Ka Hoku o Hawaii, Volume XVII, Number 41, 6 March 1924 — HE MOOLELO KAAO NO Kekuhaupio KE KOA KAULANA O KE AU O Kamehameha Ka Nui [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kekuhaupio KE KOA KAULANA O KE AU O Kamehameha Ka Nui

Kaknu ia no pomalkai 0 ko k» (Hoku Poe heiuhelu) KE KAUA O NUUANU

"Kupaianaha no o Kamehameha,: ahai akp nei i kona oia i Hawaii, , a waiho ih>> nei ia kakou i puu w«hie hoa a kalua ieuu no ka aina 0 Kakuhihewa nei> Ka, aole paba a kakou haua pono i koe, 0 ke kii uo 0 kakou e k»ua ia K&uii, oiai, oia ka Moku aole 1 iiia ia K*uaehameha. A ina .e iiiu uj»i ia Moka ia kakou, alaila, 0 Ka iiio no ia o kakou i mau Alii Aioaoku uo ia Moku i 'ilo ole ia Ka{cfehamehs,'' He mau . olelo ano kuhalahala keia 0 kela poe Alii o Kameha«*eha, aole 110 nae 00 ko lakou aioha ole la ke kuom oia mau olelo, aka, he mau oielo ano iioonauki atei no ka ho 1 ana 0 Kamehameha i Hawaii * hoomaha iki »i mai kona ano oma'ieoa'i i loaa ai iaia im Oahu. Lohe iho ia 0 K.aleioiamahu i keia mau oi«io ohuuau a kona mau hoa alii, ao kona haaleie koke ihoia no ia ia Oahu, a hulu aku ia i Hawaii e hoike aku i keia oaau oielo oh«imu o na Aiii i kaKoo pu ia Kamehameha ina kana mau hooili kaua lanakil». I feona hoea ana aku i Hawaii, a hui iho la me Kamehameha e noho hoomaha ana i Kawaiahae» lia hoike nkn la oia ia Kameha meha i keia mau olelo ohumu 0 na Alii a me kela manao hoi e kii 0 Kaua ia a lilo ho' ia Moku 1 aina no lakou e ai waiwai ai. I ka ioh« ana, e Kameham'eha 1 keia mau olelo & Kaleimamahu» kulou iho la oia iiaio n > kekahi īi au miuuie, alaila, huli mai ia nia a kamailio mai ln i keia mau olelo ia Kaleimamahu.

°Nani wale ka hoi kahi hu-ha (oleio o knliī alii) au i hoi mai ta e au eoa i l;eia aiau k&i uo Hawaii nei. 0 ka ohumu o oa Aiii no kīHi hoi ana mai nei V ; Hawai! nei, a haaiele akn la ia I lakon i Oahu e kaulai ia aie he | mau puu-wahie ala e kaulal ia 'ana i ki la nopu o Oahu, ao ku aina hoi o Kakohihew»; U kahi i maikai !oa ai keia manao ohutntj o lakou, <»ia «o ka uiuuao :\sih e kii -'m e knua. Nani k.ii hoi KfMa waiwai hoekopn »u e ka'Hoahaoau i i.ii anii ii( i i iH.'iu k«'. Heaha l» ] no! 'kiina, « hoi aku hoi hn kaua! i O.ihu/' I Hfialele akn !a n Kauiehaaieha ;!!} a hoh lv i tuni la me| no 'Oihe, ai k* na' fiui aua no nie ko = .-\ ī■:'u A!T* 1 O ihu, nnie !i. a o Ka-? ■neh**iMehn i ho» n.n p f L?;u 4 ,0 k> mhiiao <>J.U'»in ini.i, U;« ! K«he« īa <nn i Ahauia i | na Alli, n hni iho !a kuk* nu! ka nrst»a pili i ke kii ia & e kaun, | Mahope o ke kukakuka aua tt>e na Aiii <> kona ato alii. ua hoob«i1o Hjf:e ih'- ia Uke.i t»a ku Ahaul'», v Lov*ui,a i T-VJe 5 i£iuai, «« UHIBU »vku liui i k" £>inmoalii mauAO no ke kaua. Ua hoouim īa «kn k k.-\ Kle! e « l:t«* \ ka uiHui » ti K:t neVa:rtfh>* t &1 holk? ia hoi U 'oiaiae :ua ks hooui!» ia «fi« «ku hf "m&u ozm boijk« i ka niMi*.t o K ; i;i\etigmeba. I k* ho*» an* o k*!a KteU I hoouuA U aka U i K#ua!» • hal

ibo 1» me Keumualii k& Moi q Kiuai ia manawa, Uu kau.HĪlio *ku la k» Elele ia Kauuuuniii i kbia uiau olelo. **Aobfin «3Dfti oe e he AIH Kutimoft!li u KhUnl uei» tit» Ku puv lu i« « ,a i h«K)uart m 1 n©f oao e ke ALi, » nau no bOJ i« e Kohu iho 2 k» «»a hua Aiii OU um keia ukana *'u i hwe i»ai Su;" H«AWi ia ako la i «u liaiu i kt Alii Kauiuu»tn u Kuuai, h» F9b«ka eleele me ua uiu waik% iiiiii eleele pu, ao kela pohnku eleeie iuaikai, he ulu-aiaika uaui oaauli. U& kaha-mahA ia keia uuau poiiaku uiu inaikA oui me na ulu uaaika liilii i kaah», a ooawahu ae o keia |iiau pohaku maik&i nui tne 6» pohaiu oiaikai iiiHf t ua hauWī pu ia aku la he pohaku maika keokeo, ai wahi ia i ka lat,*iui, a owiii ia ae la aeia luau mea iloko 0 iEekahi koko uweKe puupuu; N*na iho 1« o Kauooualii i keia mau pohaku iloko u ke koko puupau i hwiwi ia aku iaia e ka Ēleie * Kamehameha. Aole no fee AIU Kaumukli: i pane uaai i k« a Kamehameha, aka» ua huli aku ia oia i kona makuahiue ia Kamakaheiei, a ninau aku la 1 tceia mau ioieio. *'K ka Makuahine, pehea kau pane no keia iouo-puwai-ieanHka a Kamekāmeha?'' He mea pooo paha i ka oiea kakau moolelo e wehewehe iki akU 1 ka manao o kela mau olelo a ke Aiii Kaumealii i kona Makuahiue K<imak«belei. 0 keia oielo ''lono-pUai-kaaaka" he oielo pili no ia uo ke kaua ( a be manao xaua uo hoi no kekahi Ali; 1 kona hoa alii, ae kakoo ana hoi ia mau oielo i keia iuuu ukaDa i lawe ia aku e ka Elele iiuua o ka Moi Kaununlii. Ua ike uo hoi o Kaumualii i ka mauao o keia mau »uo pohaku elua, a u> waito aku ia oia i keia oiuau i kona mwuahine Aiii. G ua pohaku maieia ma» ka pohaku nui a ka oiaika puhaku iiiiii, Ud iike no ua ano, ae ohio ako aua o Kamehaoaeha mao kela mau pohaku aia ia Kaumualii* "i tia paha ma ktt ikaifea e lilo mai at o Kauai, a iilo oie mai paba« 0»a ke ano o keia mau pohaKu maika eioeie. He oielo 4atift ia mau pjhaku eleele. 0 ka pohaku maika keokeo hoi i wahi ia i ka lau-lai, ue hooie kaua kona auo, ae hoike mai aaa hoi o Kaumuaiii i ka manar. keokeo o «oua puuwai, a aoie hoi i makēmake i ke kaua. A ) keb koso puupuu hoi, oiu manao ou hoi e bo)ke aku ana o KamehauueUa. ua paa i ke koko ia ua ,Moicupuui e ae o Hawaii ue 1 oaaiolo o Kamehamaha, oia oo ho 1 o Hawaiii Maui, Lanai, Kahoolawe Moiokai ame Oahu, a iua no ka hoiopeno oke kuka aua, aiaila, e koaio pu mai uo hoi o Kauai uue Nuhau Uoko- o ke koko |.uupuu a Kn:ttehameha, Mauauii o keia ui aua aku o Jce Aiii Kaumuaiii i koua ui«kuahiue uo kana pane kupouo e p&ue aku aii i ke Alii Kameh&meha« ua kauuaiiio mai ia o Kamaiiaoeiei } «aua keiKl i keia m&u oieio ao ueau»o o ka makuahiue maĪKai. | "K ke Alii, e ae aku oe e ike | oi.ua uie Paien' ae haaw: aku oe |t ka aiua o Ksuai u*:uai \ iUo ka aiua ia aiuiia, ]he iu»a wale iho no kuna maiuua |o Kuuui u»3i. »«*», » ka i\i aua uae jo fea moo'oiu o ka o Kauai |ftei, nau no ta Suu Keie.:. |He m»u ia he*u wnie ao ii uui e |Uoho Aīii aī, a asiu uua uo |e kuu Lani aiii e ai »su un? ka i momuua «> ke tUo o Kameha— i | Huh miki i<\ 0 KaumviaU* n ka— [maiiio mai ia i k«»ia mtu o e!o |i ka Ēieie a ke Alii Kaaeh&meha, "Sa, &e iohe mai h» u - oe i k* ta uet wau olelo i U\*opu&a t»ai i* o l*kou?" Ua as Akn )a ka Klele no koua lohe puno 1 ua ot*lo a ke Ah'iwahine ao k* Mstu«h'u« Aiu kieki? hoi o KauUiU*4U. i 1 V ti»»u oieio 1* i kaouiho m «iai i*« kuu NUkwahiu#» oia iho ia U9 kipu v »eio, * AiAe) p*u \