Ka Hoku o Hawaii, Volume XVII, Number 51, 15 May 1924 — KA HALAWAI MA WAIAKEA [ARTICLE]

KA HALAWAI MA WAIAKEA

H like m* ka men i hoolnha ruUti a akn e *'Ka Hoku o ua 4 taela f Di io nu k* b»lfik¥? r d ? M«tca«lr>*nft m« ka T?a]flksfnfB! o Waiiike*. a us &%t>akoii ae !a na !»n»ina noi o ti6 kavē we oa wabine, »6 ka BoafcfctriB£e « halawai oino'.o m« fca Ko*rl«ioH Hoopula. p9ia o na Hotoe Hawali, ao ka ( Lonanul hoohwnA no.V>f o ua K<», miaina, o?a hoi 0... Mr. ft. Otmc4fj, Ua hoamaiu ia Jta halawai e SeQ6loa Desha Sr. oia.i. eana no hoi i tah«a . keia halawai makaaiuaaa. f .Mahope iho o olelo hoakaka r> ka Lunahoomaln S* L. Desha Sr n« ka maoao 1 kahea ia ai o kefa hnlawai, oia hoi ka launa ana ffle ke Komiaioa Dunearj, a aku hol na makaainana 1 ko k" feoa naanao kue i eela k.udda ia e ke!a man apana a!nf 6 Keaokah» r«i naanao ia * koeoo ana** iloko, ! o ka 2,000 Akg i ,hookaawa!e ia 00 oa • Home Hoopolapuia o da Hawaii, a me ka hoike pu aku o ka Lunahoo'oalo. ua kwe ae nx> o>a i ke koikoi ma kona ano. ''He , Seoatoa no keia MoKupuiii," a hoi , ike aku i ke Kiaaina F»rinitoua i , koua manao kue i keia kpeUla i a o ke!a aiao Apaoa aina Hooie i ki tnea kof<o kiekle, ai ukali pa ia •hoi ia !ek a c ka Mr, T.me E. Cock ma lre kue hfce <toa ia huui» o ku KortfiV!da o ria Aiua. Aupuni. A i a iltfna 0 kela mau Apao a Aina <» maoao ia «ei e kudaia i» 0 ka aiea koho kiekie, h e mau Ha 1 waii e nooo nei, a he. *uea mao" popo ioa. e kipa&o ia aku ana ftelpo*» Hawaii laaa aku o kei a ma.u w.ain e iioha nei. Mahope ih a 0 ka wehewehe ana 0 ka Limahoō° maiu i ka oaaoao 0 keia haiawai \ kahea ia ai. ua hoolaona aku ia oia 1 ke Komiaina Doncan imua o kei a aioaioa oakoluJrofu. M tt raua ik* iho nae 0 ka hnolaona ia aoa o ke Komiaina iaaua o kelaanaioa.ua heiuheiu aku ia ka Luwahoomaiu ! Desha Sr ? kekahi PalapaU Huo [Pii kue, no ka waiho ia akj i f n Ua 0 kela &naina no ke kakoo pu ! ana 1 manao o kei» leka * Seaiatoa Degha me Tom t E- Cook i heie naua aku la i ke ieiaaioa, » ua «pooo ioa lte Ko. miainH .i na uaaoao o keia Pala- ; paia hoopa, a ua kei aku oia qa«hope uiai i ke aakau inoa u ai n na pob oaakaainapa kupoao i ke k;)ho baruta ma keia palapala, a hiki.hai iaiu k.e i»\se aau i keia pnlapaia hoopii, a waiho aku iu.Ua o Kooiiaiaa Hoopuiapuia ma ko lakou halawai. 1 CTa haioielo aku ia ke Koinisioa i Dar,c<in inoui o na pee. ie ] hniehu i akuakoa ae ofit kela Lula j wai niakaaina&a, ae koikoi aua ia iakou e lawei 0« aina home uo lakoo, ae hoouuaikeike ara hoi i ka pomaiftai 0 ka lawe ana i ka aiua, a ioaa hoi kahi iaoiee e noho ai oie kaihnna. Ua hoike pu aku la do oia 1 ke kuieana pu no 0 ua wahioe e noi no keia mau a;ua kukula uuaiei ae hoooaaka aoa Loi pia ka esa a pii h ku iluoa, At) na keiki hoi e hoouiaKn aku aua ma ka 18 aiakahilii a pii aku iiuua, Ua paipai ikaika aku U oia i iawe ana i n& apaua, aiu'a a aol® hoi « huolohe wale i ua u»a* nao akeakea wale 0 poe kowale mai. Ua nui ke ohohia ia 0 ua wehewehe ana 0 ke Hoopulapula, ka hopo o kela mau o!e!o, na huawi aku la oia i uo Palapala noi. aina r ua poe 0 kula halawai, no ke kakau aua 1 ko !akoti ooau inos. ji hoauoa aku ? asua 6 ke Kouiiaiiia Hoopulapulao u* 4 Hawaii, H« aiau uinau uo hoi . ninau ū m «i e Mr. Maka, »e «'Nimahoe tpio a eoe kefcahi opio iho* (I keia oiauawa uo »»»e e iuii ia aua ka pouo o keia po e w»!©home ole 0 Ki»aokaha eoe HHo nw', a ia no kekahi mea <> ''noiei*» «na mawaho o ke!a haīe, ae l>oae aua hoi a olokaa ae I u« pohaku Q kuiai ai ka maoao iun Uwe aiu* 0 kekahi poe Uawaii, a ua bele loa aku kekahi 0 kela a>au hana' » «!o ka hoopaapaa mawaeoa o ua «nea **Noki' Koki! a Noki u# aa® kona Hoa^aaau.

{."a tn»oll k** Ifi k#?īki 'i uiīuion k« opiu hoi u»oa (3 hooikaika oei kfU hana! H'npoUpuU 3ria Molokai. i ka mea "NaM-ooki'' i oa naanao noi aina 0 k«fcnhli poe, ao ka weo, go hoi keĪB Kanpwii, liaupuUpuīh o ua Hap'aii, ai Ik<3 k ep Ltii oi<tu hiiun "uehnii'' ia% k* Aiuiol«iw i ka iJU*Utt*Tu e UO"UUO, ia M«a k«I» Kauawai u ka JKleb Alii | iLuliiu. Kit» im oi«lo a *eiu T. Laiiuau» i ki» wea "MokL" ''&e aoke mau uei do oe i ke kue 1 keu b«ii» ac ke kue ka aiea hiki i» 08, #kft» aole oe e t»oike mai i |k«kahi mea kupono e heonee ujua /ia ai keia haoa no ka pono o oa | poe Hawhii, | Ua kamaiiio waie «ku oe i kekahi Imau oiea oiaio ole no ke kue ana i ft«ia kauawai kokna i ua duo |Haqyiii„ Hoike mai hoi paha oe i | kau po«o, » aoie hoi o k& hoiuo wai« iho oo i ke k*HKWiti.") t kefc o kela J*>apa.leo mawab(i o kela Halekaawai, aa hJohtma ia aku īa ke kakau iaoa ana o ke!a lehulehu, ai pau pu nan itane me nn wahiue, a ma ka ! iH mai a/a kpla Palapala fi[uop a ua aneane kiei aku aa iuon u> a kela palapala hooeii 400 U*<bcihoi ia ae ia, keia Pa'apala Hwpil DQa ka liiuao ke Komiaina (Uuoean no ka iawe ana aku i kei& Paiapala Hoopii ia»ua o na Ho a Koqni«iina p na Home Hoopujapula* Ma ka Poaono nei ro nae, a mamoa oka hoea ana aku o kela Paaoaia ia)U<* o na K,oaaisioa, ua loaa mai la no ka pane o ka Leka a Senatoa naai ke Kiaaina mai, ai hoike aoai ann i kona haohao no keia koai kodnla ia 0 ffela wahi. ae hele aku aoa oia inaua 0 k 1 Koinieina Aina e kuka ai »0 i ]meft, (He ooea maopopo loa e ka. ,ohi ia aku ana kela maoao kudala Koūnimina Aina o k<* Teri. tori.) Ma kela papalen ana no hoi waena o keia T. Laimaoa me k R mpa "noki" ao ka mea olokaa ?«> hakn hoi ma ke alahela o k.e uoj laina o kekahi mau Hawaii, ua hel e I lo« na oleln i k» * 4 habaua loa." Ua Mele Aku laka Kaikoeke, a kama* iilio oae na ;.lelo ano iKaika i k a Noki." Ae hoopuka ana i kīeia tti(jti olelo. "Ka, ke hoole nei 09 i ka makan kau 0 Thornton Ika hāna mahiai"] oiai oae, elua kula kiekie !oaaj keU keiki i heie ai, ai puka vuai hoi : me ka m»halo nui ia. A ia i ka Apana 0 Puna he 17.000 Eka aina,| ja ina he ifce io ee ka mahiai. alaila, 100 keaha hoi o« 1 hoi ole ai e ho. ike i kou akamai ike msbiaii kele ! uaaa eka aina o kakou. Ma ka'u aole lr>a wau i maopopo i ka'a hanā i liana a ho. lopo.lo. keia keiki hoi, he ekolu ana kuUna kiekie i 'nalama ai, a ua ike ia kona maknukau, eia ka n-iu e hoole aku ka ike o keia keikii hilinai iiD5 ia e ka poe i hoohana iais eoa kela mau kulana like oīe*." Aole no i haolohe ia kela mau olelo akeakea 0 *'Ka uiea Moki" aka, ua hoopih*piha iho la oo' kekahi mau uae na wahiue i k A lakou ipau Paiapīila "oi aiua houie a ua hefe aku ,la i ll>noluiu. ae hele ana hoi iuiua o i,a Komiaiua Hoi<pul[ij)ul«. Nee ia kti. hiua iiuua & mai hoolobe Wale aku i na olelo hoopuukahua 0 kekah; pos. 0 na Kouiisiua Home Iljopula. puU ke kuleoua hoolohe ajai 5 keU irhU noi aiua, u ir.a :;o hoi juo a* uele uiai, t>lai]a, he nele aui |a \ja h*oa i a ka h&u>r Aule no | oae oukoe eka poe noi «ina, i nele I n® hoaloha iloKo 0 kela Koiuisina Home Hoopulapula t oiai, a ia no ilako 0 kela Koujis'ua Home HōopulapuU k* AHiwahiue Kajianu, a' ah pn no h n ke kfakoku.i H-iWuil, a aie Kahu-! uapule Akaiko Akan», a Uii luhal Pu uo hoi nakou ' ka maaao o kaj Luuahoohan» nni t ho kekani l&!a uo hoi oke KoiuisTnjj t e pa'pai aaa ia oukou e noi i ka aiuu uo aa Houie 0 U -hw«; ae au oukou i kela :!eto kau!t«tiH ;v ky Alts Kanulu T TTilo t ae paua| aku no tka po® kue ; ka! oukou ia i a'nr. "Nul^ wu e l|k kii ua 0 Uiio," | • • ' -t~ i