Ka Hoku o Hawaii, Volume XVII, Number 42, 13 March 1924 — HE MOOLELO KAAO NO Kekuhaupio KE KOA KAULANA O KE AU O Kamehameha Ka Nui [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kekuhaupio KE KOA KAULANA O KE AU O Kamehameha Ka Nui

Kakau īa no ka Eoawkai o ko fea (Uoku Poe heluhelu) KE KAUA 0 NUUANU

B IUo nii o K«uai ne? 5a KaHi»*bam€his, &e nulio kanaka altn ne, wau iU-iliii-'i onn, ae ho? akn oe s hoike aku ia Kamehameha ! teei» maa oielo a'u." P{.a iho o KaumūBhi ! tift pohaku e!e!e i boouDa m sraī iaū?» a hoihoi akn la i ka BleJe i k& ca&jka keokeo i wghi ia i ka) ai Mdli ia h«n keia mea iloko o ke kok:> pnopuu, » be pana-ohe pu Kekehi ī haew; ia mai 5 ka Hlele, Haalele koke iho la kekahi o ea Elele \& Kaoai, a hoi mai sa : no Oahu mi e hoike ana i keia j loao maikai mai Kauai inai Ol ea Elele i hoonna la ai e ke Alii Kamehameha, oia no o Kikine kaua Sie!e kapu !os, a me k« Aliiwshine koko kif?kie Kekai— haakuluu'aiīiekahiki- (Mar keJh Aliiwahine kiekie i hoouna ia J JEi le e hele pu me ka E'el»kapu Kikaue, i hoea aiai ai kekah l poe koko ali: kiekie o Kauai, ae nolu; nti kekah', oia o>bu pu& h ia Aiiiwahine i na Hoo;e noouo o Waiakea,) 0 na Aiii kuikoi o ke alo o Kau'inualii, ua nui ko iakou huhu ia Kauuiualii rne kon& Maku&.hine Alii Kauiaknhelei, lUHneiuli o ko laua haavpi waie aku no ia Kauai tce ke kaua (ite. oiai nae. ua ariO ijaaisau iiuioii no ke «o a keia M īauahme o Ka.u:-iu?hi iaia, a in»- paha n<> aoiia pn-e kana ako ia Kaneehaoieha, i na ua )ifo| ua poe Alii nei o Kauai i uioepnu na ka inaioa o ke Ahi Kaoiehameha o Hawaii nui kua uii. , O keia ojau olelo no boi a ktAHiwahine Kamakanelei imua e satm ua !i!o io no 'i olelo WSOana i hooko ia wa ia hope eoa', orai, i ka make io at.a ne^ 0 ke Aiii Paiea Kamehaiwehn, oa hoohui īa iho la o Kaumuulii ka Moi o Kauai aie Kaahumai.u * oiare ia hoi iloko o ka mare Kristiano, a ljfo iho ia no o Kauaiualii i mea ai i ka Waiwai o ke alo o Kamehameha, oiai, o Kaahumanu no ke Kahu Aopuni | ka eoanawa i hele ai o LihoHho i KahiEi ene kana Aliiwahine Ka-~ .mamelu, & ua hooko io iho la no *e«a mau olelo ao naauao a ka Miikaahine Alii i kaiia Kelki Alii koke. kiekie o I?auai. Ao!t> no uW kela tDatt Alii kfto Kaaai i a-a hoala mai ' keuahi kaUH kue ia Kau*nualii, a koe wa!e no paha mahope loa mat f ai hoala kue pī o George Kaumualii,'i kekahi kaua kīpi ma me ka apono ole' aKU no ««e o ea Klakoakana Kauumalii j ss hana a keiki. Na Kalei— tt>oku i kii.aku e kaua i K& poe Kipi o Kauai, a pau nu' ī ka luku ia i ka uka ae o Hanapppe* & pan pu o llumehume KaumnaHi 1 kn hopu ia e ka aoao lanakil», Ua oltt o Kmimuaiii 'tō«'hopf mai mv ke aloha fiui i«. a u» hlo io' no hoi i punahelp o ke «!o o na Aiii opio nooa ke Awpuni, a he kane hoi i aloha u e Kaahnma'nu' kana wahine hou 5 mnrp hanohiuu» h? unua o_ kr nI o o na Aiii wui o Oahu. 1 1 t<h hui «n* ok« ĒU'U' Kik»ne £Pe i»oua llaku ahi TCan eh<i Ua uiu»u »ku U o Knmehameh» 4 k* Kieie i k«ift nb»n,

**Pehea k< aia > a ! he!« oe!? M P*ne ma! 3a Sa Hlele Xlkiuie I kfin ninat- a k«>nn Hakn lau». k" «l** O k«» Vntiwa ii beJe aku Kipau bou o Kainehan.eha i %e!a ninau ia K.knni. ''Pehee tuai nei ka pane a ke Aīit « Katiai? M "Ua haawi m&i ne! no i ka afna ia oe ts Kamehaoiehu, a® nohn «anaka aiai ®o oU maklo oo 11 maukoli no kela ha«wi aint»? 1 ' wahi'lmo * Kamehameha i nioao «*u ai ia Kikane. "Bi* mai ka "maokoli" iloko o ka puoaohe. He'hoa lat»a me ka pauku iliahi aalp," wahi hou no a ka Elele Kikane. Laiau mai la o Kaoiehameha ī ka punaohe i haavfi sft aku e ktti3 Eieie Kikane. a ike iho la oia i kela uoao mea i hoike ia aku e ka Eiele iaia, i kooa ike ana i keia "ooao* koli" i haawi ia mai e Kau/nuaHi ka Moi o Kauai, alaile» holi ae ia oia a kauoaiiio aku l« i k(»na poe Aiii 9 kona slo »Vū. %"B na Alii tne na hia-paiole o Hawaiill.E hoolono mai i keia mau olelo. I Kahiki ka po, Kahiki ke ao; pa i ka laau a Kukea b» t nolaila, ua lilo o Kauai ia KauTehbmeha- He panalanu o KaUsi 110 Hawaii. He ulaleo wale no nae keia, a pehea la ko oukou eaanao e na A!i)? M I ka pau an» no o kela taati °l e J° n Kamehaaeha imua o kela anaina nui o na Alii o Hawaii, alaila, o ka hooho mai la no ia o na aian Ahi uei i keia olelo. i "H&iku-umauiua-ikuwa'haiku e** 0 ke aoo o keia mao olelo » hoepuka ia u>ai la e kela poe Alii, oia no ka boolsns ako o ea w&6kaua ī &e kai, a kii aku no'e kaoa i a Kauai me lia nana ole ae 1 kela haawi aina n-aikai a ka Moi Kaumuahi o Kauai, Ae ho'ile ana hoi i lakou hiimai wale i keia haawi waha w«le iīu aka Moi o K&uaL ao ka aiaaao no o keia poe AHi pue kana 0 H&war, a ia no ka lanakila ojaio 1 ta maku o ka ihe Kaua, Ia Kamehameha e pahaohao ana au keia kahea peni kaua a kona' uiau Alii, kehea hon m»i la no itekaUi m&u Aiii i keia luau ulelo ioauA o Kamehaioeoa. "Ē iii kakuu e ktna ia Kauail E ~feii kakou e kaua ī ke Alii o Kauai, a aole' hoi e hilinai wale aku no i kaua malileo mai!l Xo ke olowalu o ka leo o na i Ahi i>uai kaua o Hawaii, ua pane l iou inai ia u K.am<?hai.*ieha i ke-a | uaau olelo iinua n kona pob Alii, ! "Nuui ia ua paakiki mai la no| oufeou i fce kii e kaua i kej Aiil o Kauai, oiai uo hoi ua haawij ia mai la ka aiua me ka a he haawi hoi e eha ole ai ka« 111 ī ka ma£a o ka ihe laumeki,, a ao ko oafiou puni kii kaua no hoi 'ia Kauai me ka haawi iu | mai uu la kakou o Hawaii sela iio&upum, noiaiia, e ii) iiku no ke Aiiua o ke;& hana iluoa o oukou. E pe waie aku ao hui wau aaahupe o ka oukou olelo e na Alii hoohuue-kuua o Hawaii. Noiaila, e hoouiakfcukau no paha UA W9>a-kaua o Eakou, a aia oo hoi a huii ka ia o nei po, a huli ūo hoi ka ipu-oLin a LuUiii-ii-Kane, aiaiia ka hoi nee ke kfua a e na Alii." t Ma keia uiau olelo hope a K«e ia.e iho ai no kakou i ka manao maKeuaake ole o K'iaiebaojeha 1 keia pu-e kaua a kona aaau Alii, a he h»na hoi i kuo i iona makeinake ponoi, aka, mamuli no p«ha o kona huomhopopo o keia mau Alu kwki* l lo hui u Hawaii, oi» ilu; la no k>uia umu pu-kaua i loaa ai ka huiakila iaia ma kela mau heoīīi kua i hula oku la. a iua paha oia e hoole ana i k«ia makemake o kuii.t mau AliiJ al&ila, e loaa ana no p;iha )a h,-J «ou ka oianaonhumu iloko o | a hooulu mai no paoa i uu lunuuu HtKu» kjpi iwuena iho t lakoa. ile \lii KaiaiiUhā naauao 00 o Paifc Lanhiui Mehaweha. a| no ela ike kilo ka!uiriir.« } ■ ua ae ako la ]o!r i aeia manao] koikoi kana & kona euau AH : . j O ka nui © tia < [ Kuoiehameha i nee aku no keī»! kao* kīi e kaoa !« K«uhl. uh| hoM aka oo 1« ! kn 150 anw»»! nol. » hv» 120 k">» ,> ka| *aa fe#Ok»h?, na Hie no i» &

18/000 «h r.ui o na koe n meh* f k&ti oielanA o kelft maīii oDwa» feaua» & oA'h!fei no m kaua e; k» Ke» Hwloheln k« hoomanpopo Iho I k* ott! b«wāhewā nn r kHa man fcr>a <> t> VII n*l e Koiun i» Kauhl, ro ka aioa hoi i he«wi lnkoflftsikol' !a nORi t« e k« Mol Kftnmuotil o %«ml, " ' I - Ē u«na ak« oae hol ksna i k*] hope o kela hnakfi irll kaua « ! 'UA Alll o rtawalt- | Aolei pau