Ka Hoku o Hawaii, Volume XVIII, Number 14, 28 August 1924 — HE MOOLELO KAAO NO Kekuhaupio KE KOA KAULANA O KE AU O Kamehameha Ka Nui [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kekuhaupio KE KOA KAULANA O KE AU O Kamehameha Ka Nui

Kakau ia no b pomaikai o ko ka (Hoku Poe heluheln) I ka ike ana o ua alii pi neii ka i-a i ka luahine noi ia, eia ka lokoi-a o ke Alii Kamehamehake noke ia mai la i ka hoopihapiha ia me na pohaku pahoehoe, alaila wikiwiki loa ua Alii Kepaalani nei i ke kii ia Kamehameha i Kohala, ae hele mai. e hoonana i ka inaina o Pele, ae noke nei i ka a i i ka momona o ka lokoi-a nui o Faaiea. I ka hoea ana aku o Kepaalani i Kohala, ua loaa aku la o Kamehameha iā Kepaalani e mahiai ana i ka nka o Halawa. Hoike aku 1a o Kepaalani i ka poino o ka !okoi-a o ke alii, a ia ke ai ana ole iā mai la e ke ahi pele, aikii mai laoiaia Kame— hameha e hele e kinai i kela ahi ai honua. I ka lolie mehameha i keia mau olelo a kona Konohiki malama aina, ua kulou iho la oia ilalo no kekahi manawa, al ka hope loa ua kanl ihola kank kaniuhu ana, a huli mai la oia ā kamailio ia Kepaa - lani i keia mau olelo. "Ea, e Kepāalani e, ua a-ua paha oe i ka ia \ ka mea noi ia i maalo imna o'u?" "Ae, ua aua io no wau i ka i-a. Ua hoea ae hoea ae wahi luahine palupalu. a ua noi hoomanao mai "N.ka- i-a, a aole no wau i haawi iku i kekahi ia iaia, oiai. ua /manao no hoi wau, ia kapu ka i-a nau e ke alii. ° "A pehea, aole anei oia i noi mai ia oe i wahi kumu-pihapiha oka iaehaawi aku nana kela kumu-pihapiha o ke aku?" ,f Ua noi no oia e haav. r i aku iaia i kumu pihapiha o aku t aka, aole no wau i haawi aku iaia," wahi a Kepaalani i pane aku imua o Kamehameha, ~Ae, wahi a Kamehameha i kamaiHo aku ai ia Kepaalani." Ua hewa loa oe i kou aua ana i ka i-a i keia luahine. O ka hana kupono loa i ka manawa a kela luahine i nM ai ia oe i ka i-a, oia no kou haawi aku a pau loa kela ia iaia, Ua hana aloha ole no oe i ke noi a-kja luahino. Aole paha ou noonoo iho he mea pahipalu kola e nonoi ana ia oe i ka i-a» eia ka ,he aua lokomo kau i ka i-a, a aole no hoi ou noonoo iho lie niea loaa wale aku no ka ī-a i ka lawai-a hou ia aku, aka, c ka lokoi a aku laoke alii» e poino holookoa ana, a aole e hoi heu mai ana ka lokoi-a o ke alii. Auhea o KepaaHmi, aole kela holUmhino okoa. aka, o Pe!e no ia ke alii wahino o ka tua kauiana Kllke aku ana kaua i ka ai pohaku ia o ka i 1n o ke *alii Hoaha la hoi t h( ale aku no kaua e hoao no k miHu mai ka inaina o>a pohaku nei o Kikiīiōa, ai nwiin iv,ai no hoi aiailu. pukolo ka K>ko o na alii o koia mua akv.. a iv:i no na hai» km ka u i lopo'-o. o nolo ana i 'okoi-a kau lana knha, ki n n* oUlo a Kawe hameha. kauoha koke akn la #ia ī kor,;i ?man hooNs;ia ikāika loa e «īo Koko anu ia laua me Ke i kola lokoi a o Paaiea. ao noke ia wai 18 i ka

ai humuhumu ia e ke akua wa— hine Pele. Ua holo koke io aku la no na waa holo mama o Ka mehameha, ae lawe anahoi iaia me Kepaalani no Kekaha, a no | kahi kokoke loa hoi i kela lokoi-a | kaulana o Paaiea. | I ka Kamehameha hoea ana l aku i keia wahi o ka Lokoi-a o |Paaiea, ua ike kumaka aku la oia i ka waiho mai o ke kula pahoehoe ma kahi o na mile eiwa o kela lokoia nui, ao kahi wale no i kqe o.ua lokoi-a nei, oia no kahi e pili ana me Hoona, ao ka nui ae o ka iokoi-a, a r ona paha na mile eiwa, he panio o ka pahoehoe ka laua e ike aku ana. 0 kela wahi koena no hoi ma ka aoao o Hoona, a ia no o Pele ke | hamu ala no me ka hoopaa loa no i keia lokoi-a o ke Alii Ka —; mehameha. Ika ike ana o Ka— mehameha i keia poino nui o keia iokoi-a kaulana, ui oleio ia ae ua kuiu na waimaka oke Alii Ka— mehameha mamuli o kona minamina maoli i keia lokoi-a nui o ka pomaikai oke aiii. Ua lohe ia aku la no hoi ka leo kumakena o na makaainana no ka minamina no i keia iokoi-a nui maoli o ke alii, aka, ua waiwai ole nae ia leo kumakena, oiai, a ia ke ai nomenome mai la ka wahine o Kilauea Ika waiwai oua lokoi-a nei o ke Ahi Kamehameha. I keia manawa i hele koke aku ai o Kamehameha a ma kahi o ka pele eai nomenome nei, ao kona uhau aku la no ia i ka puaa-hiwa paa, ao ka inea i ike ia e na poe ma ia wahi ua emi koke maila ka ikaika o ka ana o ka pele, a hele ioa iho ia ika pio loa. Ua ola mai no kekahi poe elemakuie mahope mai, ai ike maka lakou i keia hana ana o Kamehameha a pio io ai ka pele ma kela lokoi-a kauiana o Paaeia, A ualilo no hoi i mea kaao ia mai e kekahi poe o keia lahui kanaka kela hana a Kamehameha i hana ai, ai kinai ai ho» i ka inaina hana ino o ka wahine o ka lua kaulana o H«Uemaumau.

J Ua koe kela wahi hapaimku] 'loa o keia lokoi-a kaiilana Oj Paaiea, ae pili ana hoi me Hoona. aua lilo kela wahi i koe i wahi aloha ia e na alii mahope mai, ao Kahi no ia a Kau—• keouli ka lokomaikai e noho aī i kekahi manawa hoi e holo hoo - maha mai ai i na Kona, a ua heie no oia a noho he man la ma kela wahi o HoOna, a anau no hoi i kahi koena wai oka lokoi-a kau— lana a kona makuakane i mir>a— mina nui loa ai - Mea paha aole no kakou e' hilinai nui aku i keia pio ana o ka pele i kela hahau puaa ana a ke Alu Kamehamoha, aka 3 im hoea no nae o Kamehameha i kela wahi, a ua hana io ia no kela hana hahau-puaa-hiwa-paa, ana pio io iho la no ke ahi o pele, a j ua ola mai no kekahi poe elema—. kule a hoea loa mai i ka manawa. 0 ka Pono Kristiano o Hawaii nei, ao ka kupunakane nui o| John H. Wise» kekahi o na poe 1 ike pu i ke!a mau hana a Ka mehameha ma kela lokoi a o Paaiea, U ko S, Kalilikaiiē kupunakaw: nui, oia hoi ka makuakane o Kaolomakulo i make aku noi i k a { aneane haneri makahiki o kor.a : ola ana, koknhi mea i holo pu e' hana i m kuapa o kela ! ka\i!avu; o Paalea, a iala kola 1 \mm kuap» o kola lokoi a kau | Una, oia Wa man»>\a '< hanav. ia ai o K;iou".nakuV, a hooM iaoj kom* !Mak\i»hit\o iloko oko ka ] hawai. a pakolo no nao o Kaele 1 maknle, oiai, aole i nahao ka| wahi keiki e hoopuni aim i keiki, ā !oaā koke i kekahi līma kekua, a oia ka pakele o; mwa o Kaelomakulo )