Ka Hoku o Hawaii, Volume XVII, Number 26, 22 November 1923 — HE MOOLELO KAAO NO Kekuhaupio KE KOA KAULANA O KE AU O Kamehameha Ka Nui [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kekuhaupio KE KOA KAULANA O KE AU O Kamehameha Ka Nui

Kakao ia no k« uooiaikal 6 ko ka (Hoko Po« helohelu) KK KAD4 KAOAI O ka naahiua o 1784j ao Kaeio ooi ma ka heio ona poe Hawaii, Ua helo mai la mau moku u Kalaniktipaiē we ka iako poeo i oa mea kaoa, ame ea koa no hoi i iake pono i ha oiea Kautt t ae ne© aku aoa hoi e haiawai nie na auwua kaaa litiii o ke AUi Kaeokuiaoi e Kauai, a iiaw»l fciia la e iawe ka lanakila o keia kana mawaeua o keia ©au AIH Aimoku puni kaua uui wa)ē? Ua nee f*>ai ia na puaii koa elaa o Ka«okuiaoi ma ke kula iaoia o Ponahawale, a hui iho ia uue ko Keia.nikupiile, . n»av fc6a, a houili ia ibo ia kekahi kaua hahnnH ioaon u)awyt;jja o n» aofro e|ua> pu aku no iioi kA KaeoKulaui roe kon» iuau «ua, a he pu uiai hui ko KaianiKupo.ie aoau, Ca hooili ia keia fc«ua me ke aaauuai nūi' u<> &OAU elua. I sa tioe,i aun > #biatii o «La ia nooui taua mua, ua houuiaua ihu ia fee kaua uo mua, ai ka huea aoa mai "fiQ o aa la o kekahi la ae, ua houili hou ia no ke kaua oaawaena o ua aoao elua. Hala hou no ia la rne ka lanakila oie o kekahi ao&o malaoa © kekahi aoao, a hooaiaha® 1 hou no ke kaa» v no ia po. I fce kakahiaka ae no o ku la ekolu o ka hooiii kaua ana, ua oi ioa aku ka haōaaa o keia hooili kaua ana mawaeiia q oa anao elua, a aole no nae aoao i UuakilH, Ua ike ia no ke koa wiwooie maoH no o na koa o na t aoao eJua. A ia ma ka aoau 0" Kalauikupule he rnad haole Peie-| kaiie e kokua ann iaia, ae hoonohonoho ana j ka hooeee kaua ana aku. £īm iio nae ka mea i hoomaopopo ia no ka poe Kauai. u« nui eoaoli no ko iakou wiwoolp, ae nee ouai ana no iakou iuiua na c ka wiwoole maoii. I ka haia ana o keia la hooiii kaua cqa u« aoa<: eiua, aole no he aoao o iaua i lanakiia. ahe wiwooh maoli no k.-« hoolii kau« ana o ia poe Hawaii <■, ke au kahiko oka aina , Aole. lou 0 Kaeokuiani i emi hope aku, aka t ua kupaa oūsb oia roa koua kaliua a>ua no i houili ia ai ke kaua. Ua iawt> ae no o Kne./kulani j ke alakai ponoi «na i k<»oa uīku ko» Kauai, no na koa Oahu ht j 1 kokua nuai iaia o na Alii 0 Waianae me ko Ewa Alii, a i a bo hoi iatou e hakaka an<i mahope no hoi o ke alakai ana o ko lakou Oiaū aiii ponoi, h malaio aku no Dae oke eiakai ana « k& Ilaaiuku oui oke kahua kaua, oia ho» -c e Alw KLauai Kaaokulani, Ua hotnybonobo no oia i kota mau koa m* ke akptßfti nui, a i® k* ©heu Akau e hakaka inau ana me ka hooiuah ■ ole, k> «heu bema hoi e haawi mai ana i ka lakou m&u ®na i ka noaniw» e !»fekemake U aku ai. Ma ka acv*o hoi o Kftlsnjkopn!«t r r kona kaikalna nn ke Aiakai liūi, • al koponn "pilha ke kapa ia ak« *"0 ka īlamnku nui oka !a hooil* kaua," n pia no hol kekahi o Aiii koii i «uhee ®i ia 11 «oa k« kaua k»nlsr« n Waiinkn, »ij . J a ku waliweli ta »! na *oa o lfao?J

ai6 ke "Paniwai o l»o" a o ua Hnmokn b!« o k& aoao o Kalem'kupwle, oia no o Konlaukan! kekah? ioo hpi o m keiki koa a ka Moi Kahekili AHi akam»i kaua n ! Maoi. E kakoo b aoft keia. Ila- ! moku o ke kahua kaua e„ Kapeua :Bar«.uuu ka. haole aikaee a Kala* | oikopo1«, ao laaa ea akkal ooa ka iaoao pi!i aina 6 ka puali koa 0 K«lamkapuie, a ma ka aoao pUi bo! i kahakai oke kahaa kaoa, ua alaknl la hoi ia puali koa o K.nnaohomoho keaahi no o Da a!il koa ioa t»a ka aoao o Kalanikupule. Hala ae la ka eha o oa ln hooili kaua. aole nō he soao 5 lsnakila, oa inau oo ka paa ao» o keia tne keia aoao i koua knhua oaua i hooili ai ke kaua. afta uae, n» hoomaopopo ia no pae ke aoo nawaliwali un&i o ko Kaeokulani aoae, oiai, aole he oaau koa hoa ae ana e hoopoipni hoo mai ai i kahi i opaha o kona muu puali koa, a tna ka> aoao hoi o Kalaoinupuie, a ia no he ma« kokea mau e komo oaei aoa e pani i ka makaloa o ka poe i «nake 4 ai hoeha ia paha ma ke kahua kaoa Ika elieoa o ka ia hoo!li kaua. na hoonan mai la no o Kaeokulani ika ki apa me ke ano ululohi na€ i kona mau pu, ai ia hoi e kona eaaū koa Kauai i ao ia ike kipn ana i ka tnea aaoa o ka haole. ka aoao hoi o Kalanikupule, ua «o ia iakou e Kapena e ki papa aku i ko lakou m&u pu, ahe mea ia « hookouio KEu ai tca weii īioko o keia aoao. īwaena nae o kela hooili kaua aua. ae kokoke beia booi!i aaua ana i ke Kaikuono o Ewa» ua baaieie iho la o Kapena Barauuu i ke kahua kaua, a boi akn ia iluna o na rooku e ku ana iioao o Kwu.. (Ma a® mahao 6 kekahi po€ Hawaii oia au kahiko o ka «ioa, ht hapa hohe waie kela o kiT haole i ka poe Hawaii, aka. aole pah« oia ka manao o keia emi hope aua e fca haeie i&* kopa j>oe, a hoi ai ne iuna o na moku, a ia oo Paha h€ mānao keia hoi ana iiuna o ka eooku, ae ike ako ana no paha kakou ma keia muakoke Iho.)

\ Ke hoomau nei uq o Kweokulanil li sa uee &u& mai imaa; ala ke| l kahua kaua, a ia mana wa hookahi ' |ao be kau aia kmia tuau iiihh» ;; >oa moku ō Kapeoa B»raunq e moku mai ia i ke kaikuouo lau o! Swa. la laanawa hookahi n.o ke lUMinee pu ala oia i koua puali kaaā « Raus rtku i ka puali koa iiialalo oke alakai aoa ā Kualaukani- I K€ia luanawa <i»e o keia hooiii kaua na koa o Kaeokulani aie ko Koaiaukam, aa aneaoe kokoke lo» aku no ia i kahi o keia mau moku o Kapena BaraUDU, a mainuli o tca ikaika loa mai o ka nee kaoa ana o Koalaukani oae Itona m&u ua iiio loa aku 1a ka manao (. Kaeokolaoii keia maa eneani e i)fe mai nej ooe ka ikaika e hakaka iiie ia, a u'a ano palaka ihu la oia t &a waiama ana i keia aaau inoku h ku- mai ana ma ke awa lau o jEwa. Aia o Kapena Bardunu me kona maa luina maluua o kela mau moku ke hakilo !oa mai la i ke sno -) ka nee aua o Kaeokulanī, ua no lakou 1 ke ftOd koa oaaoli no o keia Ali' Kaoai, • h® tiii akamai !oa no hoi i ka hoouee kaua »oa, a oia oo ka asāDft «laka! o ka kuf h Kalanikupole, a in» e kau ka poiuo malana o KaenVn!ani 4 ataita. oke k«a no 1a o ka lanakUa ma ko lakou aoao, Ikn hoowaopopo ana 0 KaF«ua Bar«unu i kahi u Kaewkulaui e hoouee kaua ans, ua ken» «e la oia i kooa u»ao koa kf. UuiiA |9 kela moau, e Ki aku i ka pu ia [Kaiekolaol, I i *