Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 52, 27 May 1920 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI

(He MOOMO Kahiko 0 Hawaii $ui) Kuauli)

KA HELE makaikai ANA 0 KEPAKAILIULA I keia kono ana mai no o na kamaaina iaia nei, ua ae m:iikai aku la keia-ia kono % na kamaaina maikai. Hoi aku ia lakou nei no ka haie o ua kamaaiua lokoniai. kai.

E ku ana keia hale nui ma kae o kekahi lokowai nuj, he lokoia hoi keia na ko ia wahi alii. Halalo aku U o ia loko o keia hale e fcu mai nei> a aoie uae oia i ike aku i kekahi kanaka e ae,,a aiamuli oia ikeoie ia aku o kekahi mea okoa naa kela hale nui, ua huli ae la o Kepakailiula a ninau aku i keia ninau i na kamaaina. hookipa. 4 'E laua nei e, auhea ka hoi kauaka 0 ko oukou hale? 0 olua waie 00 ka'u e ike nei ma keia

wahi o oukou.'*

•: "Aohe lehukhu o keia wahi, ue ekolu wale ūl, makou e noho nei i keia wahi. o mvua elua ame ko maua kaikuuane Kainohoalii.'' A aia i"hea ua kaikuuane nei o olua i keia manawa? wahi a Kepakailiuia 1 uinau hou aku ai i La ui kamaama. v

"Ua hala aku nei i uka i ka mahi uwala r oiai, he uwala ka ai nui o ko makou aiaa nei.''

"He mea pouo lioi ha e kii h aku ke kaikunane o ohia, oiai, pehea aua la kona manao i ko'u p.s«e ana mai uei i ko oukou wahi. E Hke ana paha kona manao maikai uie ko olua manao, ai yle he okoa mai paha koua mauao uo'u

nei." Mamuli o keia mau olelo a Kepakailiula, ua keua koke mai la o Peiei kona wahi kaikniaa Hiiaka, e kii agu oia i ke kwikunane o laua i kft waeua mahiai. I ka lohe aua o Hiiaka i. ta ieo kena a kona kai\ kuaana, ua huh la hoi oia a kena na kona kaikuaana e kii ke kaikunane o laUa, ae noho ae ho* oia e hoomakaukau i mau mea na k-a lakou malihiui, Aole uo hoi he ae mai o pele i keia olelo a kona wahi kaikaina. a keaa mai la uu oia i kahi pokii e holo awisvihoi no ke kii aua i ke kaikuuane o laua. Mamuii o ko laua kena aku a keua mai i ka mea n-ma.e kii ke kaikunane o l&ua, ua hooholo iho ia laua on ka malihini e hoohoio mai ka mea o laua e. kii i ke kai. kuuane--1 ka loUe ana o KepjikaiiiuKi i keia uaau olelo keis mau hoahan.iu ua uaua aku U oia tn- na maka maikai ia laua, a kat»ui!io »ku la uo hoi me ka aianae m>nksu ' Ke manao uei wau e kii paha ] oe ka hanau u>n& ■ *>lua kakuuaue Haku, ao kou pokii' hoi ke nobo iki ae a*u \ kamaj aiha hoi h hoea tuai otoa. K iu mai uo ua.e wau uo keia kamai. i }io ana a'n peU, ao ke kumu uui! no o ko*n manao PUn «e nei tn\ V*a hauau tuu& e kii ke k»ikunuue, ei* no ka mea hUinai -*ui i s \ m,*i ke kaikut\,\ue o keiaok'o «Ae * KepAknUuU % ao!lp loa o !Me i ae aka tutu v ki'.. «*moi»o4tii, ike aKu «um u*e|

ikakou ma keia hope iho 6 Ka.hooalii ka inoa e kahea ia aku o ! keia kaikunane'o ua mau .wahine nei, 0 ke kumu o keia ae ole 0 Pele i keia koikoi īh ona e kii la Ka" hooaiii, mamuli noia o koua kuku ikaixa ia Kepakailiula, » ua uianao: oia i na oia,e kii.i koaa kaikunane alaila, lilo mua ka ihu.o Kepak-il-liula ia Hi.i&ka. No ka mauao paakiki loa o^Pnlu-i ka noho niai no, ua ku io ae la o Hiiaka a kii uku la i k.o laua kai-. kunane. laia no nae a ha-la. aku ]a e kii ana i ke kaikuuaue Haku o laua, oia no ka manewa o Pele i ano hoao ai e hoowalewale ia Kepakailiulai aka, u,i paa uae hoi ka oiauao 0 Kepakaīliula e noho, uiaikai a hiki paha i ka maaawa e hooko ia ai kpna makemake maluna o Hiiaka. L T a liio na.bin-. 'ioowalewale a Pele i inea oie i ka- manao o Kepakailiule, a ua lilo nae ia i m a hilahila uo pe]e ma ia hepe mai. A ma kt hoike o'keia Moolelo o Kepakailiula, oia kekahi kumu oka hele āuwana an.a mai o Pele i Hawaii nei.

I ka hoea ana mai o Kaheoalii i kauhale me Hiiaka, e noho a ku aua no laua nei, aua ike mai la no o Kahooaiii ma koiia ano ike papalua 1 k.i hoohua aua o kona kaikuahine i ke Alii ui o aka, aole keia i kamailio aku i kekahi mea, ae ike afcTu ana uo. paha kaua e ka mea helnhelu m.a keia mua iho i na elelo a ko laua kaikuaane Haku ' ia laua.

Haawi mai la o i koua aloha maikai i ka malihini ui o Hawaii mat, a ninau pu mai la no hoi i ka ia aei huakai o keia hele ana niai mai' mai. kaeoailio aku la no hoi keia i ke kamaaiua maiaai, e like no hoi me kekahi mau olelo i hoike mna ia ae nei mp aa helu i hala aku nei o ko kakou moeiielo.

Ia manawa uo hoi a laua nei, e kamailio uei, «jia tiO hul o ke h' mai nei i ka nit?a e pono ai ka mahhi'ni. Ua kokua pu aku la no hi-i o Peie i koua kai-

kaina ti t a ka hana ana ina mea ai e pono ai ka mahhini. Ua uinuU ia la keia i ka ia nei ia onoe kamauai meka uwnh mahaiiahana. O ko ia nei kamailio koke aku la no keia i ka ono i ka ilio, ao ka ia kupoiio loa no hoi ia e ai ai me ka uw.ila wela.

. I hakalia no a hoike oia uri i kana mea i ono ai, he manawa pokole loaewaiho mai ana ka iiio iluna o ke pa ilio maikai, ae i«ahauahana pu aua no hoi ka uwala weli ma kaaoao o ka papaaina. Ia manawa ku ae la na kamaaiua e hele iwaho o ka Hale, ao k< ia nei manawa uo ia uoi rt ku ai i ke kai-

kunane Kahooalii, e uoho niai iio; o Hiiak.i e laweluwe i ka ia uei al, •Oa noho io mai {« no hoi o £liiaka e lawelawe i n : \ mea ai ua ia iiei. laia nei 11 ie e hooniui au:i i k i OuO oka io ilio, aia I"*oi u» koi aku la *U'i.v ta Hiiaka e paina pu no laua. Ua pane tnai U o i keia uuu olelo maikai i ka [;ikou maUhini o Xla.vaii.

*'Auhea ui&i oe e kapu 0 Hawaii, he kajju ko muua k(iiku«ane aole ai \n\ me nmia» a be me.i iiuik.it ole pn?ia n/u kd pailu .iua uie oe» a koe wak' kou onou m«i i 1 ko % u u hiki ole ia 4 « ko pa|c ae ia

Ikaloheana o KepAaiHula i ketv\ unui olelo a Hiiaka. oia no kona nuuAw a 1 UUu aku -i II! ■" aka a ti mako'.u ac\o' a 1 uoke ak ula t ka ouou i ka io ilio i kouA waha, a a»e ka hanai pu

aku «o hoi i ka iuai uwAla paa \ keaui wnha, « ua hiki ole 'oa ia Uīuk* pale i keia nuu h»tu a Aiii ut o Uawaii e wa\yAhi uel i ke k*pu akua a ko Uu.i kaiku 'Viuv. I ka uhoiu Av.a o KLci>ak*:tiu'a, ua hek k\ iuAa o U'- : - s ki a b;u\k*c

i uwala i ka (iUoii ia i ka uwala e keia|alii kolohe o Hawtāi. ■Ma~hope oka pau au'a" o ka lau i ne| paiua aua, ua ai iho la 0 Pele, a ua ike aku Ia keia ,i ke ale O koa ia 0 ka io ilio mo ka nau ote ia, a peia, no hoi.ka uw.ala okea. I ka pau ana h'«i o. ka Pele ai ana, alaiia, paiua .iho .Ja o Kaliooalii i kon<* ■ ahiahi, a ike keia i ka paina mai p ke kiimaaiua, alaila, o ko i-i nei heie holoholo aku la no ia ma kahi na maU uw.iU nuwui a Kahooalii e wa.ho. mai ana.

I k ; i maoua aiu q Kahooalii, a ike boj oia i ke kaawale*ua aku o Kepakaiiiula uiai ko lakou hale aku, alaila, kuii r«e lu oia a kaiuailiu .ajiu lai kona mau kaikuahine i kti * uiiU olelo. .

"E', e kuii euau kaikual.iue,, ua 1 uhaki olu.a,a. ehia i kuu kapu i keia ila, 'uai, ua lohe no uoi olua i kuu mau uifiu papa ia olua f aole e hoao ma ua ano uana maikai ole ke gipa ia m a i!ko kakou wahi e ka malih.iai I. ko, kaikaiua i kii ae nei ia'u ika waena ai o kakou, u a Loao iho uei oe e kuu k&ikuahine Pele e hoowalewale i ke Alīi uui o H.awaii, a mamuli uo paha o ka makemake ole 0 Kepākailiula i kou mau ua ae 41e oia i kou makemake hoowalewale e kuu kaikuahine. I Jca

maka\i|k;;U o na m«a ai a kakou, ua a ua ia iho la hoi o lliiaka e ua Alil nui nei q Hawaii i mea lawelawe nana, aka, aole ka he iuea lawelawe kana i.makemake ai, eiaika e uhai h o u ana no i kekahi kapu o'ja ma ka pu aua ia oe e H'iaka i ka ai, a.komo pu ka ai i kouwahn i kona maaawa e ai aua, ao k a ruea oi loa aku j iko'u oia ao ko pale ikaika ole ana aku iaia i honi aua

mai ia ; oe.. Ua ike uo wau ua komo aiio iuakemake iloko ou 110 ke aliv kauaka ui o Hawaii. Ke kuhi nei hoi wau he aloha io ka oJua ia'u ko olua kaikur\aue i malama pulaaia i ko olua kapu e na kaikuahine, eia ka he kuko ke kekahi o olua, a heao e huOwalewale i ka ui o Hawaii ao ka lua! hoi ikai'ka ole aku i ku kotuo 'o ka io ilio i koaa waha, ai, ka haukae hoi o ka. m*aka i ka uwala r hapala i.i e keia Aiii o Ha* wuii, a iua ao paha e koi mai aua keia ni|ii o Hawaii ia ne e Hiiaka, alaila, o ko uhai no ia i ke kanawai a'n i kau ai no ka maluhia g ko o|ua mau kino, He mea kjaiv inaha loa keia ia'u ena kaikua hine."' I ka| lohe ana o Pelt- i keia ihaU olelo a,ko 1-iua kaikuaae H'">ku ia

iaua, i|a līlo io Uu UllO ia i mea ueua, a ia uiauawa. uo oia i hooho'o ih.o a -i i koua ii'.Auao c hele auwau.i uiui a hoea i lldW«ii »ei. 0 Hiiaka ua IUo iho U a i Uoi lkll a. koua k.āku.:ua e , Haku |i uiea hilahila uoua t uka, »uc 'h hiialūla uo u.ie, ua komo eoai ia noke |uo uiakem.ike lleko oua Uv> Kt'pakjai!iu'a, uka, uo ka ai v JaLU-i viu» hcji i ke k»pu ikaika o kv. kalkumup H»\iu o Uiua» ua uuuii wale iho no.oia i keia hilahiU make,ui.;ke

e uu y»ale ana uo iloko ona. 0 k<ik;tin uiea kupa',t\tls.i uo uii k*u . !katu.uro o koiu t,n;iu kaikualihie, a u uo o ! kuU uWiui k ; ai, A u'. to!io uiai la uo .;u • kjci.i niau yr-'U ,v o- , ;ilii i kiim u!io ai, ai hoi ma* iuuH o ke'.a U'.ī.*!:! Vo Kupana wahiusj Moo oaa t''iMiwi iuai ai .1 Ku iW huVi hoi *vu nui o liula,. I >,V n> a ? o'a mc ke ; v " v v-Oo oi-a *A n« «uw&ho o k.\ la a>Ar.A<\a i U«apu ,A« *» v Ki.;hc- k-> twUvt oi is,«pak -\hut \ \ kawa k.X;u.\ to ;kovm k*iVc.«Vi;u, * IHo iho I;i ia i &• A o Ksbix»;ii Uok i*|u* oq« % sa e ih» *«« <kjisO v*n*, <* U mtk% ji •«> w, lie * oloilu i » %" ■ "