Ka Hoku o Hawaii, Volume XVIII, Number 18, 25 September 1924 — POHA KE AU, KE PII NEI KA LENA [ARTICLE]

POHA KE AU, KE PII NEI KA LENA

Ha DO('ho hou ua'v nei ō Kalei Aoha mai kela mau haunalāau roai a «Pnppakea i hoomoe aku ai a o MakakuoKalaui fce koa ko— makeui o Maui o Kainalaiaowalu. E Kaiei Aona, bawawa a ike ole i kau, mea e olelo nei, ae i kakan nei ma ke Kuokoa. Ua ooanao au ua loaa pooo oe ika «i a ka lua, i ke alapii a ka opae, n oia sa mea 1 olelo ai ka poe kahiko ''Poha ke au ke pii fea lena. M No ka m&opopo ole i keia huaol' I > Hawaii "hapo ,, iaia kii aku la i ka buke a Anaiu ame Hikikoki, kela mao buke o ioi ia ak»bi nn a wen& mai ke Alaula o ka malamulama maiuna o na kapakai o Hawaii Aloha nei a kokulu mai la i paku e maoao ai i pale noua e pakale ai a manao ke ola aaie ka hoomaha at. Eia o Hawaii i keia la i ke awakea loa o ka helo ana o ka malamalama no akahi keneluna a oi o k a aaauao. ka ike ame ka a.kawai o n« kaoak?, ua ike a hoomaopopo ina mea apau, a eia nae keia hawawa liemahema ike ole be ole nei no i ka j "nupo" sa "hihiu" k« "pouli," a pela wale aku. j Aole ī noonoo iki & hoomaopopo ihp ke hailiiii a hoino ala no iatd j iho uo y ka bup»j, ka ahin, ka pouli a peia waie aku. Oiai, o tnsnao maoii o keia uaau olelo no ka lahui kanaka hihiu, naaupp. aikannka t ike ole i ke Akun oiaio, a aole k'oouo mai ka uiaiaaialauia o k« ponu Krietiano iioto oia poe. Aiaila, o ka makuahini Hftwaii| naua i hauau mai o Kalei Aona, be hihiu, he ai»anaks, he pooli, a poeieeie, a pela no hei kona mau kupuna aku i loaa inai ai na tuakua, 0 Kaie Aoua e kuehu nei laia iboj a**Poba se au ke pii nei ka lena.", I ka M. H. 1820 i hehi uoua lo« j «i a huomaka ke kukui olino o ka' raaaaku o k& pono KnstihUO ma~; luna o EUwaii i lawem u)»' e na makua mue loa o ka pyuo auae Oa»u»o, uia ka hi 31 o Marak}, a.| oia hoi ua Miēiouari Ka kiua,* Wiui ame' n» Hawniij oi» o Hopu, Houelii, Kauui aoue Geo. Humehmue, feeiki a K»u — muaiii. A mai ia M. H. 1820 mai * hoea 1 keia M, H. 1924, u* 104 makahiki. 5 keu o ba holo aua o ka Kr;B —| tiano o ka ĒUMiielio o ke <<la ame ta, nee ans o k& naaoao a pahola oua- -1 lunt o Hawaii Aj[ufl, Hawaii Au — ame Hawaii i keia k, Ua «ukulu 1A kula lehuīehu a puni ka aine. na kuia oui eme n« leula k-ekie, u«» knla ao ku«)u, n« 1 Hale Pul® lehulehu rjta|ia o>oku — puni, na Aupuoi Kui«i|skauh»!e » KmUo* na H«le Kauk«jawai (Ka Ahaolelo.) / N» oihana pnonui epau e lawtlawe ana we ka» iloke o Hawaii i Aha Hook<ilokolo Kiekie a ne« »ku ilalo, r»a Lnim Aupuni kiekie w*i ke Kiaaina, k» Loio Knhui,*, Q» Luna Kianawai na Luua K«n*wai Ka»ptiri • K*!ei A« i»a e Bobo kakauolelo neī »m<? na K*n «wai « apana kiuo : & * LQDa Aapuni e uobo ana e hoopoaew' « i k# i»npUi»i •> tea lehulei >v, l«k h h 'ou sna k» Lahui uti kei« tlct 4 ap, « o if>h nlnau, o<» k- j aha 1» e koh>» haleia m !ia lehalehu?: oial, ua hoonele ia na pw hup , u* , ®OBO'f » e » j t'a p«ha o <■ k< kii anwi ke.a n au bu\e » kvU tn«n haok n kuKuio ttJāī h > uu « U H©rii« * i» t)wi «i h;» n>.ū ks A e tnah«'o ?j» ;*ui e ka lehule hu • ttiSt>ao !a irai \m fN.)!o'e| 0i... Hu t *aU kn nuik? a kā su Ke ui»! \ J aoU uv» j kotMrt Ui k*v w,i,- w : v\na <» >• p*-»o K«»r?!Mno. >s 0 kt * !« tuitu tn* i|.-k«, ona • aoV B< h? i %* H#Vjn*lr Akv« k. V. « V*'" xi ks ise t;o vt ygl«Mi o !• s'.s> k< w . V- -ui^ %!««•, • vt »hiu i*o Ih> t>;a % a na 1 ■"* : l:r j ' * u b\*. OjfK) k« Hnku * f l. ■* ' u i A~k^» k ;■ «, n* K'.K'mlMi* i.", 1 fcieo il»o, i ir* i mv k. n onk*.'

alaila, ua pouli kou kino apau. Aole i kana mai ka nui ona uouii ala iiokoou,''I kei? la ua ike ua kanaka apau i ka heluhelu ike i ke kakau, ike i ka oiaio o ka pono Kristiano o ka Euanelio ifee i ka hooponopooo aupuni, ike i ke Kau ina Kanawai no ka aina ike i ka hoomaopopo~ana ; ka noho kuikahi ana me na l»hui e noho hoaloha ana. . Kia nae ka mea kupaianaha ke olelo nei keia hawaw» a hemahema ike ole ke mau nei no ka hupo, ka nihiu, ka pouli o na kanaka Hawai', oiai, nae 104 nuakahiki o ka eaauao o ka holo ana maluna o Hawaii. loa he 104 makaniki oka holo aoa o ka malamalama o ka naauao anee ka pono Kr<Btiano o ka olelo a ke Akaa iwaeoa o keia Lahui, alaila, auhea ibo la ka pili o kau boke e olelo oe), mailaila mai kau "hupo" e oielo nei, a heaha ka pololei o kau lalau e olelo nei. Aole ioa ehiki ia oe e Kalei Aooa *tfiawe uiai iua hooiaio no ka hupo ahiu, poeleele a pouli o kekahi kaoaka Hawaii e ola aoa i keia la, Nele loa oe, » hu i kula Ka make a ka "auwaa pananaole" wahi a ka poe kahiko, S Kalei A«-na laLu a huhewa e, ke oleio nei oe i ko'u kii aku a huai ae ia oe ame ko mor»t ; . Auwe? Kupaianaha keia~fanaka e! Kalei Aona ka inoa, aohe i'u no ka 1 e maopopo i kana mea e kamailio ue". akaka loa kn ike ole naoli no, a "a olabū io no ka noono- , ahe poelee'e maoii uo ka. ' Aole i'o no ka i maopopo i Kana mea i kav»u ai ma ke Kuokoa oj luoe 1924, nona ke poo "Apono ka I Aha i ka Heopii." Aia doa kei\ ueanao ana uo i khkau ai e aken> anV «o Koua paio aua me sa hu.' Mahiko o Wai«ke*s me kona mau lo\o oia o Lukela ame MekaKa, e n>i ana e kaohi i ka : anao pauiku o Ka mnhiko, a'ole e kuoLla i ka moristi. A uiai kei« morati mai i kukuio ia paio aaea an*, oiai, aia maloko 0 kaua mau aiea i kakau ai uiaia enaeao e koi iuai bpa i ka teh.i!ehu flo>e ka Li>fcui Hawaii e haawi »kn ina kokna it Lukela Ke noi oie. A maia manao aea i kakau ai e pili ana i kela m< rst» ao» ' mornti ai a uku ole ai ke cbia a ka mahiko aia maluna (»laila, 3 va'ho ia a»u ai na oinau ia K«lei * Aona tna fea Nupepa Ka Hofeu o HaWiii', o luu'.V 1 192 t,a ua helululu ka lahui llaKaii iaa uiea i kak»u ia e ka (uea e kakau ue':, Koiaila, o ka uior.*ti oia ke kal-u.. 0 kaia paio &k»a aua iua ke atio b« eahua i kukulu 4a uo ka paio' uj» ke «no he kumiiha<yufcfc-. hlain» na Kaiei Aooa tjo oia kana u.ohoe pai mai ana e k\ho « poni ke Kalana o Hawaii, ana tke ka leholehu i vbia hoolaha a K«Wi Aona ke Kookoa o īune. 19, 1924 a oi» ka & ka »oea t«Kau i»ei i hook(»tuo aku ai i keia man ninau penei; 1 Kokua aku la no keah»? 2 Heah» u hana? 3 Heaha ka Lukela hana koku* 1 ka lehulehu o Ha*«ti ILkiua aiu» H«waii Komohaua, ole ia i kah; poe paha i iawe ina aina hooie m» kekahi m»\i apaua o keia Kuīāoa o Ht«waii? 4 H«*ha na kahua kupono ana e Koi maiaei i sa h»bu'ehu e haaw 1 ! «ku iua koKUM ia Lokeln ke noi m?i j m* Hawai'. j £i ( mai ulehn «lau s»#. n* pK» IK MIHO aße* • knuīike i | nuhewa o Aoaa ile ilelo^ w«iu«l i kuu fcu *hu «a e hut i k;m,i ? poopou • hue pau «e i kvU m» ralij Mt>* m* i hiki *i ā huuhoa i ua j «ai« iia wawae uua « PH* akuekepoo os« t- ho« s kia hewa i k* p;«p * j u*»u Ā v»*u » ** p*hoichot«. m u*u* i «*u« » k«k«u ai tua k«] h.U'jko* o luue U\ 1924.) j O k«i* iiiuau muluna aē kt inhu* 0 ktia paio ana i ulo mao'Uli u k*k !is 'r*t'• & Kak'i Aon*. ; UkfeU •I uīa ke Kuoko?, aolt i u-.ni * ok U«e iu* iiUilH» h.H>in « *(. * 1.5 k* hau. iiau*' ok» i l *. «k Aiia e' p*iauu di*i i-< . 0 i »*!i«u hn :*p;l' a &i o kf kil iu* kkKiUi \lāi* * 1. i* iw* I)t#ii u* \ h*u* »'* hooho'.o r,o k«s AUtiv« o Mvr '.• K.. v ««, Ao ! li* &lil U ua I ukei* «<i ! *'.■

He okoa na nioau anoe ke kahua i kukulu ia i keia paio a i okoa ka Kalei Aona e kukaliki ai. A«jle i uiaau ia aka na hana ma ka ahi — olelo ōia oae ka ua Kaiei Auim ne s i ha'a mainei i ka i»akf)D7. Ha oKoa na ninau, a he okoa ka pane & ohikau a?, ene he ala ua huikau olelo e. ke poo a raarpopo ole iaia He kumu paio. Okoa ka ninau a okoa ka haina a huikan ka noonee a ka psne a olalao ka manao. No ka pMI ole o kana walaau i ke k?hua o keia paio ana, nolaila. aole au i makemake e hoopau wnle i ka mīnawa, oiai, aole o na han» ma ks Ahaolelo ke kahua o keia palo, ska. &ia maluua o kela morati ;te kahāa o keia paio a oia ke kuonu i waiho ia a\c ai na ninau m&luna ae na ninau nana ī wahi aku ka puniua poo o Kalei Aona a lolo8a« niki ole ke loaa ka noonoo maikai. O kana paio i maa a i ike o ka hana * kamaiii o «a hailiih aku Ke pepehi ia m&i e na keiki nonui, aoie e ka paio a sa poe naauao," eia hoi ooaialo o na rula a e hoopololei ana maluna o ke K-aoiohana i wehe ia ai ka paio a oia ka naakou paio ana, aole elike tne kau lalau e hoii hewa tnai nei me ka maopopo o!e laia o te kahua oiaio o K#ia paie akea anif». Ke waihō aku nsi au na ka lehaL'hu e kaupuona i keia paio afeea no ka hanohano o ns Hawaii a paō e heluhelu ana i keia mau manao akea no ke kaulike arae ka oiaio. loa iaole e hiki ia Kaiei A<ma ke pane mii i keia m»«u „muao i waiho ia aku imua ona o.e ka pololei, alaila, aole loa ia he mea nana t hooEuu ta Kalei Aoaa maloko aku o Kela nmii i hana ia uo ffa keueaoa e moe malie ai uie *a bik hou oie ke ohi hou mai. Eaa Lunahoopooopouo kaulana 0 ka Hoku o Hawaii ke wuiho aku neī «ū j aeia manao no kn hano — bano o ka Luhiui mai o a o au« uaiiKO au ua lawa loa keia phhi auM, ma ke kahua pulolei a 01 «io. ' A no ka hiki ole ia Kalei Aona 'ke oat>e a heie pol«>J?j malu*ia oke safaua i kukulu ia keia paio, a aole bui i pane a wehewehe i na ninaui waibo aku iaia, no'aila. ua manao au ua lawa kA paio ana oihl aulie oia ī kopono ūo La kuhua puio akea malalo o ua ru!a naauao. Ake hooki nei, »o ka manawa hupe KH ma»euiake ole e hov>pau msnāwfl wale i ka ma na oae» l ole mai i keia paio akea. Me ka ota?o raau ' Nfl kaahiwi Ekolu, I Kona, Hawaii, Sept. 11, 1924- ,