Ka Hoku o Hawaii, Volume XIV, Number 13, 26 August 1920 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

' MOKUH a XXVH K.\ HAKOKO' AXA O KE ALOHA HOSI'A Mlv KE AI.OH A i* AkN I. I keknln la ansi i ht'le i'.e J»i tnoho m ika ;<o<o o ka nino naw .il; w>lt o Vinieii.i, ua hoomaopopo koke ak» !•» m> oia i ka »k" au.i āku i man waimuka « j hekau utia ma n:l hhl!ihi o kt k.maka npio Romn. Ja mmawn sfi<j i nlp k< ke āe ai ka mauao ilnko o I.,ugia, aole «nei hoi h? hana knjK»no i;«is e h.iui ak>j i keln man kulu waimuk i mai :ia hhilihi i<ku o ir» niaka h'h' o ke kauaka oj>:o Ronia. Xo ka uiauaw.i w <!e tuv uae ka ulu ana ae oia oinnao, alail.i, hoip.iheih* t īoa ia iiiui li» ka mauao o I/»g :a no i„ noonoo i »;!"n ,u; iJ«ko ona. Kv>h<) iki iho la oia m i kae o ka uioe o Vinieia. ;.lail.i, hui 'aku 1» iua kona krt-na |«>u<fi, a pule ak;. 1< ia i> > a ao X hoopakee i» mai <.>ia mai kei» tßau mau f» aa«» uhm i puka i'- ilnko 0 koua puuwai !"/. «niii.a lon 110 o J,ugi'. a<»K' iKiua ino i-« iuuu iu.«iiao, aka. o ka hai a no ia a ka 'iima palauehe <> ke al<;iia i!oko o kon,» punuai.mae.nm'," Maiuuii o kt*ia m.iMito * ulu »nu e ae iloko o "ua aim h< <>• ai4tu.»o hoti ,>k.« la uia i;«m. ilio t keka«si manawa, n:;»i ka ln-ie «ua ni »i i k «e o ka tuoe o ka «u » tia waiiAali. ai ka hal.» aua i 1» t kela mau ua ike iiiii nmi » » » ;<• 1 tut au-o haikea o ka heU'helena' o V»nivia. a u» lilu iho la ia i mea ho.»hv,'\va loa no I.tigia i;i\» iho n<\ kona hana aua pela, at hooixiania 0 ana hoi maia Vi"U.)» m »i, a h e hoike ana hoi iaia kuna .»no nawaliw ih, a kupouo ok i ke kapa ia mai he "lUum«ua n» Kii^'o." O kekahi aiei uo hoi a 1 ht#o«iaoj»up', loa mai ai ia m <ui»\va v ua ana loh ae la ke ;»no o \ nueiA, ■ . ua uumi ikaik» oi > t iu mi'i*» too huhu, a uahoomaniwanui uo hoi i ku e lawi'lawe tu,a anu 1 n® »i ona i kā»\s 0 u ai ai maia Vmk iOia tu ke mau ia kon« kahea a \ a ī r j k i* kauwa i noho po aku n e ia, »e kamaiho U"i i u» mea i'iii i Ua ain« <! na makua o Lugia i k mani»vM\\ s uo bi'i e kamail ; pt? ai uie ke K thum» lapaau K-*htvUv.», ua a-.i'M-iuohi r.'..»' oU'lo .«i.h, ;i aHv hoi e hke m na l«k liiiu kt ,itui kikoo:,t »>j -k.i.'A m-i! olel'», lU' II.IILI rtkn ant| bos i keiii Kihuua itu n » m;»ka j ho !%\a!iai(Vi.ha. 1 k w < n hoi cj hele aku i<i o M ri ,n * k t »\ ilmu , ludaio e laActau\' u.om, iu s tiw! hvH>man*\V4inn h», uo u N'niieu s kel» Wahuie • > ka i.ihui a i,.t jh>c j Kuiii» i ho>nvahaw <ka a ua p.i: v . «iku : n» ninau a ka uahiiK Uu- k<: leo I l\* U»*« p:» n» hoi t.i ke a t»ior*o h,u*h ih•* ■ .*,! iio kona h>ki atn kr hooniamw ±-! i»ut kot4 po-* ana i hoo«r »w«»b* . «'< nnnun. Ak<», ih hiki uo «.u' u } k#»u ke koh■) aku • ki tuo:.i t:.t r book»hu'i ne: i ki aiana,» ke l

k ihalea Roma haalu'O, a oU ! m«na hoi, oia 110 kona aloha i^op' 1 'kHa ika oka Akau, n;i 'a aloha houua i ae i kofa ni9U manao. Eia 110 oae e lioomno popo iho «o kana ekn niea 1i !u-! helu, i kekahi n>snnwa ua lilo 110; ka aloha hot)Ui i aiea lioi mnkili aei 1 ka ]iuk;i o k;. uhaiK' e hnokipa] ooai ī Le aloh» lani po >kehi, a im mua aku 110 pahu e hoike *.»ai ka puana ;. ka njoe. He hookahi wale uo mea" a Vinieia 1 hiki pono o!l- e h<j<jinau« waimi i ka ike an'; aku i kona mau heleheleaa, a oia no ke keik» a kela w«ihiut' lud tio, oi;t hoi ke kauako opio **'jzariua, l iai, ua ulu ae la ka nni'nn ano lilili il*<ko o Vin»cln uo kauak* opio, oiai, ua hoomaopopo akts l i «o kotn tn.u> m.ika noii. 'tia auo mahalo.nui loa kela ' io opto la Ivugi *, «* tt a ano hooniHm-» lr»i i ka wahine Uf opio o ka Akae. Namano m.4iki jx>>kclrt uo o l,ug'ia i halihali mai i ka manao mahal» o kela kana.ka opi" o ka Lihui lUv!aio e hoomana niaha'.o aku ia aka, i mnuawu hookahi uo aole loa he wabi ni;»ti .o ma ke auo vpo i komo ae īloko o Lug H, uua nana aku uia i keia opio I»viii » iiio ke iiw kiukun ime ilokotrkahihuai hoouiana hookaui. i kekain la u* hoihui iuai kei>< ojūu hul.iio i kekaln wau wahi uianu Kuiia niai Jia uiakeke ruai, L.a' kuai lii iiu hoi me kana ilulu. | pouoi i hauu ia e us, a ha.nvi iaa- | kaua tuai la ia l,t:gia, ai ka lohe piia »ku o Viuicia i na leo hoooiaikni o Lugia t kela opio lud iio, u i liio ihO U ia i oiea hoa«Pa«uva maoli ī ka luaiiao o Viniei#, ano ka l.iki ule laia e hoouiauawauūi hou aku i kela nianao Ji!i īloko ona, d i ke i hrle aiu' ir.ai o Lugia e noho pn ma i;a nia ka aoao o koua nioe, ua i kamail.o okoa aku i;< no oia i ke a mau oielo ia Lugia. _ "K Lugta, pehe» la e hiki ai ia !oe e lawe mat i ua makana uiai keia iuil.iio mai? Aoie auei oe i luhe e ke kap* t»na o ua poe Ileleiu i kela [iuo iahui kauakH, ku lahui o i,a jtlt> " "Aoie wau i h«wmaojH>[»<> i k:« kapa «ii.i o na Hwleue ia i kon ue |k>c ilio, Aka, hehookahi wa!c no aiea a'u i hoomaopit}K> loa ai, ht Kmii.<n<) o Nuz .riu i, aua ike aku | wau īaia ma ke auo bv kaikuu. u'. ; «O'ii uva, ka hiiiuai hoemana, A! aole a«>vi u t hot oe i hooman.ni o kela Ui.ui a ka pue Hel'.sie e hoino nei, utat loko niai oiU lahui ka H->oU a m*koi> e hihaai nei." Ua kamaiiio U ak.u keia m&u, uleio t ; Lugiu tue ka ieo uahaohau, a t:i< j oaiiA pu aku no hoi me ua maka haoh.io i keia mau olelo a VinicU ij kaaiailip mai ai, a u;» lilo iii>i i naea . hoehaeha loa mai ika manuo o Lugta i ka lobe aua t kt u mau| oieio ano b<K ha»haa i ke ketkj a ka ] |tnea uon* ka haie a Ukou e uohoi I nei " I

U Uianawa koke tio i hoom«tu p\>pd liio *i o \ ItIKU i ke «liu ma» ole maon u keU aiiia olola «u* ao keU op»q lud»io, a me na &»o iiaikea o towa bvlchvicna. v> koua iuaiuo u.i ba:tj lrf *i» •<? «*le ttia? 41 ka UuiluU 1« tr ka t.L*ilv o ka akaUv Ua ilio aku ui wi ate ka Ko ,»uo w\bi i. i.ugit i tu>iu <>j*Jo.i "k% Utukftitv m*i oe ia'u « Lukia» uut, iu i*om* i kn \i tuea t k.uw.*!)!" aku uts « it(Mi*oo,-ule iUo k k«ik4a«Utuv> ive 4 kekuhi Ah ; U«Uoh<itt > o k* akau.' a he luu4i puuahek- hoi x;a ktrh mau K m« k'Uiaii*, o K*nvt.iU ASu»i tot kan» IJRI.: iu,i:kit ki L,e<l I\»ttioftouou īv t luoUi ov e l,uj{ .4 e tuK>poin» aku t kt?u m<u oWW *uo ittAtk.it .<'u, IHC Uwu ta aku ft x -tu 1 ki:vt m <!s;»o uiui: U!m ka «Hik<it 1 AtM «ku : ki<« k :)4k4 o*lo 1 k<kAtii uiau num» | .k»k«: n«n«. a i»*tu bol t* f b«UA aku v * V( v k*:,:. ; ltc a'. be

ī'a'ienmaihn 'ia ;>ku k-.in mau otrl<vi,i t|tie k.» t:unao ano ha .h»;», u uh !op<.p<> aku ?ā 'on hoi o Lugia 'i ko usy <> lea V,-o" pnk;« iii in<l ijiat '• kt r l» ;n iti i>UW ta he.ui-u olelo.hoi t- 'i«.oj>uka >le i'-» ( Vinirj., j >h >> 'kinu manawa e iV'hp nu.H nia k> na jiojnc o Lti|jia i !<<* ohioHi .na aku.o Vi»ieii» i i,;i oj io I|udaio, a kainailio oluoiu aku !;t iai.w '' me ka hnopaa pu aku e liaawi i unu m-mu pikake hqlu nani iai r i tuat kont kihap j ??auai, mauu m4'ma koua. hnme. t;a ūoomaopop.o toA iho ia o ke ano i hekuu w*» ihma'n Vintcta. i a«jk* |»V. hoi i uele*ki hv koku'aui iloko o ka Opio Rcma na mauao U.ulu-o, .«ka tM kekihi nm» .ua auu oi avr i hoclia;ih»a maoli i ke auo o kei i Roqia haaheo. 0 ka kiki au i ia VJi>icia l* k im.ii]io Olnolu aku imua o ke'a luilaio opio, he hana uui i u>> ia i luna i<i e Vuiicu, oiai, ht'Jabui i hoow.ilp. waha ;loa ia e ui» . Kooia k;i l »hv,i aka, t«K- 4a ano lio i hoc>. oiuopopu ia iwae'na o tia Ro.uu, uā iSstf maka ai '* ,!-i ko L"gi* J ,sa u maka i keia ;mj*< haua ;>kahaī i hana u aku e \*iuicx>i, aule \v <1e hoi i kela tu•> uaw <t v\ a!c uo, ak a, maliopu Uiai o kc>a maiiawa o ka wailio maj »na o Viuuia, ua ike ia kt au < olu >lw o ka Ri>»na opiu, ae k«uiailio oiuulu aua i ua uiua apau v kau.uilio ~c aru i-u.i. Ua ulu ae lu |ku inaiuo iloko o Lugi4, iuea paha o ka tuaua ktia o ka oiaio- o kona Kii.sto e Julsn.ii iiel, a itt: hoike mai u«.t u. tn m.i o kuu iiouU i keu 1> ii ano e a.ia o !\ o kc;a k:«uaka epiu R m.t hi.. heo, ua iliU ka lUaiuma. alUi U Viuicia ia maii La tnat i mea li.iooli i ka pee e UweLiwe.air' • uana, e i.u. ua houe. mai la oia i kot a auo iu;tU lo t,; ui' u I twe!i\vc mnkai anu uoua, a, aole hoi oia wule no, aiea, ua oluolu niaoli au kiua ukiu olflu e kum.ulio tnat ,t;. iloko lu i o na uianao oke kanak.a opto Kiun ». ua lilu na tue-a--"ii-i t ikt; ni iuai i ke auo-u- kv ula auu o keia po. Kiinh ..:o t uiva 1.00-P-h ovao \ koiia uiam >, ,i ua ike »uaols aku la no oi.t i ke ano o k,« iu>latua ana i. kv a poe i ko l.tkou kyl .U1 hoom .tu h .:>> i .to a'u i ke puokela o k>> l-»k u ol» hoouuna .iMii mā ka l ikuu mau luiu. «lia pu tnat: Iu il Vmici«i Uii ao an.i .i lak> p t l 'Ul- ai i kela p j a Ukou i he e ai e lK>oiuhc kaUi "iu;ta o CH<t|iruuia, a ka Lun.i"K. lo **etcro hot | k;ini ālto m.u an kela po |x\iua ole. M i koiu l;ookuku »»u .»e ika uhatif oka Iwom.na at»a me ko k » p>e Ro*n» hoomana aua i ko !akou mm ak\:.'.. tu htki i!ttj ke h cpo, «aaoh i k* like ule o keui aT,tttotmo! KtUAl{Mna aua ka p t Roma i kt> Ukmi .hoanuna m.', ka tn<insi> haaheo, «e hwhana ana hoi » kela tu*n o»aio >• iakou tto Mlea. anO k i uni pah \i k t hanohano ;,i ka w tiwai .10 ho■, aVa o keia poe Kri>riiiino hoi f t ; mat')tua dti» 1 ko iakou oj)itu> hin>uiit»a «u" ka ulune oiaio o ka Aku.i, «e ho lūio ana hoi i k«> Uk, o h|Unwi Akna ma k» hkc>n nuu i'' t o k»'U mi- km la. In mu a>\.i !u>o k*itittAit« «t lilu tu.ti k ktia niiiimo i!»ko >> ka R ma K^uk^iu] a'ti, i nt paU* * v ! >uaii\» ke >1 -u.o 1 hocm.tn<i twaen.« | na p>« o R tu.. M nlalla. *» hoohnh j » \k t o' ka h«Kntt lal'N .*♦ h' oY.-u-\ p < '»aj aua k t hanvKtO'i •• k < R >m.t u! «k.», «e m;u>o »e.tu tjiui R >u»a aku !ka feiUtlt«.« lutu-ha«>' i ka h -u! i' mnUaī' mai t*vt, ik U> > kuu a, pah* o Hom* t k|vH nsau \\.\s\{\ «at k* ho ht m > v |i,i' honait h mM» '.!» M« k.« t-.io amopopo it; > he »;tica hiki *lv 1 ,t ( m K«itu» keU 111.1 ,Uuum hoi»t>k ia„ o k<.u ano j ; * „>1 | . *kv <»U .»m okv kanak 4 U tm». ? < «uv 1 iM«kik» w» 1: no «ua Au » »e'.t \ti, u »ut« att . 4v a ? k,* U *-m « k k«uak.- n»p.v a«* h«* »».»» h.»; I k«U suK>mn»|iv.» u* kaiiw* % b%> hi u- js*t t ko Knk*.».» U«..a ,au*. ■> ia», tu* k>j <« Hw>m*op*|>o *ku va y. 1 >> A :> •;»» t w\a *jfv*u mm !«» ku„* K l * .nUiu heu ī kua |*.»e kuīauA hjuba* ( Av-k| i f**u, |