Ka Hoku o Hawaii, Volume XVII, Number 29, 13 December 1923 — HE MOOLELO KAAO NO Kekuhaupio KE KOA KAULANA O KE AU O Kamehameha Ka Nui [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kekuhaupio KE KOA KAULANA O KE AU O Kamehameha Ka Nui

■ • K&lrau ia no k* Eomaikai oko k« <Hoka Poe helahelo) . EE KAiiA KAUAI A hookshi nct hoi tia a» la' boVn* koa « kae nn*' m#luria o o* Q3okn, ! ria ūo e w&u bfcole ilona o kei» U3»u moku'nae aiakoa, aSai|B t e hiDs bou uoai ana no kela niau fasol® ika kkoii 4 -mea hobnr.'v 5! &'i6il« 8 a« hikl oi#» ia.mākou k* kaoī akoj 1 ka manawi # haluwai ai iakou: Uie ds. h<»a o kakoo, ' : Maujuli * keUmm oielo o na kftnaka ko», ua *e: eka 1« k«kahi m&u iilii > Kalanikupule e hookau po kela oj,ru haole oialona ona kuua, ao na kaoaka bo» mAiuaa o keia uaau moku, Ua hana is-na» keia oie k& ise ole' o Kalanikopule, ei kona ka« ana, taai iiuaa o kela oiau tDoko kaoa, & JRe i na hftole liuoa o Kela uao wap. "■ ea makemake ole ihe Ia eia i keia haoa ia aoa peia a ua haawi hou ae la Qits i ke kauolia e hoihoi ia i*o . aa haole iluua o keia mau moku, oiai. o lAkoo hoi k» ooe i maa i ka hoohaha ana i na neoku, a ua ket:a ae ia ne hoi o KaUnU'opuie e kau hou iakou :!urm b '-i Ti:au moku. Ika holu aoa o ua rnao aioku nei me ua-'auwaa kana « hahai ana mahope o i#ua» oa "hiKikeie ako la iia haoie i ka uioku i ka tnonoa kaī uliuii» a'e'a ite»ika mai la hoi ka p0 ana o ka makaui, a ua kahuiihali l«a ua inau moku aei» a hoomaka hou iho la no us poe haule kolohe nei e h'amo i aa ir kini i ke ta hohooo, so aa anwaa hui e t»< hai ana mahope o keia ooao moku, ua piholu iho la kekahi P'jg mamali' oka noi o ka mafeaf'i m& k» luhluii loa i na ale nonui o ka iooan&. O Kalanikupule hoi ine kōoa poe Alii na *pau lOb> likou i ka iuhi, e.iai na Upoie koiohe e ooke ana i ka hauio i ke t*i ma kahi o ka amkuni « pa inai iti> Ika nuko aua kku o D& Alii to Ktia hhua hohouo a ua haole, ua olelo mal ia im h-.'Ole oia ka uouhi oleio a iakou. im haua ia kfcia hana i ole e poholo na mokoi ka njoaiiftt ae iike hoi me keia £sau auw&a ® piholo mai i& i ke ' feat o keia loaa Hoa ana' 0 ka poino i 'huakai & K.ttianizupule, : ua kauoha heu ae ia oia : ria :tioku me m> uw « llia e ll °i i |oUr i Waikiki t hou a hoopae Sa o Kaiauia p a koua mau A!ii Bja kahi u Hamohamo» a naamuli o keia lele »aa o na Alii Uta ia -wahi.ua kaulaoa īoa beia o'elo 1 waeua o nei. *'Ua hoea I Hamohamo i kahi nui o ke ahuawa, 81 1 ka manawa I We ai na aiii 2X>e na kauaka i uka jka aina, ai ka ike ana o kela poe haole i ka lek o na ou« Hawaii i uka o k» *iua, a ko iakou maoawa no ia i hiu ai ka heleum», ao ka pii oo i» — (j ns P«a iiliaa» «*> k* wehe oo i» 0 "uw^hi' 1 i hohoou. Ua ike *ku o Kalanikupus« i keia hanu koiohe o tis baole, a ow ka manewa | tu« mai «i k* honohopo llok-.» o no ka lilo o n« aioku 1 u<* haoī«» « lilo ptJ aku U 'no'"ho, oa lako k»o» i bo«h« p'i i« Uu«« @ k«U moku, Ui» h"li •• la u* AYn Aimoku m\ a Oaha m* Maui ā kamailio t kon« mm aiii \ fcaīā «nao ol®lr. "Kft. ■ poino'*»»» k« hoi kAkou i ka hiiiuai *al« an» ** u * **** haoh koU>hr, O'hi. a ia iakoo a!a kt il ahas aU ioa nuoku, a ma no Hawaii ka i*k«o huakai k holo ■!», ; «hia ka hoi uo«* aioha ok» Wo aku krk*ht mm lako kao« a kakoa i* Ksmeh*»#h«, M * no Kakow « loioaoniiia oo kai» w* vVs&i ' h " v '°* h *° l# ; feeho&& oi'»» poaa kfi»*" • fc* / ! *

me ]Ko%lf»u|fani i kam&ilio aku ai i ke AtH Kaj»RS* kupuie. 0 ke komn o k«ia man AHHla*vaii j kep» k'\ no lt®ia poe hao»e ( <33«imtjli no ia o fea hoheno o ke ta «hamo la »na e na haole ! r»8 Ukioi o ka moku. M.amuli īio o ka minamina loa o Kuaiaukani i kes« mao moku i I«Wf aihue is ako ie e keia mau haole» oa kamailio la oia i ke A!Si t Kalanikopiiie. ao «if>na hoahanan ponoi no hoi i keia mau oieio. "E Kaiani e» aale anei hoi he mea pono ia kakou e aiuiilu i kela mau m«>ku, akft, e holo kakou a pae i Lahaina, a mea hoi o pae 8 aku kakou i » hoea hope ae kela mau moku, alalla, o ka pa 00 ia a make hoi ia kakou kela poe haole kolohe." Ua hooholo io iho !a keia menao aluiilu molu o a ua kau iho I» oia me kekahi man elii iluna o keknhi m*su waa kaulnn nu. oni, a me ka piha pn i na koa iksika» ai waa ia hoi nk hoewaa ika'ka 1 ka hoe. so ko lakotī puka agn la no ia mai Waikiki aku, a haha ttka )• mahope o kela mau moko e ahai ala o Papuhi. Ua holo io no ua poe A.Hi Maui nei mā kela huakai aluaiu moku, ai ka hoea ana nae i Lahaina* aole tio 'i'hoea mai ea moko h»oIe e a holo loa aku lakou a kau ana i ka lae o KeUaikahiki ma KahoolaweJ a ia manawa i ike aku i ua mau' moku r,>ei na leaa i ka makao! maikai,'a'e iho ana ko laoa ihn i Kawaihae. I» mnnawa i kamailio mai ai [feekahiAliio Keanae s a nona ka •inoa. o Kahula i keia mau olelo, ! **Pa!e ka pono la e na hoa, a ia !ka haole la ke holo ala io Paiea | Knmehameha, a ftole no aua nei e nui ne la ma keia hope ihō, e ikē aku ana kakou i k» aukuku ma» 0 na ihu o na wa» peleleu o u« . Paiea nni nei o Hawaii i na ale o Pai!olo. He hookfthi wale n:> )i«ua pon'o' tnb ko kakoi) 80ao, 'o ko kakuu holo loa noiHawaii a hui ; akn no me a h^lke 1 i aku no i ka haoa kolohe o keia' ' mau haole kolohe, a mea hoi o' mn'iu mai no ou ia kakou, a'laila,' . hoihoi ia mai no paha kela | lako kaua o kakou, oiai, .'h'e'ali.i' ]o- ! Ikomuikiii no hoi o | a aole oo paha oia e a?anao pakaha' »xiai i !akc> kaua h'oi o kekahi o | kona hea Alii Aimok'ū." } ■ Aole l aē aKu o | I keia manao o Kahalu ke Alii p I Keanae, oiai, ua kouoo .iho 1$ pq! J i'oio K mlaukani ka manao ho|>u- 1 . hapo iH Kamehaineha, oiai, . auhee mua iakou ia Kimepa^Xi?hft ! ma kela kaua l. "Ke Paniwai a ira paha e ike mai ol Kamehaaieha ia lakou, ala'ila, hopu pii> ia iakou e kela Aiii Aimokul nui o Hawaii. j Huli hoi mai la lakou mai kelal wahi mai o Kahuolawe a pae huw 1 1 Lahaina, a lele aku ln d | AUi i Lahaina, ao ke«:ah. AUi hui !oa mai ia no i ahu nei ine' ka kg o!e o fca lākuu mea ' alualu ai, 0 keia Ālii hoi o Kean»« t 6i» ho 'j Kahuīu, he ano alii ike kllokilo no kela, ua ha»le!<? Ihn la/oia ia Lahain», a hoi aku la y hoea i koua K&laua aina o Keanae a hoftkoakoa mai la i liona poe pili iaia, ai kooa mau k< a m« hoi I ke kaua, a znamu!i uo o kona ike mua i na ouli o ka mauawa e hoea maī aoa, oa kamailio ako l» oia i kona "poe > kftla mau olelo. aohea mai oakou e ou poe hoa alo I ka make, k« ane «n« mni nei e uee mai na auwaa | kaua pelettiU o Paiea nui o f?swail a m t»ko hou tka la oia ;iae na w4a haole, « «« na lako kaua o ka haola, • me he ala e H!o ans tm moku iaia. O ka hana pono waie no\tn* kō kakou aoao, oi« no ko kakoii hāalele iho i kela wahi, a hoi «ku kakou a nohn kart*ka ak« malalo o Paiea Noj g H«wai»* a me* lioi o kouio uo ke «ioha ik>ko ooa n_o kakou, « hooliiw i* knkou i p->tj .non*, «iaiia, ka 'hoi ow wio ka*o« ota. %U na ouli o ka iajii la k« hoikt nea!! a»i, a ī» k« hio ° k* njtt k tt . «oao o Pāiēa Kui o 0* *e iha la ko Kaholu poo. Kr>an*f i keia mau ot*to i ti bko« Alii ts K«l#n*t a Ci feo

Jo, oo.AkoM & nohq kau&k*,®®Hio o Kamehameha» & os spo !« J* no lakou' t iKemehameha, & us IHo ae lā lio ! W keia poe !" p«io rc& Ka- ; meham«b& eoan f n» hoolll k«u« tca !« hope Hei CB«n ātlf' 00 Oaho, a me ki»fa r»fits A!il M*uf. m fioftpolptit mil--Iraf fa po«t! krm oke A!lf AimoWo Pnifeß Kal«nioaif«« I har»ehft- r B na tnflkam«Va h«lo|ielu o ' keia na lawe iw ma! moolelo pakol mni kh bake ' kakaullma' o k#; Ahi Katrsami>o!i»to : a ma keknh! mfi« frjr>nlelo &koa «feu hoi, ua okoa no hoi oa roe» i hoike ia, fie tsfeali ana rfo n«p i keu niali i boik« ia !« ko keia hoo%okft H aoa o K*l«rsiktipulj* e keia poe hanle qo ana Y l««?e fii»airtii ai 1 ko lafeoo moko. Feuei ftt>i ka D.beift mookio Hawnn i knkap ai m«i k«aa bike oiooielo o Ha* waii uei, "Uii piha kol oa eoa» mokū oei i h» Koa o fee Alīi kupulf s ae hnnkele ia aea hoi « te««bi tfi&u haole kakaik&hi i hoopakeie ia «e ke Alii i toe& iiookele i ua ouau moku aei. I Ith wa i pnka loa aku ai k» moku iwahō asu o ke awa, ae kuioke ann hoi mewaho ae & Waikiki, ua hoomaka iho la na haole e hatno J na iikioi ooa woko i, ke ta hohopo, a tiH kfcia aila t» hohoho i hoopii eoai \ ka laai o na A]ii na kanaka koa, a hoomaka iho U iakou e a tnamo!i o keia pilieia a na haole.i hana si,ua kei hou fee Alii Kalaui- - -k«^tt-^4KTĪ~hee-44Ee--awtt.. (Aoie Pau) I.' —