Ka Hoku o Hawaii, Volume XIV, Number 28, 9 December 1920 — HEMOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HEMOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

Ā MOKUKA XXX • KA HL*Lī HOI ANAMAIO kaisAra; ■•"I na he biki U'oe ke hana. i kekahi mau hmiia no ka pooiaileai o ka honaa holookoa. ae hoopihn ia ai na kai o Aikuplka l na nioku m. i na wahHike ok u» «i i» ke ao nei. a« he'e mai ai ka pov tnak*i kai bonua e ikv» i ke kii kaulaua o ka Emepera N?ro o Rouia, ae hoolohe paha I ka īeo himeni a na akua i hoolaa mai «i ia oe. al;u!a, e lilo ana ia i k»a hoomanao jjoina o}e no ka honua holōokoa e hoomanao m*u ai ; " lJa kamailio ia keia mau otelo keikei e Pet«roniusa ita Anak ila o Vinieia, a ua hoolohe mai la Bmepera me ke ohoV»ia uui i keia mau ba»nni «a-Je a keia Anakala o Vioicta °Auwe 00 hoi ka n«nj o kau mau olelo e kuu Petēioniusa wai kti, aka, o ka mea paakiki loa nae ma keta liiea au e kainailio raa nei, oia' no ka h >Okc ia akH oir% manaō, ** ' 4 He hīki no ia oe e kauoha aku e hana ia keia kii Pohaku ht;i ma k« atna o Aikupika, ae hooUui la hoi ia len nu koo kul.iu.i puukani. H«? aw.a hiki wale no ia bana ia e oe.' Jna 10 pela, alaila» t hana to »ku •na wau ti ine-* kg hiki mai ka sva kupono y * Ua kamailio ia kein mau olelo hope eka Emjxra me Ue kn nmlīi puni wale aia i na olelo haamii a kou* mau hoa p *aiu. "Ta ike oo ,ka poe e hoolohe *ua * kvn ma« olelo he mau olelo pai wak- nu k#ia e hoomaueoneo an \ i ka pepe. iao oka Et»epera. aka, aole loa kekahi o lakou i a«a ae e hooinaua kkla wale i ke!a luau olelo, oiai. ua komo iloko o iakou ka ho',>ohopgi ka KBBeper«. M K kuu Haku Ettiepera, i m i » e hana aku ana oe \ kela han'a'pookela, alaila. ua haawi aku o« he ba*wina pomaikai i ke ao holookua, ae lik ai hoii* hana pookeia au i mea hoomanao ia : na hanauna lehulehu e hoea mai aiia.'* - **E hele io «o paha wau i Aikupika a mare aku i ke a^u» oīa Lihui, oiai, eia oi.. ke noho wahiue k«me make nei ikelā mana, w »." Wahi i u* ivmeptr < i kaauiiio ae ai tne ka leo auo h&uoH. ♦T» pono loa i* n>toso ou e kuu H:*kw EwupeH, «i kou mare ,ina i ki alailn. e !i!o io aua oe i aku«, a ua hiki h>a ho- ;a e-e e 1..»a--wi īh«»i $a - »#koti i mau wahine hokn. '•">»«* at hoi hr "huihuihōku" hou w*« *««uti. 1 na io no hoi ot* r h«e* iinii i k.i . nn ■> Aiku* ptk», »S»lIa, e ak" < 5« Vittl»a me ka mu'.mn' - a! hoohatt..u fli*i t«ua t un W? houh' " aku hos ia Tige!u 1 \hi tn* ka waoaku 4 , ai I īiU. at ho» o»a i Moi tn» n* llu 4 ;U. **«!i o ka v* ao.sk oa 1 kr-1 mauo'il iwi P terx>"inia »»« «ok*. t<. '■* o Svr •• k t aek .» a, m*t, he ole'.u jubet>«htt:e kei* v . i . :

a i kona boa p if>-j nioni o ke alo alii, a i* maii?.y* T ? pu | no boi i ninau i ai o \"Atiuta k* Puuku mulama dala o ka Moi Boaepera <-> Rciua. •*E kuu Peterotviua maikai, hoike ae nei hoi oe i ka bana ma luna o keia mau punahele o ke al<> alii nei, a heaha bo» kau e wanan:» inai ai no'u"? ■'& booma»kai mai ke anua e oa keko ia '»«, oiai, ua hoolala oe i na paan »louhauli do ka poui-ikaio. ka Hraeper«i eua Benevturo&. a M a hiki ole-i'i'u e hoolala i kekahi mea e hoohaahaa ai i kou kulana» aka, he mea ma.ilHhi loa uo tme ia oe.ki* hiki aku »ka aioa ona ?»x»P, ke liāna akti oe i kamaa no ke kii pobaku i hana ia e na Parao, oiai, ua be!e- |>«ha a maeele loh kona mau waw» e i ka pa mnu ia e ke kehau huihui o ka po, a mamUli no hoi o'kou eleu loa i ka hoolal* ana i oa mea hoohauoli o ke alo alii, e loaa bnu no ka hanoaano ia oe ma ka hana ana i kaiu-«H pale uo Colo-

>i, ae hiki ai iiU» ke holo ma'm%.ma ka waokaua me ka wela.ole o kona mau wawae ike oue weU. No ko kikou hoa tiei hoi o Dmitiua Affie, e hoolilo is aua oia)i Puuku ma.Jaui a _, waiwai uo na akiu o Aikupika, oiai, ua kaul-uu kei . makaiuaka o. kakou ku hoopono. Ke uauoli nej oae wan e kuu Hcueper'» maik u uo 'ka hoala ia u kou tuaD«io e 'iele.. i Aikupika i kekahi mauaw i kupouo o keia mua iho. ao k«i'u wale uo e. kaum*ha uei e ieuu Hmepera maikai, pia uo ka U k koke ule ia aku OH nni ou e kuu Emepera." Ua Siio nae keia uiau olelo anu p-lKnehene a i .mea Uoohauoli loa ī ka Einepera Neio v a ua lilo hoi u m<«U olelo i mea n«u uo na.kui oka poe ana e wab*paa »oa.. " Aole no paha e hiki aua keia mau uiea ke haiu ia aku, ke ule e jilu tu aumakua i mea iw.ū. E ike oukou i keia, ii'u e. ku aua iloko o ka lieiau o Vesita ke aku a wahme, ua ku kokoke mai la uia imua o'u, a ua hawauawaua ui4i 1j ia u i keia mau ulelo. "H Uook tu'.iu oe » kau huak i hele mai Ro.m t aku. Ij Iho keia lono i mea hoo puiwa Io.« » ko'u manao, ao ka mea wale no naua i haomaliehe iut i i ko u mauao, oia no k» uoonoo ae, eia uo ka na aumakua ke kia; ik» i»'i i ko' u ola ana, a he kumu maikai uo boi ia a'u e hoomaika. aku »H na auuiakua kui kiuo o kaaou." 'Ta hoapiUoihoi t»ui ia makou uu keli uieu, w«.ui a i kamuilio ae ui, a īa man.iwa uoo. kali', uo hoi i hoike pu ae oia i ka mauk* pu ana o ke Kahuua wahiue Rubaua. f4 O Ruhada ke kahun \ wahine o Vesau! Ile aīai maoh ka ui o K<'iu • »," Wahi a ka EO)e|Hi H Nero i ae a» lue ka leo a io hauoh, ••Ae,.'Uv aia; »u no ka U» o koua ai, aua pii uae ka ula ma kuL>«| mau iupUuia : koua maiiawa i »kej mai t> » ka i£mcper<i, Aoie anei o« >j hoouiaop».'iH. »« mea, e ka Hme|»erA? "Ae, u«i Uoou»*opopo uo wau ta mea, a !u ktij ain,ib ( »o no ka ram i ui o kvU k'Hiuii»., nah'iu. a ua ka. hlko o»a vkv akua waliiue Vase. ti me ka ut kitakil«, a he kahuna waUiue u> m <oU o Hahaiu»." Ua kamaiiio »a k- va tuan olelo hopv v ka % n .)t\Kīt me k* Kokuio, ae holke uss«i ana t kona uoouoo uu» aua i ikekalu a»u. No kekah*. uianawa u* ne'.io h a mau la ui» tura apau 0 keU k«<na e moe aua ka a; u»ao. iv\a hoj< lo* ua u>i.au tuat .* o-* » koua p«e e Liuopuui aua '< k\ n,< tuwi UiOe i kil.i nnu»u "l-U. i o.ks h:m'i \ kekah: o oukou ke m>\ i keu mea auo i\*t*»l»i 1 in«t«ao TleahA la ka oua t mu- u*t * tui a akua wah;;.* V«saī*. a»> o* «ku ujskaia m*vnvs i o i* «ku» r ae o RoffiA (i M* ke k «»**»* hoi o kakon o»k . ?.«re # rra o RofMt

V<r Kahuuauu! u 4cla He.i'i. k'i uae m ki ino maiili no ka wenweli i!uk" ■*u Ikeia ao ka'u mea wale uo i 3iocr | maupopo hope loa!. pia uoko'uhina |»na i hope, a .uiai hauk pahu 'wau ika honu.a ina aole kekahi !njea i haawi koke, imi i kaiu mu» !fcokua ajva ia'u. Ōwai l?i kela oaea tiaoa i kokua kok? mai ia'u t kuu nianawa i liauie rol;,tu]c aku ai"? "Owau ka tuca e ku kokoke loa aku ana tn*bopc ou e ka Emt;perii, a«i koke :wa'u •: i ka'u mnu kokua aua i Emepera," Wihi a Viuicia i kaaiailio aku ai me, Kooio ole.' ' , 4, 0 0£ io anel.e >īais. ka ;«uni4kua miuo aka ole. .Nokeaha oe i hoea ole ae ai i Bem:vcueiuoia? Ua hoike mai nae im*u ua halawu' i- e in" kekahi u'ia poiuo, a ua noho oe nnmuli o kela onaweiliwali kiuo i kau mai m.i'nna oi,i- Ua auo e iu uo kojj heleh.elei.ia, a u« loli auo e no mai kel» ike mpa.aua t j Ua lohe pu eaai uo boi wau ua hoau o C'«rano.u> e hoopo'iuo i kou .wla. Hex>iuio auei.. ia louo: i .hoikeia, ae* ? ■ "Ac, e kuu Eiue,peta, a ua haki u kuu liuia i keia Car«uoto, a ua iioau ;iku la wau e hoopakele i ko'u oU 'iuai k'inu aiau umii tu ,kc aua tua!." w<ihi a Yiuicfia uie ka ieo malie. i ; "Alaila, ua pale aku la oe i kou 01-» nit kela . limu haki uo ou' : ? wahi aka Kmepenk Xero i uiuuu nv.ii ai uie ke auo pahaohao īuaoli no keia uia.u uu-.a ana i iohe a>. "Ua kokua ii eaiū la waue keka> h; kanak» a uo hihiu, a he kuuaka kino nui hqi i < i loa aku koua ikaika iko Carauoto ; Ua uana īuai la e Nero ia Yiuicia m< na maku pahaohao uiaoh, ai kahope loa ua k*mjgfio mai la oia i keia uiau olelo. "Ea, he oiaio «»uei keia au e kauiailiu mai uei, he mea kekahi i oi aki> ka ikaika uaamu;i o Cirauoti-- kaMoi u ke bahua luokouioko, oleio auo Uoomakeaka wule uo puha ke a au e kamailio uiai iu\tf l|iu i ica k-ia kan <k<i UiUiu ikaika au e haauou mai nei M ? ■"Ke hoike aku uei nvau iu oe i kcu t»aa uiea, e like uie ka uiea a ko'u U)dika i ike uiaka. ai, a Ue kauaka ikaika io uo kela kauaka uuuui wuo ahiu o kona auo.t "Auhea keU NI )<|ui o ,ko kahu* luik ik. ? U'» Ulo auei oia i Mos no ka r:na hakaka o |,wuuia Ui oiea pona e ike aku kakou laia, ae hoouiaopopo io i koua ;katka ku^.-a vuaba." "Ua miuauuua w*u i £a i»ujkc

:iku ii cku ua ualo \sMk »ku uu uiiii kih'u uian tn«ik<t. »ku, * u» <Je boi . ia*u koiia wahi. i ..uulovMile «ku au'' "ī"* Uiktaiici is oe ke o \u> ka lahui hea U op, .ic aik; a> ke t mi ia aku kuti;i waiu e uohu j,*:e uei"? | ■ . "L'a bai ia hui l'u'u liu.*, a u« hik; oie id'u ke i k« ktū:: s»e* p;li uuu ,u uiaua», * u4 hik: ok uo koi ke hooajAOiH |>y ia koui 4UO iainM. oui, u* uk« 014 uie krt uuk«M UuUu o ka i ko:u . uvvj 41 » ke oU u K UU*lv)V . ! ■ " k&uoU* u«ij wau u oe e e i.040 uu ua «uo v '.uaa l.ou kiU ikiiki lua ok, a iiu uu hv», e hi|ki i kvkih t o oukeu e kukua i ktu kiu«k*, ujiiO u lui; <tkw i KiU kanāk-A, -!k» "us *\*k ,1.«.» ij; k»iu.ii"io ai*i' n^i ( ? h;Mw; Js't *c »i. ' i>ukv>u ika tvwkvM- mnt k-ku.' wii,"' A !c i thu, I i K lUAlaiua ).skj ,jja* k«. knkou Pt» > keu KaU v , Ki«ii »? >ku ,»'Sv TV a IUA k. |.'j o ke**. m*hi\x y I* - .',a k» * U4 S,*M»* o k * V*\\* Kvttt»k*«tk*u *■ : k* B<U Uou o k*»ts K»U?ī* o • k « .«4kdt.-ik aa«* m*. , : . !