Ka Hoku o Hawaii, Volume XVII, Number 31, 27 December 1923 — NA HOONANEA O KA MANAWA KA PUU O MOEMOE [ARTICLE]

NA HOONANEA O KA MANAWA

KA PUU O MOEMOE

Mamuli o kekahi ulia ua haule kekahi mau aoao o ka Moolelo hoonanea o keia puu kaulana o Moemoe, a no ke ohohia ia no o keia mau mea e kakau ia mai nei e ko makou mea "kakau," ai ka loaa pono ana mai la o na mea i haule o kela mau hoonanea ana no keia Makaula a Kahunapele kaulana o ke au kahiko, nolaila, aia makou ke hoolaha hou aku nei i keia moolelo o ka Makaula Moemoe, a e oluolu mai ko makou poe heluhelu e kala mai no keia hoolaha piha pono ana aku i keia wahi o ko "Kakou Hoonanea o ka Manawa" L. H. O ka moolelo o keia wahi puu oia keia. O Moemoe he Makaula ia a kaula Pele a he kukini makanipuahiohio mama loa a ua kaulana o Moemoe no ka mama aohe mea nana e hoopapa aku. No keia Makaula ka puu kupalala kamailio ke ninau ia, oia hoi keia; Palaki o Moemoe, Palaki o Moemoe, auhea o Moemoe? Pane maila ka palaki o Moemoe Kala-kahi-ko-ia'u-wale-ka-la. Oia hoi ao[h]e kala i hala ai o Moemoe, ua awakea a aui ka la ia manawa a pela aku. I ka hele ana mai o Moemoe a hiki ma keia wahi ahua a hoomaha iho la, a ia wa oia i lohe aku ai na leo kanikanipihe e ne-i ana i kahakai, a ia huli ana aku ana e nana ike aku la oia i ka piha o na kanaka a me ka wa o na leo a naia mea i kono mai i ua makaula nei e iho aku. Heaha la ka hana a keia poe e kanikanipihe nei o keia awakea.

Iho akula oia a hoea i kahi o na kanaka e mumulu ana a eia ka he aha konane na ke alii na Ka'ualii a me ke alii wahine oia hoi o Welewele. I ka wa nae i hoea aku ai o Moemoe o ka mea e konane ana he kanaka mai uka mai o Napuu a nona ka inoa o Iwahaonou a he kanaka ano papalua nae keia he kino mano, a he kino kanaka maoli. Eia nae aohe ike o keia poe i keia ano o keia kanaka, a ke manao nei no lakou he kanaka maoli no keia aole he kino papalua I ke komo ana aku a Moemoe, ike koke no oia o keia kanaka e noho nei he aiwaiwa, he mano aihumuhumu no keia wahi. Ia Moemoe i noho iho ai ua koele kamailio koke mai la no ua Iwahaonou nei iaia nei.

Ea, he ike no oe i ka no'a, ai ole ia i ke konane. Pane akula o Moemoe; ua a'o no au ia hana a ua a'o i ke kukini, a'o i ke kilokilo ouli, i ka la ino a me ka la malie, ka la o ka pilikia a me ka la o ke ola, ka helehelena o ke kanaka, ka wahine ke keiki ka elemakule a me ka luahine kolopupu. Ike i'o ka hoi oe, he hele ala a uhi ka alu o ka maka he haumakaiole ia, ua "ka i koko" a makalii ua pau ka ike pau ka lohe, pau ka hana, E? Auhea oe e ninau aku ana au i kou inoa, Owai kou inoa? Aole au e ha'i aku ana i a oe i ko'u inoa, a ha'i mua mai oe i kou inoa ia'u, ʻoiai, aole ia o kau ninau mua ia'u, he puu no'a a me ke konane oia kau i maha mainei a oia ka'u koele aku la a pa aku la kama i ka mali a ka unulau a ka makahi o launia e kuehu mainei i ka pukolu a kaenaokane, lohe aku ia oe. Ua ano uilani ae ia ua Iwahaonou nei, a eia nae, ua olowalu mai la ka leo o ke anaina mai o a o, e kokua ana ma ko Moemoe aoao me ka hooho mai o na mea a pau e konane. Ike o Iwahaonou, ua kokua ke anaina o ka aha-le'ale'a i ka malihini, ua pane mai la ua Iwahaonou nei. E noi aku ana au ia oe e ka malihini inoa ole, e hele mua kaua e auau kai a hoi mai ea, a ilaila

le'ale'a ana ia na ma-u, a ilaila hoi paha kana e ike ia ai na papa'i lawai'a a kaua. Pane akula o Moemoe. E aho no o oe ke hele e auau kai, oiai ua hele ka lepo i luna ou a papa me he ala i loko no paha oe o ka lepo i moe mainei a iho mai la i kahakai nei e kuehu ai i kauahi i ka uka maulukua. Ua piha loa o Iwahaonou i ka wela no kona olelo ia ana mai i ka moe lepo, hele a papa ka lepo i ka ili ke nana aku. Ku ae la ua Iwahaonou nei i luna a pane maila. E kali malie oe a hoi mau a le'ale'a kaua, a o hoi mau au a ua hele oe, haia oe e a'u a loaa oe a pepelu ia oe e a'u i mea kupalu mano na'u. "O ko'u le'ale'a ia," wahi a Moemoe, O ko kaua hui a ulele ma na ike a me na ikaika o kana, a ilaila oe e ike ai ia hoopi'opi'o ka loina a ka manu aohe lala kau ole, kau i ka lala maka a kau i ka lala maloo. Hala aku la o Iwahaonou, a noho ihola o moemoe a me ke anaina e wa ana no na papaolelo a Moemoe a me Iwahaonou. (Aole i Pau.)