Ka Hoku o Hawaii, Volume XVII, Number 34, 17 January 1924 — NA HOONANEA O KA MANAWA PUO'A O KA'UALII [ARTICLE]

NA HOONANEA O KA MANAWA

PUO'A O KA'UALII

Pane mai la o Pohakuahilikona. Eia iho: a ina olua e hele ea, e hehi ilua maluna o na pohaku papa i kau ia maluna o ke aa a me ka lepo, a maila wale no olua e hele ai a hoea imua o Makahuna aia kona hale e ku mai la i ke kiekiena a nana e kuhikuhi aku i kahi o Anahulu ka makaula Pele o ka uka o Napuu alu kinikini. O ka hele aku la noia oua mau kanaka piha kolohe nei, a hala laua nei, olelo aku la o Kuahiku ia Paaaina. Ia kaua e hele ai ea, e kiola kana i na papa pohaku a pau loa maila o hele ua poe kukini nei a huli mai a hahai mai mahope o kaua ea, a hoaa i ke alalnui a lilo ilaila e hoaa ai a o ko kaua hala loa noia a i pakele kaua. Pane mai la o Paaaina; Owai au anai ko kawa makamaka o ka uka o Napuu nana e huna ia kaua ke hoea kaua iuka o Napuu? Pane aku la o Kuahiku, aia ilaila ku kupunawahine Makaula, nona ka inoa o Anahulu, a nona koʻu inoa e hea nei o Kuahiku–ka–lapa–o–Anahulu. Ua hana iʻo ua mau kanaka nei pela a ua kiola ia na papa pohaku io a ianei a ku ana laua nei i ka hale o Makahuna o ninau laua nei i ke alanui e pii ai a hoea ia Anahulu, a kuhikuhi mai la no hoi ua wahine nei, a o ko laua nei pii oiai la noia a hoea ana imua o Anahulu. Ika mai la ua luahine nei a ninau owai ko olua mau inoa? O Kua-hiku-ka-lapa-o-Anahulu, wahi a Kuahiku i pane aku ai. Auwe? O oe ka ia e kalapa-ku-o-ko-kupunawahine. He ma-i, e kuu moopunaPuka mai la olua, eia ka uhai mahope o olua, he uhai keia ia olua, ua kamailio ino olua i ke alii ia Kaʻualii, a oia keia e uhai mainei e loaa olua a make olua. E huna aku oe ia maua, aohe o olua wahi e holo ai, a eia ae na pu ko, e moe mai la, a e komo aku olua a moe malalo o ke opu ko a uhi iho ke ko maluna o olua. Ua komo aku la ua mau kanaka nei a moe malie malalo o ke ko ua hele a hihipea. A iua mau kolohe nei no a moe iho malalo o ke ko, oia no ka wa i hoea mai ai o na kukini, a ku ana imua o Anahulu, a ninau mai la. Aole anei he mau kanaka i hui iho nei me oe? Aole la, Ka? ua hookolo mainei makou i ka meheu kapuai a hoea iho la maanei a nalowale kapuai wawae, a me he ala, ua huna ia iho nei no oe. Mahea iho auanei e pee ai? E huli aku oukou, Eia'ku kuu hale a me kuu papa'i kuku kapa, ilaila oukou e huli aku ai. Ua neea aku la na wahi a pau i ka huli a no ka loaa ole, ua huli hoi aku la ua poe kukini nei me ka nele a ku ana imua o kelii a me na kakaolelo Ninau mai la o Puuanoweo. Aihea ua mau kanaka nei? Aole i loaa aku nei, ua hoi hou no i hope nei, a ua hui aku nei no makou i ke alanui, a no ko makou manao loa, he mau kanaka okoa no la hoi keia e hele ana no Kona nei, a oia ka mea i manao ai makou he mau kanaka malihini, a hope ole ia ai. O ka ninau no ka makou, aole mau kanaka i loaa mainei ia olua? O ka pane no ka laua, he mau kanaka no, e hele ana i Hamakua. A ninau no hoi makou. I hea i loaa mainei ia olua? O ka pane no hoi. I hukukae la ouka aku e kokoke aku ana i Uhu. Ninau hou no makou, Maihea mainei olua? O ia laua pane no, mai Kohalaloko mai, i Makanikahio e kiei aku la ia Pololu, a kaawale ae la no hoi laua a me makou. Ma hele makou a hoea i Mahiki. a loaa he huakai nui e hoomaha

ana mai Hamakua mai, a ninau no hoi makou ina ua loaa mai kekahi mau kanaka, a ua hoole mai la kela poe. A huli mai la a hoi, a ia manawa makou i hooholo ai o na kanaka no i loaa aku ai ia makou, oua mau kanaka nei noia. Hookolo aenei makou a hoea iuka o Napuu i kahi o ka luahine Makaula oia hoi o Anahulu, a ilaila nalowale ka meheu kapuai wawae. Oi noke makou i ka huli aole loaa iki a hoi nele mai la. E nana eku kakou i ua mau kanaka kolohe nei. I ka hala ana o na kukini a hoi imua o kelii, oia no ka wa o Anahulu i hele aku ai a olelo iua mau kanaka nei e puka ae iwaho a hoi aku iloko o ka hale e ai, Ua ala i'o ae la no hoi laua a hoi iloko o ka hale a oi iho la a maona, a ia wa o Anahulu i olelo aku ai. Ina e na moopuna, oiai ke ike nei au e pii hou mai ana na kukini a e pani paa ia ana ka uka o Napuu, ina'ku a hoea hou mai. Pau no ka ai ana o ka hele aku la noia me ke alakai ana o Ana hulu a hoea i ka ulu nahele ulei kolo ua hele a hihipea, a olelo aku la o Anahulu. Eia ke alanui o olua e hoi ai o ke "alahuna"keia i kaulana ai o Hikuhia i ka uka o Napuu Ke hoi olua ea, maluna o ka ulei e hele ai a hoea i Kahawai e pili aku la me Kulupulehu, a hoea i uau-pooole i ka nahele o Hikuhia, a o ko olua pakele noia. Ke hele kakou ea, owau mamua, a o olua mai no mahope o'u, a ma kahi o ko'u kapuai e hehi ai malaila no olua e hehi ai, i manao iho noia ea, he kamaaina no na uka nei i hele e huli laau Iliahi, Kauila a pela aku. Ua alakai aku la o Anahulu iua mau kolohe nei a hoea i na ala Ulei nei a hele aku la ua mau wahi eu nei o Kaloko-wai-awaawa i kaulana a hoea i keia la. Aole i pau. ! E lawe ika nupepa Ka Hoku I Hawaii a. e ike na mea hou o keia I mau oule i hala aku la.