Ka Hoku o Hawaii, Volume XVI, Number 5, 29 June 1922 — HE MOOLELO KAAO NO Kekuhaupio KE KOA KAULANA O KE AU O Kamehameha Ka Nui [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kekuhaupio KE KOA KAULANA O KE AU O Kamehameha Ka Nui

Kakau ia no ka pore.*tkai o ko ka Uoku Foe heluhelu) ' 4 *o k« p»ke<e »na ona moku he nni «« feef« manawa e nnho AIH »«» o Kamehameha, ua pakete uo » m«iuuti o ko keia Alii tn»keB*«ke ole i n» b 0 n* liao wole, * *oi« oi» i mak*m«k« i u.i ha n a hao w«fe »ku ik» moku o ua haole. O k«)»kip*ku »0« o Kamehameha i lc«i* poe Alli m»i iu.ia aku o kel n mokti c> K«p«na Mek». aole ioa j hikii k« poe oka moku k» mauao o keU ktp»ku «ua, » ei* k» no ko i»kou p»*ele kei* h*ua • K»m«b«OMih*Mj»ii»*i." S btiik« *n& keia hapa o k» M*olelo o kei* AUi m»kee oi» o <i» h«ole, »0 kott« m*ketn»ke ole i tt» b»na b»o Wale. * *o]e boi e like nie ka boike * kek&bi poe o ke *u kahlko, e h*ike *u* i ke »uo aiunu 0 K*meh*meh*. ai kooa hooeuaopopo *na oo i ke «iio kauiike o k» «o»o o *i me* a»w«!iw«li, u* hoike «I» i koo» m*o*o kaulike. U* m«keaMkepa no boi oi» # « lilo ke Kmoawai aoa i k»o ai oo ka m»\«. M» « ka me« o«w*iiwali i k«n»wai * teoko U. « a«i» k«n»wai ao boi j | )*oop»k«le ke oia o kekahi poe pi 0 t *• k««a. 1 Maka Mke hota Kapena V» D e. )kou» no keia bnbu an» o K»meh« i k«i* ha u a * K*me?)»t&oku, ♦»a h*£t* i* kel* b*a* i k* !a 22 u i M«r»in 1790. *»* i* boike *o» u i V«a«koua, u« heie pu o K«4»eb« |ai«h« me Oiohau» « hoea aku U i i K«upuiebu, a loaa «ktt i» o Ai* ;k«ke i« !»u« »e kt«n* m*u p*l»pti !t nu«u« i% «i u kei» poe oao» i b*o tkei* mt-*u, » ua i«p»»u i« a« eb» | o Aikake, a u« liio m«i ia eia eua* . Uio o k» m«i«m« an* * K*m b*. .aieua. A iu» t» miu»«ra »ku k* IUo |au* o tei* «au u*«le eig* i m»u |puu«bale i ke «*o o K*meh«meb«, t • tito n 0 hoi kei* m»u haol® i mia Ikoko» ia K..useham«b* m» k»&a Ihaoa n«! «upuni m* i* hwpe m*i. jHw*ihokakou i kei* iu*u oUU;

faa«t»k* uo k«i« qj»u m eil ft « h«l* «e hoi,kakoo m* ke »}*h*ic fi!i i k* hooai***nk*ti *d* o 83* o t* P«kipik* aok* h»a* 1 Anpooi*' »d« i kot»o *i. Ht m*a*w» puk*l< **U i«o »« hop* m&i o krit m*o*w* i ho&« U i» f*. u* h«H *ku I* o K*m»b«ea«b* ft koo* w*bi l h*o»«) U *U ol» h<4 o | Kohftl* Ak*tt # * bi» U fr*hi i hoo> ii«i« «ioi« i t» %i\ k«u* •«* U |Mwu, m koko* p» i» uo hui ©i* [*a kem fe*?Ul* k*»« Mē < Ko» oMi W o K.«luh*o pio. »o b lioi 80 hoi » { «• li«i A«p«ml »«i. * i« Mk*hi ao ui» i *ku 4i ?; «• »Ui l«k# oie o B * Ktu*. W«-j o#A. UmmllM* I lf» °0 l, k«k«bi «r«hi s, v«« •>, | Milo Ak*a, • hui k\)k* m*i «t U, i«A Koh»i» Ak»« 0 k* |*h> uu. o« i *•*• «** i«M* i im t««k lii l«« M««ti••« «O« j#»*«k**4w % * o4* ng Mk* ? k*uc i uiii, k;mi o*c AlU**-& i4 <l -K«»&um*.:u t « Aiti »o t »* k»a* **»«. *t% ft»W* ft*l

M«rj)»k» knua liui."') T r a tiO| lioi t«!a ke o na prtatī'j itoā o Kon* a' kapā fa | i» mau po»!1 koa «ft' , *Ok*fce 1 M arj ltoe* aku ko lakou hiiī"n* ' ''eha'l lau " <>ia hoJ be 1,600- Ja Kt'ko- j haupio h»>ī ke na kna nia lv >ōa Akāu, ai kapa ii lio! k«U''| pu'aīī ko;i o eha l«q ma.a]o 'ima. (,| pHili 'Xi±v&, a b« p.ie ltnul»i.ii * it<> iioi i ka uiakaukiiu i ka la > wel«we ana t ka KāWoo-'he, a | maamaalen loa no h< t 5 k*.v r.ovi pohaku t?a hof» n«> ki t»ui "«>1« j inkO koa, wialaīo o' Kekuhaupio , k» 1,600. (Ke hoike nei no hoi ke:* hoouoho i* «na ft l>i* m*u ko» (ualaio o Kek<>b*upi» t k» hilisūl nui no o K*meli»fnefi» i k&oa Kumu au k a iia, oiaj «o ;;*e. * >ie o Kekuhaupio n<> ke ki.lana ua» ke auo Ahi o'k» «iia, »j 1 iaa oU ke kui«u& k>ekie o le koko i keU poe Alii «Ukai o keia uiāu pual; k»«.) A t« feoi uiaialo o Kameeiamoku k« Puaii koa i k*pa ta o ka 4 'P« leua," ai hoea aku u>> h ii ko īai«,ou nui i k« 1.600, «<> koua Ho-h«u«u m«i no b?i. oia o K»m»raw«. » ia nohoi walalo eoa lieeua no hoi iaua ko«, » oi« hoi ka pu*H koaj i k«pa i» "Kahuelo-ku." M»Uio hoi o kek»hi m»u Aiii ko« uOd« ku iuoa-o K»i»w* uoe Hewaiiewa-uui, kekahi Pu*i> koa hou o eh* no hot Uu, »i k«pa u hoi ka ic.t« o keU pu»ii ko» i «l»k»i ia e k«U mau Aiiikoa elua o "Ka ?Q»a koa e Huo«ieie.'» M»Uio oo boi o u» Alii Kau»eoaoo me Nahiole», ka pualiio» t kmpa ia *'Pttpii," ui mauiP wal* Uhe poe k»n«k» "piipii kei» o k» Uuoho,'' a oia pah» k« kumu i kapa U»s ko Ukou iaoa pela. He i m»u koa hoi kei» m*i Hiio iaai a iftoe« i oa tiam«ku«, » oe m*u kea 00 hoi i iilo m»t inaUio o Kaiuehamelia, a» noho oiua boi i k« ik«*ia m»l«io o Keaw<?mauhtli k« I Alti kiekieo Hilo. He eha uo hoi ji»3 k«o»k» o k«i» puali koa, | Maiaiopopo» oo hoi o ke Alii K»tueb»meb». ai «»koo i« e koua mau Uo»ba&»u Keaweokahikoua, Kalauimalukaluku., K*uip*ib«l«, Kaleimamaliu. Vtj. liu«iWa«,I iu«iWa«, b« »tii «>pju toa, *o k« |K«ikt bot a Ke«weui«uhiti ®e K«jioi* At*iw*Uue o Maiakai. U« («MU ko« opio» a> hoom«k« «ku ua |m»k«biki m»i k» 16 * hoea i 18 o»ak»*»ikit * U poe ho< i huooiakaukau i» iakou e K«kub*upio uq k« ik« w*kauk»Q Uwel*we « a* «*aa k»u» k*hiko o k«i» »iaa. Ua oi«io t» m»i Waim?» m»i k* h*pa-

««u o koi»po*U om* k*u***j o|mo % *i hoe» *ku ko l*kau i ia i •bi*u U®, qi» hoj b« l>| k«i>* u kct* m*u k*a««a upio o, luua (»Mit m%i*io poaoi o K*»«h**l «* k«6» m*y «*« no k* ' Tu* »whiU kou*. Jftk*A* ko», ,t *i oU « hiki Qv |»»h* i |M k«|M i» *k«, «U k» ptt*li īi*,j ktao o o* jp»ie* etn »o k<k»b> hai f o«*Fo«i»ko* i ki*i «*« i* ko, Ukoo *«o « k«ī» AUi puok«U * U»ihii oet. A »<*U uo hoi « ī»aU*o ««k **?« m«u ko* opio &*ko o a* Ik»oUi k««* mtt« »o*. *k*. i k* m*- «•«« oo 9*b* • * feoo«*o£K>ptt «i * II m*o*w* ko* !©*♦ *UU k*®» **» U*v« «*oky» *e* t «i* Po*»i ki* o o* «B*ko«, »t**U, o k* «i*.j **«4«4Mi ♦ ««ok«0 »k« *1 A4ii 4w««Uu* e«4 o H*w*m K«- «**( | fc« ' Ft<HU9 %4 h» 04«, Ihh * 4 r*w o»'4**U kot * 01*«, fcot." Ht *«o ikt«k*¥« m*s4i »® %*»* 0o» Am k*«S*n* i.«l ftt» , **« ««*> ** k«u* » »* Ai>» I !»«*«« fc«ot»«» j«» o »> *>r» m* M M s*fe* k*k»h! I»»!| 'i |%lir t" Aa - A * :,wt *'* Ut! «I «4«. ni" • «« "lawl*** \ N* 1 * te •**•«»«» l <«»

I kt-ia manawa e ?ukau n»-i «i K«(itfh«imcba 1 k<->nh |pu»U jVoi m» kv kii.'« k fi ua i» \ī iU]l t u» |tio» ak'u fa ijt» iu 'ke AMi kiek;t» •• Hili», a hc!« 'pu oo jh<i :h »■' i ana i kwti H HoJLat)nu o K»M | 03811 |kokua, t>ia iiui.i.a wau tu.e koa »o boi k« ioau ijjni »a 15« f«e oiui»l« mai iii, no o Keuweiuau-' * hoouna pu thaHa u*.' i m*« ni£ na wna l«-hul**iHi, a?tffc kona jho<>una"pu iuni i k>k?bi Al»i |kicki« o m!u aiii. I* heie m&i |la« Ke»weo*abiitoua ke'ki (pookela o ke kos, ai ukaHi du »a aa«i no ?K i e kekahi ktiki hou hol oKleuH, aiue ktJtahi āHU Afii kiekie e «f- t .oi« ht i u K^* a k a n«4 ame HuOUc« pu l»ai 1* uo J»oi a*« i kekahi aiau 4 'giiwa* |s«uiu« nutju: ame kekahi mau IHIH, a be malka» n,* |a o fK ; wwem«uhili v ia- ai«tiaw&, a hoi i lilo kein h*ule piu au a o la. k«tl i« mu k« kauao ||oktioba! iuiea u< u« e keeu &i, ke ffl«ū «U Qo paha kona hoomauao «na i ka p*kele aua o kona oia aiauiUii no hoi o ko K«a«h«uj«ha oiauao ni«tk«i u« k« Heiau o Hikuo O Keoua Kua«huUla a»e kua« Ho«b«niiU M»h>>e Ke6tia P«e*te« aoie lo« i«o« i olaolu m M i i k«i« noi « KAiaehamaha, « u« hcobok« U m«i I» k«ia noi m«ik«i * ku l«ua Ho»f)«ctau ia l«u&> ai lau» iuh« *b& ik« hab«i ickotß«ikai aa« u , i kek»hi ui«u ka« «uwi» kukua ta K«uteb«meb«t u« kaeko lo« iho ia o Keou& Kua«hauia, « UU> ihu 1« i me« j "op-kwmoa" loa nooa, «o k«* beoift»k« aiu« «o* nopaha i« o k« ' *DO mokuahau* mawaeo« u UQ« [ l«Hi i* hop» m*L , M* n« ko« lokua m«i kel* Alii kiekie m«i o n« Hiloi «»« koo« »aa »a«ft« mo« oo hui i buom«. ;flrattkaa at« &i, aa i»w« m«tk«i ilio U«o kona p«aH koa nui, »i * bo«a«ku ka nui ke hai i« ua mea f«p«tl i fc« 19.200, 2* k«u au« kaia }os«o koa o ke Alii Kam<sh«uieh« ; «aloua o u« «uw«s t h*» *ku k«

hn!n« iki 900. oīa h n i o* « u aooa IH!H iki ibo. «e k*u *! p*b* &* kan»W «lim* f. eua» P*bfc ! lt* hookah!, *u .m **• hai, oii hoi na uuu«i »» bikrk« Uwt 1« be h*t:.§ri tao*k» » oiiki. H* oko® «o hoi oi *i« l»*e Uko »m« u* <««» oo boi e ?«we *a* 1 a>*u ka»t*hf oauus. Ok«k*tit »♦* n»na i h«NtU io« «m£um> ' o K*ts«h*sa«b<t h Mtoi, oU »o k* U«r» i» © k* lōnu k« k|f I*. *tj4 k»k»iW S#s *i k*f>* ** ® OlQsu. • i pc i* ki k>H k*Hi i «aiko &ool*« »* *t k*t* kai k»u*. (ll* ti U b« lfti k»ta i !«** BttaWi lo« tku. •! au**®* I* »♦ k* e ** H»t kihlko ok*i* *in», •; iik k#l* kei k*o* i b9n>* *©ti W/4** i* '• 1* koi Kupia* o H*»«ii «i a* \\cm% o»*i |>*h* i kH*)it ta*y h«»*. nj*oia* *\% i> k*i* eit* + [% ~* «kw m«iU *i«Wv •» H* i«N*4i »#i» ok« Aiu f liio *5 k*it| !%•§ k*»«k. *!*U*oU tk« *«* t« 4tii 'N»i 1 |i n>»n«t «*'<* U |*u« i,*b* •«> kc 4ttte |tta k<U* kjgi k*as «* ki «* * *mm sm i u£*„ |iMK «*i«* ?* *i e* k«*i k»sj* »tlj iik» 1* ktU Wik* fc*afce vt*fcw» 1 fc»? «* *t f I#** k#«* »•**. k» k*iki * E*b«ks;i, kt llii>a4U«* &v-„ #k* Mvi lvskHu t , _ &.<£% j |**... f - ~ mtm - f . U tK>k v v> %**»'-. - f* *«Vk « V H *****