Ka Hoku o Hawaii, Volume XVII, Number 7, 12 July 1923 — HAIOLELO HOOMANAO KENETURIA MA LAHAINA, IUNE, 2, 1923 [ARTICLE]

HAIOLELO HOOMANAO KENETURIA MA LAHAINA, IUNE, 2, 1923

lOEUA 4:& t 7. (8 L. Deghe Sr,) 1 k«U U 18 0 tune,. o& hooun» ts&i U o KnopuuUni i k* ®lele e kii sx>fti i* Likeke m#, « *kn © ike Uis, ms korm wsL;, ei k& hoea ēm *ku 0 Liliekt azu, u* holke tpal ia « % heīa e»u Ukou *« kuhikubi 0 Likeke m* i k*>i kupor»o e hoaia. ī& ei ko Ukou ila.i£ e soh<; ai lī#s kahi pili . I* maiuw* t>u 10 i hoī'lel» f»U *ij 0 KeopooUni e ho*!« i Halepu!»? no • "lp Akon UM n#-! . • 1 k* id«d«w« e inkulu ia nn& ka| H*;e 0 u» K«ei;U Mi c ī'ir-ari, «ife pUj tif* nis k&n&kA i ke kuahiwi kuh! i oki i»MU &i> uo kn H»!e o ke Akoa, | *i k* 1& 2' J , t> lone, « »je f piha k»: m»binft 0 k* ar.a uj«i 0 na Ki." j zqo Mi«iao&ri i Lalj*fri* nei, u& bp-j aia U ke kokulu &o« 0 kt "Halepuie'\ mua ioa LaL&ina uei. I| ki. a-auawa e eaaale ae aea 0 we kona Hoa 51 it?i' n*ri *»a aahi ej kukulu ia. aua ke-ia Luwkini iuna lo» j njs L&Lhih'a Ī4t Sf k ,'oh*- >s knie» b»u;/lina ksr:fckji Hftwfs'i ka- j kuiu ar«» i k«U Lu-»k:t»i uj«ja I'i« k afj kef/.'»:)i" hiih. i ke'h .-irih'j ''Hi'3 , HALHH.'Me KktA, K I'L'LK AI 1 KK AKI : A HOl . (> KA UALR| KKiA U KK AK A• KLiA H A S A 9 '. | Jujhi 4, H f i"a </>ai ia 0 R«;v, Eh»f (Kiika) ka ti.ii»u-rjarlT»biti, ai' boea i H&w&ii -ti i ka OōaTja\»a, o HmaoiU tcs, ae hf.! = ai-a ka rtioku! 00 Hawaii, a maluua o kela moku! fefktbi j īia"vfe}"sue kape make&j ke Aiii Ks»ithaioeb-'i J, & r»o i»akaj inoa o "KaUkua'',.,. t j ī.'a kipa tr)&i b. i:fvft Ajiiwah3&« t-| i*e ?a Keopuolaui «<«? kane r«ej UiuaahHhei, a ua Lauoli amoli na ; lJtiaf.hu 0 ua kDa>u Mi£onari i keia j . Kips aoa o liev. Eiika- He roau U| pi.koie i0& f;0 a'o iakou ku ana ru». Lehaina, a boio loh *ku la no ka iuokupuei CiU2 0 Hawaii* M.a ka I» 7 0 Aokake» 1*23, u.a kii i». rxifti 1h o me* k-mM ho* kuuiO Mirif-t.ar: ». k»- A!ii KenpiKih»ai hoi aku 1 k» hale i« /U i liu'>iijakaukbU īa no Ih'.'n, Uis h<i! *bo i ki-la h<il«f h'u a KpopunUni 1 kau<>hn ai e kukulu ia tna kur«u ana 1 :<jwf ma! &i r,o L«hair»a nei. Ia Lookahl no ke hoomau ia ala no ke kukulu ia aoa o ka Luakihi bou e rm knaakH 0 kn Aiiiwahine Ket>pu>!ani. I ka ia 21 0 AuK»ke, 182--3, ua ike ia a&u ia rrta ke alo ifca a kt Mf.feupuf:i o Lar;ai ke*fiLi «ia'i M f »-1 ku jfefiulf.hu, « aia iluua 0 keia eoaU] inoku 1-ehuiehu ke AlliwuLine Ka'a-| huaiaou Kjfe kaLd A'iīknLe ii'W, oia j boi ka Moi KaumuaHi o Kauai. ao; Alii Aioaoko.-hoi I haawal syale Hsai i koaa mokupor,>i me ka hooka - he ole ia o«e koko 0 Kamehameha I He iehuieho pu 0 na A.'li e ae i holo pu uaai oae ke ' '.Aliiwahine lCaāhumaoo, oifi-'hoi 0 'KapioUni oui me Naihe kana k«ne ke Alii f Lapniii me' Namahaoa kana wahine, ao ke Eaikaina n > hoi o Kaahumano. Me la* kou pu aohoi ke kahi Ā'lii Bolahol a cq« kana wahine no na ka inoa o Auaa, a he Alii Bolabula Kri«tiano. Ma ia hoakai pu no hoi o | ai holo mai 00 na haoa "Hoolaa" i fea Loakini fcou a Keopoolani i ko- j kulo ai, * He eiiiAa enau moko kuna we n& moku BiriH 1 kotoo pu mai iaa keia huakai a ke Alii Kaahomano, Ma &a ia Sahati ae, oia hoi ka la 24 0 Aokake, 1823, ua malaoaa ia iho la ka "hakwai hoolaa Laakiiii M tnua loa ina Lahaioa, ai inalaooa ia hoa, ka'hana "hoolaa Luakmi'Ve Bioa-, mo f a nana no hoi i haiinaika, Pooielo oiai kela olelo maL He wahi laa keia, ao ka ipuka ,io m keia 0 %a iani* '".''] Ua noi ka hauoli t> na Alii ma keia haiawai 4, KLoU 1 Lpakinī", ao ka Moī I/ihuliho Kamehameha 11, pu kekahi ma <ela aoaiaa hoolaa] Loakini, a usv \a ka rWI ) aj ke A'knn nip k« maikai. ile la h:in. | oli poina oh' ia nia ka hana a kg 1 Asus ma Lahaina nei, aheeiua] waln no n ahina u.«* 21 la u ka hehj' tuua !oa «n& o na "kmnu Mieionm | ma Lab*-nft uei, aia-ho ; ua ikeia'

qqs I<s[* oh*n* **Hoo| Us Bu*nelio u «s» keU »ok«pwri| aaol o mī, *6 b«k* iw boi I lt <Btn»o ik*ika 0 k*U Alii»*hlot kleki* 0 Hmwll sei ieee lee kokaa j> o «0* 0 lum '*olam*' b«lber*. *i ike U 8m Iwi »* U hope sb&l 0 Hoap^ikane. M«hope kokfc oe 0 keU h*n* "Hooka Ltt«kifti «»* loā m* !*• haioa nei". u* hooenaka mti U k* oi*l o KeopnoUn!, & i* »*»*** aohoi oi* i holke *e *i i ko©* m*« cetßsk@ noi loā e Bib*ttoo i&, w kwno pu boi iloko © ka Ukaleaia aja li*h*ir-n ae!, oi*3, bo »*e,-*ole i toktilo i* k* Bk*leaU o e* Hoahar.*ti ma L*b*in* i* iu*ij**®< hikī oie i* Ukeke *me ku&* ho* knmo Ml»U)n*rt ke UweUwe 1 k«U hane B*hetlao malun* 0 KeopnoUni | mamol» o ka ro«kaukKii oU i k* j M ol»lo H*w*U M *e wehewehe pono i*ktt fti p»ha ! ka **hoikfe menaoio !ma h Bahsjti»o ao»' 1 . ' M»muii no paha 0 ke *U%*i an* !o ke Akno. tr* hoea inaUao Bev, ! Mf Eiika mai ka mokopnm mai o ! Hawfiii, a «a akoakoa mai la n* f Alii Uholehu o k* aio* no *ei& oaai ! oawaiiwali ioa o ke a!ii wahioe 0 i Keopuoiani, ma lahaina po ia maI nawa ka Moi Liholīho Eamehameha !ll,a inaUiU pa nohol fee Alft opio I Kauikeaooli, me ko laua kaikuahine I Kaahuaaanu noe i kana kane Kaumoain, ame na AIH e an 0 ka aiha. t?a m*Uifia f* iho !* e Puv, ElUa ka h*Uwai b'il>etiso no k* Aiii KeopuoUni, 'ai laweUwe ia hos ma S*s moe make 0 Oa Aliiwahine nei. wehewehe aka la 0 E«v Kiik» i ke ano o ka Kra' tiflfio" imua o ke anaina 0 na Atu, ai hoeloh» U mai fl?e ka ooaikai e kela anaina o na AJii atne ke Ahivtfehine Keapoolani. I ka pau ana 0 ? na oleio wehfewehe f ua laweUwe ia| ,! 3 ho !a o Rev, Kiikt ka. Oihana !n&bptiSo iklun» 0 ke Aliiwahine. ] Keopuolani, ae hookomo pnanahoi; 1 iiok'» o ka Kkaleeia 0 na Maka'. ,! hiapo o ke Akua. I 'ka manaw*. 1 t»o i kopipi ai i k"a wsii maluna o| Ue poo 0 Keopuolani, ua lohe i*j i aku ia na Uo o na AHi e |«tfc hua i keīa ojau «ilelo. | ''Ua iiio oiā rna ia kakou aku, ua iUo ōi# i te Akua hon ana e hilioai uu V s . kok<s ncr o ka UweUwe U „ hll y ktt"Oihan&BftbfctiBo" malun* 0 ke Kiekie KeopuoUni. ua kiU>jLt» mai U oia i "kana keiki Lihoiiho, a i na Aiii pu hoi e lohe aan i kaoa oleio, "Aule oia 1 {uake tattke © iawela.we ia na hana kani j kau oianewaoewa 9 ke &u kahiko! «jaluua 0 kona.,.kiuo, aka, e iti ke ai:airji> hoomana Kristtano ma iuoa opa ,} . Ua hooko pono ia keia leo kauoha • hope loa o Keopuolani, » ua kauoha j pu nohoi oia, e li'ha kela mao kumu jMißiouari ana i iawe mai ai i Lahaina, i Kumu pu aa kana "kaika. «īaiiine ke Kamaaīii kiekie Naahieuaen«i", oiai, he ewalu w«le no 1 jmakahiki 0 Naahienaena i kela manawa i make ai 0 Keopuolaiii. O keia Moiwahine koko kiekie loa a ka Moi Kameh*meh'a I, oia no ke Aliiwahine kapu loa 0 H«twaii nei» nona hoi ke M K*pu ena*,na loa'e make ia ke kanaka, I na e kan kona . aka iluna o kekahi kanaka, e make no ia kanaka, a i na no ē kau Oiai | ke aka oia fe*naka iluoa o KeopuQlani," e make ia kaoaea. EU nae i kona apo ana mai i ka pono Krigtu ano, ua lilo oia i Aliiwahina hilinai 1 ka pono 0 lesu, ao kekahi hoi ona "haa mua loa 0 ka pono m» Lahaina oei". » He elua makahiki o ka iawelawe pn ana o Rev. Wiliama LĪtfeke īX»« , Koi.a Hoa migiŌ!}ftr! ma Lahaine nei ao ka hoi no-ia 0 Mr Kueta me kana wahine no AmeHka mamnli o ka. o'maimai maa 0 kana wahine, a ho! pu āku la nohoi me laua 0 Mise Betsey 9tock.ton, a hana hooikaika iho U no o Mr. Likeke ma Lahaiha , nei a hoea i ka makahiki 1828. Mahope iho nohoi 0 ka make ana 0 Keopu iUni, ua hoohui U iho !a ma ma ka berita o ka mare Kristiano 0 "Ulumaheihei me ke Aliiwahine ! Kaheiheimalif" a ike ia iho k lana | mahope mai o HoapiHkane ame | HnapiHwahine 1 *- ft wākua Mlh:oijnri Likeke no JaUft i hoohu? ma ] ka berita maemae 0 ka asare, ao laua ' no pa!\a na'*Paa mars Kriatiano Imua !oa 1 hoohui i« ma Lahaina *nel M . , 1

| U* kn ka' Ēk«l««i8. ao* loa ma 061, « \lB hootomo Ia d : Hoapiiik&ne roe Ho#piiiiw*hine aa>e David M»lo iioke & k» Bkalesi«, * o« lilo boi keia mau Alii.kiekie o ka uqs i mau eaea kokua noi los i n a kui»B Mipiooan ma Lahaiim nei, Mā ka 1* 34 u Sea»t«Dai»b«. 1328 fioi «iia» makahiki aoi iki, »* «aihv bsui la ka **fOHAKU leiHlO WAIKEE KAliIKO !! , «o kaLoak.ni Poheku ? pau s| i ke ahi j kei& mau makahiki akn oei- A <BS Ef ua hoolaa ia ua Lo&kiai eoi nei o Wa s nee. Ua liio o Maio i kumu a°: oi«io HaWaii na Liki'ke, & ua unuhi; pu isus i kek»bi euaa B"k« a.ka] Palapala If<«iioUle» 4 o» pill nloba ( iua "keia m&a k»t>»ka pouu ta i»o»| it*o, iilp io uohoi <» e U3ofc kau a ua&e bt><>no njf»i nei u>\ iuua u k» puu o P«ppfcu i mea k >kua aan is Līkt) e ma ka- ( an hana M' s iooari toa Lahaina .nei. Ma ka ai£kabtfei IS38 4 ua aia oui ioa mai la ka pono cg& Hawaii iiei, a ua hoohuli i& dd k&a&ka w» na heiuni kaakai)L Ane kokoke no ia maaawa i ooi a) o Kauikeaoaii ū& Mi6ionari aia &o iakoa aaiawa i oaakahiki aaa Honolelu, no ka hoor kua i& o Ltkek« mai kaua baua inai L&haiua, ae hoi oia i oo«a kokua pu iua Xiii, ao booa>a»popo pu ana i ke Aopuiii, ohi„ e uiu mau mai autv oa pnikm ia mau la mawaeua o ua Alii m« na kmeka o t»a &ii,a .* Uigi. Eia ka boi kekahi u*ea auo uui, iū3i ka aiakahik: uu i,ooholo tta Alii 1 k*kahi oleioep4,-pa a»a i u» i ka iiplo i iuoa o ua moku o ka haole i ku ouai i Hawaii, nei, ai ka ike naa ona Moku okohola iku &e m«. iLahaioa ia ua iii aku U iakou hphu eualuoa u Likeke» a j ia Inkou ti»nn ] Laim kela ikauuwai pa>pa i m wahi/.e Hawaii i | ūu ka hoio iioua f» oa opa |hauie iio jua hana lapuwale. 0 k»; |i&kou leie &o ia i uka o ka aina a., jhoao e hoopoioo ī ke oia o kela ku- ( |eou \fiaioaari a ke Keo- 4 j !awe mua mai ai i Lahuioa ae ele no ke kcku« stnH aoa» ti'< o ua lima feloha o ke Akua.'a pab<-j le be oia o Likeh* ame koo;« ohaua : Mamuii o kei» eoau h»r.a uialkai o!jb a keia ew&u Kaper»a t»oku okoho'a,; ua hoi t ke ia ha»a e Likeke i Amelika, ao ka hoopii n>- ia o kek] Oiuu Kapeoa ona woku okohola i" [oa Alii 0 ka aioa, ai ka hookohikolo ; l«na o'na Aiii a*e Kaahumanu "Ke' i.Kahu" oa hooholo iakou 'e kau ia ka hoopai maluaa o Rikeke, jaka> maenuli g ke pUe ana oka "Hauiuaua a Rikek«-" D»v;dn 'Mal) «a pakeie ke ola o Kikeke, a h&ule wale ke-ia bo«»pii & oa Knpena uaoku oLahaina. Ma ka oiakah'ki 1832, u» hoeu mai la ke huakai eba o oa Misīouari i Ilodo_ iuln, ao*E»ev. Dwjght Bftldwin M.D. kekahi iwaepa oia puoiu, a ua hoouna ia oia uae kana wahlnn no W&imea, Hawaii, a ua noho laua ma h wahi mai ka 1832 a hoea i ka ma. kahiKi 1835, a mahope hoihoi i a mai laua i»a Laliaina nei, ft ua noho pu me Kikeke a hoea ; ka ma kahiki 1838 ao ka waiho no ia o Rikeke i ka hau'a roa Lihainanei, a boi »ku la e n«ho tua Honoluiu e kokua i na Ālii o ke Aupuni." Ua noho o Balaawina me kan a w&hine'Oiai kela manaw£t mai s> hd«a wale no i ka makahiki 1808, a oia no paha ke Kahn i noho ioihi ioa rna Lahaina nei a he Kauka Ānpuni oia no Maui Molokai aaie Laaai> Ina mafc biki hope loa o kona noho Kahu ana no W«uuee» ua ike wau iaia t oiui au e noho aua me ko'u mau kaha hanai ae ioh e aua hoi > kana maa olelo ao an«. He makua oiiaiona*} i aloha nui ioa ia « ko Lahaina nei, ai kapa iae keieaai uiau Luna Kftalt6ia a ute na Hoahaaau, he 'Makua Migionar ] Mana*'* ai kepa ia paha kela ojbuuuli okona hoike inai i ka mauawa « ptjuii ai ka ia uie ka enahina i kekahi wauawa, a ua oluio ua oia aiau la uiaua Uiaoii ao o Kauk» Baiau*fina". Ks aia mai uei uo ua howuiauao ana oia uiau Ig iloko u'u, uki iie keiki jM ikko o na hana kula Sabati t) ka p&aieaia o K« hoomaii»c uei uy w&u j kny inau iiaua auo kulohe i tia Luna kahiko a Bai%uwina# eia nae na HIo ka ka Ma-

IB eaaa ma ka.liap» hoj>e qka aoao 3. V-1- .: " : cv ?