Ka Hoku o Hawaii, Volume XVII, Number 28, 6 December 1923 — NA HOONANEA O KA MANAWA [ARTICLE]

NA HOONANEA O KA MANAWA

LUAHINE WAI

He kiowai nui keia aia e kokoke ana i Kiholo a me ka Laemano, he wai iauau kaulana no nalii o ke au kahiko, he hu'ihu'i iniki i ka ili, a ua olelo ia aole e puni keia wai ia oe ke au a puni keia kiowai, no ka hu'ihu'i e like me ka wai-hau. Ua olelo ia aia ma keia kiowai ka puka e komo ai i loko o kekahi luahine, a aia ma loko o laila e ahu nei ka iwi o na lii o ke au kahiko, a ua olelo ia o na iwi o Kamehameha kekahi maloko olaila, a o ka oiaio na'e aole hiki ke ike ia ka pololei aia wale no a hoea kekahi mau kino kanaka ola i loko ona "ana" huna nei, alaila, loaa na hoike nana e hooia mai na mea a pau no keia luahuna.

O keia kiowai aia ma kahi o ka 5 anana ka hohonu ma kona wahi hohonu loa, a o ke kikowaena no hoi ia o keia kiowai a oia no hoi kahi anuanu loa o ka wai, a ina oe e luu a hala loa i lalo e ike koke ana oe i ke anu o kou kino, a aole e hiki ia oe ke noho loihi loa, e puoho koke ana oe a au aku ma

ka-pa. O ka mea e luu ana i loko o ka wai ma kela wahi hohonu e ike au ana oe iaia i ka ula o ka ili e like me ka puko'a ka ula. He iliili o lalo o keia kiowai a he maikai hoi aohe wahi e kuia ai kou wawae i ka pohaku. He u'i a maikai keia kiowai, a o ka pilikia wale no, aohe kanaka o keia wahi he mehameha me he waoakua kanaka ole ala, a minamina no na wai auau kaulana o nalii aloha i hala kahiko loa mao. O nalii a me na kanaka koa wiwoole kai hala kahiko ma kela aoao o ka muliwai eleele o ka make, a o kiowai auaua o Luahine Wai, eia no ke waiho nei me kona nani e paani ia ana e na huna kai a me na aheahe makani e pa mai ana. E pau ana na hanauna o keia la a e hala ae ana he hanauna hou aka, o Luahine Wai, oia mau noia mai kona hookumu ia ana i kinohi loa KA LOKO O KIHOLO

Ua pau keia loko i ke ahi hookalakupua a ka wahine o ka lua o Kilauea, ka Madame Pele o ke kakela mauna o Halema'uma'u, ua uhi ia i ka pahoehoe a paa i ka 1857, a oia paa a hiki i kela la.

He mau wahi loko liilii loa wale no keo o na loko kaulana nei o Kiholo, i hookoe ia i mea hoikeike no na hanauna opio hou e ulu ae ana a lakou e manao iho ai he aina kahiko loa noia mai loa mai, a na ka moolelo o ka pau ana o keia loko i ka Pele e kuhikuhi aku ia lakou o kela pahoehoe pohaku i uhola ia ma kahi o kela wahi oia no ka loko kaulana o Kiholo i lilo i pahoehoe i keia la a mau aku ina hanauna he nui e ola ana ma keia hope aku.

Wakinekona, Dek. 1 E hookomo ae ana o Lunamakaainana Dyer he Bila Kanakawai e noi ana,

e ae ia ka inu ana o na waina iuauia. a e hiki ai paha ka ikaika i ka 2.75 pa keneka o ka alakohola iloko oia waina a bia paha

"Mai poma e ua i£kalesĪ4, ua Kula Babati tne na Ahahui C. K. no k« <»ukou kokua n- Ko ola o ka Aha 4 Au»a uoho uuui uu« ui& ka «lāhlna m-; u Xuue* 19*4, «e makiu* ia aua uīa|ka loakin! o Haili.