Ka Hoku o Hawaii, Volume XVIII, Number 18, 25 September 1924 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

(No ka pomaikai o ko ka Hohu poe heluhelu), Hoi mai o Papa mailoko mai o TahiM-ku, Ku inaina iili i ka Punalua; Hae manao-ino i ke kane o Wakea, Moe ia Lua, he kane hou ia, H&»au o Oahu a Lua, Oahu a Lua he keiki Moku. He keiki makana-lau na Lua, Hoi hou aku nohoi me Wakea, Naku Papa i ka Moku o Kauai, Hanauo *'Ka-Mawae-lua-lani" : he moku. I ka hiki ana o Pele ma hauai, ua iehulehu loa na wahi a Pele i eli ai i wahi noho nona ia mokupuni, a ma ka apana paha o Kiiauea, Kauai kahi ana i hoao hope loa ai e noho ma ia moku— puni, aole no nae i loaa iaia me kona onana kekahi,wahf" kupono e noho ai ma keia mokupuni. (Ke olelo nei no na Haoie imi pohaku o ka honua, ma ka hoo— maopopo ia o na pohaku o [ua koho iho la lakou o Kauai ka moku mua loao ka Paeaina, ai hāna ia ai paha eka pele, | Ke ukali io mai nei no keia moolelo 0 ka hoea ana mai o Pele i ka Paeaina Hawaii, ao Kauai M no ka mm loa o na mokupuni nui i hoolilo ia e ia i home noho nona.) I kona hoea ana i Oahu me kona ohana lehulehu, ua hoomaka iho ia no oia eka ia Kilauea ou, ahe wahi hoi e pili nei i kahi i ; kapa ia o Keaweula, a aia l paha ma ka pili makai aku o kela vv ahi 1 i hoike ia ae la maluna, ; iloihi kona ka ana i kela lua, ua :loaa koke iho la no ke kai, a ua ha&ieie koke oia i kela wahi, a boomaka kyna mi ana i na >vahi iehulehu o ka Mokupuni o Oqhu j home lua nona, aka, uh loaa ole no kahi kupono nona e noho ai ma $ahu. 1

Ua hoonoho ia iho 5a o "Ka j !ae-o-Kaena f " oia hoi kek ahi kai kunane ma kela wahi, oia hoi kela lae kanlana mawaena o Waianae moWaiahia, CHa ke kiai r,oho; mau o kela wahi. 1 | Ua hoomaka hou o Fete e eli ] ma Alia-Paakai ma kahi kokoke 1 loa i M>&n&Uia, aole no 'oihi ka' eli ana, &o ka loaa koke no ia o ka wai, ao kona h&ale'e koke no ia i kela wahi. a mai !a no I Puowina. a ha&lele no ia wahi a hoa aku la no Le«hU a wdo— im&ka no e eli laa noho nona ma iia wahi, «k«» ua Hūawai koke i&ai la no keJa kulana ma keia i mau »wahu elike no hoi me ke I kulana i loaa ma keh wal.i ona i ! l>ae mua mai ai i Oahu, Ika halawiu ana me keia mawluUa pakalakl ua, aku lao[feU\ ! iw Molokal aole no I | kona hoao ai\a ma McVksl aj |!oa aku U oia ao Kafcctf»wjc, a hoao uo e uui liome noiu ;neloi\a l olia«ia lelkUlelv\i uia \a <uo \U ■ .puau # | iaia « mi houw m* \m - ko*e tn> ka wa^ •o k» aku h no ia Maui, I Mamua o&e o k<*r»a ~ee ana aku 'mai KaKoolawe aku, hcvi>o>io 'ia aku \a o kekahi 'kaikwwame kino la\i o TeU\ a ola hoi ke kina mano o Xan>ohoi!v: e ;woho ma Kahootaw e, ; Ika hoea a 4 oa o !M« V ika Mo , ku|>uui 0 Mauu ua hoomaka \ho m> kvw» vh »:«a >« H*<e*t>*!a» iaTK> mar<a*a V?hi kons Mi ana, ao h >ojv *ae o?* >^<v 1 \i*

ikaika imi home ana, oia no ka toas ana o ka wai. Ija nui kahi a Pele i noke ai i ka eli, a ua laula no hoi keia Halelua o ua Alii— wahine Kupua nei mai Kahiki mai. Eia nae ua loaa no ka wai, a anuanu no ka moe ana o ua moiwahine nei, ao kona haalele no ia Maui a kamoe mai ia kona alahele imi home no ka Moku— puni nu! ō Hawaii. Mamua no nāe o kela imi home ana nona ma Hawaii, ua nui no na wahi eaeaua qei i hoaolu e imi i home noho nons, aka, e like no me ka o na ulia pomaikai ole rne ia» ua nele no oia i ka home ole nja Maui. Ua pae mua ae la iakou ma ka Apana o Puna i ka "ulu— hala e," ao ka aina hoi nona keia hoohena ana. Noho no Puna i ka nani me ka maikai, He halekipa ia na ke ala me ke onaona, Onaona ka malie, ka halao Keaau, Ola aā na kupa o Kaniahiku. \ Ama kahi i kapa ia o "Keahi-a-Laka," a iuka paha oia wahi i eli ai o Pele I ka homelua o Malama, ao leahi hoi nona keia hooheno ana. "O ka'lua mai keia o Malama» he sekona hoi kona oni ana, oka wai hu ahe hnai ia, 0 ka lua o he milo ia. ** 1 ke ka ana o ua moiwahine nei oke ahi ia Malama, a lawa pono ole kona makemake, ua ka aku la oia ia Puuiena, he wahi no keia e kokoke loa ana i Malama, ano keia wahi hoi i holo aī ke mele. . Ua hala ka Pouiena ia Hilo, Ua imi aku m ia Papalauhi, Ko ole no ka makemake o ua Moiwahine nei o ke ahi i kela wahi hope i hoike ia ae nei, alaila, hoomaka kona ka hou ana ia Kalaunuioh«ia, a mamu'i no o ka papauokeia wah», a haaleie no oia i kela wahi, a heohana aku la i home han nona ia Ohuafnui, a ko ole no Va makemake >ia wahi, alaila, hoomuka oia e [eli ia Kilaue»-iki e waiho kokoke nei make alahele e makaikai ia 'nei ke ahi a ua wahīn* hookala knpua nei o Kilauea, Mai keia wah\ aku o KHaueaiki» ua hoomaka aku !a ua wahiiie moiwahine nei o ke aki e hos?~ laula i kona home* ao loaa haoKilaue», a ma ks TTome-aui !o Halemaumau i hookahna a* o*,a i kona home a hik* wale ro * ke;a manawa aku ho* o ka honua kona pn kuahiwl gna i Mokuaweowoo, a 'oaa no hoi Homo Koho-maana o ua MoU a hin* nei. ahe manaw* walo ro n*e kona ho\ i kela uka iuiu o Mokuaweowoo, Ua Ule o Haīemaumau i Hoiik alii no Fe!e me Vona mau \Hikaij aim Hiiaka e r,oho ai, ao Lono Imakua kekahi ka'kurare ke | "pao-aH" o Veia Hot.c •Houo TV\\ s ! a "aia *e Vt e 'ka we'a me ka ika'ka oke o a oia o j O u* o Tek P,voea 4 r*i\* uu ia» oi* ix> o Kau — ī K«™ laMHoalii, una ho» ke kinoWaki, !ao ke kino a\ano ho\ kal fto>ho : | K*hoo*&w e. N !K4-owK!^vhcV v . ■ ka TV V * - •kaa» Ka-jv> v * J •kahi-ola I.*wn\*kus Ua oleio ia WĀ ke'u 1 » nx>o*ek , a mi ka . HKv!i<k vk? K * o INiK ua Wsk&o aka v .u o ?e'e \m so km o -a > <4a ks e pa'e * V* 'ilm O ka p*pik»tai /o>*rtL oS»