, he hoaloha wau.no ke Poonui o ka oihana Makai o Roma nei. Ma ko'u knlana Kilokilo, ua loaa no ia'u kekahi wahi mana e hoopubilj aku i kekahi poe ma kekahi mau hana kilokiio ana, a ua hiki h.«i

ia'u maia mana i haawi ia ma; e na aumakua e hoolilo i kekahi poe a'u i hoowahawaha ai i mau holoholot na, ai ole i mau mea kolo h?ahaa

paha ma ka 1?ooua. Aka hoi, ma. nouii o ko'« aianao ponoi iho e hele aku ana no wau e ike i ke Kaukau alii Rom=». E komo «e wau i wahi loie luehana kupono no'u, ae uhi hoonāio ae i kuu helehelena, oiai, mamnli paha ike raai ua Kanwa kupaa o keia wahi ia'u a hoomaka lakou e honi i ko'u mau litlis, oiai/ ua ike uo kekahi pOe o lakou i ko'u kulana iwaena o ka poe kilokilo o

Roma nei."

Ua hik.i uo kaua e ka mea heluhelu ke hoooiaopopo iho i ke auo wahawai wale o keia mau olelo auo haanui a keia kanaka Heleue, ae hoao *pu!apu wale ana e' hoomakaukau ia Urusa ka Nunui. H e mau olelo io nc paha ia-.e hilinai ia aku eke kauwa a ka Lede I<ugiaj inalaaole i paulele keia kauwa Urusa i ke Kristo aua e hihnai uei. Xka lohe aua no o Urusa i kela mau olele a ua Kil'ok.ilo Heleire nei, ua hekau iho la na minoaka henehene ma kona heiēheiena, a ua kali aku la tio hoi oia i ke komo hou o

ue Cilo nei i kekahi aahu hon, a pulou ibo la i kona helehelena me ka uhimaka hoon ilowale. O ke kueuunui maoli no nae o kona boao ana e hooualo i kona helehelena, mamuli uo ia o kona mauao huna iaia iha i keia kanaka nunui, ai hoomaopopo ole mai paha o oia no ka mea nana i alakai hewa iaia e pepehi ia Kalacusa ke Kristiano. I ka uiakaukau ana o ka aahu o ua Kilo Helene nei, ua huli mai Ui oia a ninau ia Urusa i keia uinau. 4, Ea» ihea ana oe e alakai aku ia'u i kein manawa. E hoom «nao oe i keia mea e kou kauaka maikai eia oe ke alakai uei i kekahi o na Kilo kaulana o Roma uei."

•'E alakai ana uui ia oe i kahi i kapa ia o Tarana Tiba, a !m'c .nl oe e nalowile ana nmmnli ■ krn alakai ana.° wahia Vrusa i k:una-

ilio akn ai tne k« «iino aka pu ma kona helehe*ena.

M Aeīe uo wau i ka"msaiu;« )o* i ua wahi kikeekw o keiu Kul na. k*uhale o Roma t\e\, o ai. h» m Hhiui no hoi <»au i Rom n<u, a aole

«o hoi i loih! !oa ae nei kt*.n uoho

•ua i kēia wnhl,. T aha

i nele k« poe e noho nei 1 keia walii i lohe i ka'ti mau hana, oiai, he mea wau i nlohā i ka oiaio a me ka hoopono. ', O keia Nunui Urusa , he kanaka eia i roaal ole i na olelo ano hooaka. mai, ai koua lohe ana maT T keia mau olelo ano wahawai a kēia Kilo Helene, ua hiki ole iaia e ntni iho.i kona manao, a ua kamailio koke mai la oia me ka leo ano hoowaha waha i k±;ia mau olelo iua Kllo nei. "Ea, mai kamailio oe i na mea oiaio ole, oiai, i keia la iho nei no hoi a tna ka po nei. ua hele ae no hoi oe me Vinici« i kahi hoomana o oa poe KnstianO, ai ko olna hoi an? mai, ua hoi pu ae no oukou j kahi e makou e noho nei, nolaiia, o kau hoohunahniia wale an.a i kau mau olelo ma ke auo nanenane, aole ia i kupono i kou ano k*nika makiu».'' "Aha; wahl a Cilo 1 kaen ulio hou mai.ai, Alaila, o kou wahi e noho uei ua kokoke 'o no ia i kapa o ka ruulnvai o Tiba. He m.ea oiaio no paha kau i kamailio mai uei no ko maua hele pu ana me ke Kaukau Alii Vinlcia o Roma xrei, a ua hoao no hoi war e akeakea aku iaja i ka hele ana i kela wahi hoomana o ka poe Kristiano, aka, mahope iho a mamuli no hoi o kona ano paakiki loa, ua alakai io aku la no wau iaia i Osatariuma, a nie keia nianao no nae iloko o'u, mea paha o kona lohe aku i na olelo pookela mai ka Lunaolelo kaulana mai, he.mea paha ia eho jpa ia aj kona uhane a lilo hoi oia i pjea hlilnai pu me kakou i ka oiaio o ka Hoola hou. He Kristiano hoi oe e kuu makamaka maikai, a ke make. make nui nei oe e lanakila ka oiaio maluna o na mea wahahee. Aole anei pela ka mea oiai"?

,; Ae, wahi a Urusa me ka mnnao ano iaia iho. I ka lohe apa nae o keia Kilo maalea i kela pane ano haahaa ā keia kanaka nunui, ua noonoo koke iho la no oia i kana e hoohana bou aku ai, ai mea hoi e hoopau loa ia ai ke ano hiiinai ole o keia kaaak'H, i piha i ka ikaika iaia. a manao io mai hoi oia no kekahi o ka poe hilinai i keia manaoio bou. * E hoomanao pu no lioi kaua e knu makamaka maikai, o keia Vinicia a kaua e hele nei e ike, oia kekahi o na Haku mana nui o Roma nei, a he hoaloha pilipaa hoi i ka Hmepera o Roma nei. He Haku Roma nae oia i hoolohe niau i na hawanawana o na nhane hoowalewale iaia, aka nae, me ia ku" lana no i hekau aku*maluna o keia Haku Roma, ina nae e haule kekahi poino maluna ona, ālaila, aole ]oa e moe ana ka maka o mai ka hookau ana i na noopa weliweli maluna o ka p>e nan;» oi*

i hoopilikia.' 7

"Pela io paha, wahi a Urusa i kamailio aku ai nieka leo malie,

e hoomanao pu no nae oe, a' īa no he mana oi ae mamuaf o ko Kaisara, a aia iluna oia. maua pookela makou e hilinai nei, a na ia mana no e hoopakele ia makou mai ka lima mai o ka mea au e kamailio mai nei i konā mana nui." -

H Ua pono loa ia mau olelo au e kuu makamak » maikai, aka uae, ke

uinaa nei wau ia oe i keia nihau. Heaha ana ka oukou e hana aku ai uo Vintcia ka hoaloha o K iisara."? "Aole i maopop<> ia'u ka mea e hana ia aku a'na maluua oua,' aka, ua kahoha mai • ac ke Rristo » makou e hilinai n i, R pa««i aku ke aloha we ka i na i«Hifeai i ka mei hana ino mai u» tnakou ."

M Maikai •..uipwe i p.ioe m.u la E hoow«u«o uiau oe i kela oiaio au i kaiuailio wai U, » iua oe e hoopoin* ana i k.< uhaue ma mau olelo «u i hoike 'mai la, >aWU, e palai ia pua oe ttie lir naankake

i luna o ke pa p;>! i ma kahi i kapa ai o ka hiaahi. Mat poiua oe l keia

oiaio a'u e kamailio hope aku uei ia oe." I ka lohe ana oUrirsa i keia mau olelo a ua Kilo Heleue nei, ua hanu nui ae la oia, oiai, oia no kekahi o na oiaio i kamailio mau ia aku ; aia tio ka mea pili ka mea hookamani o kona hilinai atja 'i

keia oiaio ane hou.

Mamuli o ka maneio o ua Kiio RPfelene nei e niaopupo i iūi ka mea pili i hana ia mahope iho o kona holo ana mai mai k'ela wajai ana i ike ai i 'ka lawe ia ana ae o ke kino oke kanaka hakaka o Roma. ai mea hoi ē manao mai ai ua kanaka

nunni nei o ka akau. ua .ike no 0 Cilo i ka mea pili ika hana i hoohana ia aku maliyra 0 kē kiao 0 kela kanaka hakaka o Roma, ua ninau aku la <~>ia me,k« leo kuoo i keia ninau ia lTrus'i ke kauwa a ka Lede Lugia.

"Heaha kau i hana aku ax me Caranato ka moho hakaka kaulana o Roma nei"? Hanu imi hou ae ka nuuui Urusa, a kamailio mai la uie ka leo ano kaumaha.

" I na oei makemake e ike no ia mea, a'laila, e ninau aku no paha oe ia Vinicia." oka manao paha o kau e olelo om nei, ua hou ia oia i ka pahi e ole ua palukuluku ia paha kona poo me kekahi laau iloko o kou mau lima."

"Aoie he mau mea kaua ma ko'u lima. a aole 110 wau i maa 1 ka la-we ana i nā mea kaua." I ka lohe ana o Cilo i keia mau olelo a ua nunui nei oka akau, ua nana aku la oia i ke kino puipui o keia kanaka oka akau, a ua hoo. maepopo maōli aku la no oi? i kotia mgu lima wikani, aua hoopiha nul ia hoi i ka ikaika

"Mao Puiuto ala, oka pololei ka hoi niao Kristo ala, e huikala ia mai oe ma kau hoohana ani i kou mau lima maluna o kou mau enemi." Ua hele aku la laua no kekahi inan minule me ke kamailio hou ōle mawaeeia olaua, a «q ka manao no paha o keia Kilo'Helene e boapono loa ia mai oia e keia kanaka niinui o ka akau, <ie komo hoi ka inanao pihoihoi iloko ona no keia Kilo Helene, ua kamailio bou aku la no ua Cilo nei i keia mau olelo ia Urusa. < "Aole loa wau e hoike ana i keia mea au i hana ai i ke p'oo o ka oihana makai o Roma uei, a aole no hoi 1 kekahi mea kiai i ka maluhia o ke kulanakauhale uei." " Aole no o'u uiea e niakau aku ai, aole no hoi i na Makai kiai o Roma nei, nka, he heokahi manao a'u e niHkm aky ai, oia no ka Haku Kristo.'' « "Pololei maoli ia mau olelo au e ke kanaka nunui. K hoomanao pu uo nae oe, o kekahi o na kanuma eleele loa, oia noka pepehi kanaka. R pule pu aku wau no kou aloha ia mai, aole no nae e waiwai ka'u mau leo pule uo k<>u pouo, ke o|e oe e hoohiki mai. aule loaoe e haua hou i kekalu haua pepehi kauak|, a hooipa aku paha \ kekahi mea o|a uhane me kou mau mauamaua

lima " *TJa pouo uo ia muuao ou e uoi m;»i la in'u, iuu }!>uba e make io%uu wau v peptbi aku ,j kek;\hi kauaku nie ku mauao ino c iloko o'u, ai ok hq ka Uauoli paha ika haua pepelii Uil tka."* Ua lilo keia paue a k;< Nuuui ,o ka akau i oiea auo; hoohotta ka mauao o keia Rito uiaalea utfi wale, aka, no kona makuu lou !i koua ola iho. ua kuao aku la cU ma na aao apau e hoopua i kei.A kauak.t kiuo ikaiku, oka akau kekahi olelo huohiki, ao kalelo pd aua hoi i ka hewa koikoi maeli |i; ka hana lawe wna i ke ola o kekal\i hoa kanaka. E wehewehe pu &tuj an» no hoi; imua <> Urusa i ke au|i keikoi maoii o keia hewa pq>eb|i | kuuaku, uka, e lik-v no hoi me ka j nwi o kaua mau olelo i keia kauakii! mwui ok« Aka». uo hoi kji| nui oka noiau oka pane «ua & uji ! kauwa titi «» ka Le<k l 4 U£i« ] Aole i pau. |