Ka Hoku o Hawaii, Volume XVIII, Number 25, 13 November 1924 — HE MAU OLELO OIAIO OLE [ARTICLE]

HE MAU OLELO OIAIO OLE

Ma ka halawai i malama la o na Detuokalaka ma ka Hale Keakā Kepani ma ke ahialii o ka Poakahi, Novetnaba 3, ua /haiolelo ae la o Mr, Ah Nee i hoouna iā mai nei mai Oahu mai, ae olelo ana imua o kela anaina nui o na Hawaii, ua kamailio ka o Kuhio i kekahi mauawa ma kana niau haiolelo ma na anaina haiolelo. *'K nana i ka ili," oia hoi ke "kaha ili." Ke hoole loā aku ne : makou ika oiaio hoohaukae wale i ka inoa maikai o ka Hlele Alii Kuhio, oiai, iloko o na makahiki he aneane ē 20 o ko makou he!e pu ana me ia ma na hana kalaiaina, aole loa makou i lohe i kona kamailio ana e "Nana ika ili." He hana ia ana i mahalo o!e, a ua kamailio 110 oia i kona apono ole ike "kaha ili." A ia uae a hala aku nei oia ma kela aoao 0 ka , muliwai, alaila, mamiili o ka ma—j nao imi barota aiio haahaa o ke!a j mea haio!e!o s ua hoopuka wa!e< mai !a oia i kela ri!au o!e!o m3ikai * ole, ae lilo ai hoi i mea hoala mai iloko o kekahi poe kamaka Haole o kakou ka manao awaawa kue ia Kuhio, ae lawe ia maī ai kana mau haua maikai i mea ohiuhiu wale ia, ae uhi ia aku hoi e keia mau o!e!o oiaio ole. O ke ' 'kaha ili," he ano aina hoi e hoihou mai ai ka poino iluna ona Hawaii, Ika maka — hiki mua loa oko Kuhio lilo ana i Elele mai Hawaii aku nei, uahoea akula kekahi hoopii mai kekahij poe,o īlAwaii aku uei, ae hoopiī| aku Aua Ika "Aoao Kala\air,a. Homeiula," ae kapa aua 1 ōī i kela aoao o »0 kauaka Hawail "hc aoao ku!ai Hao!o." Ua kahea ia o Kuhio imua oke Komile o ka Ahao!e!o Lahui, a ua uinau ia mai la oia no kela manao i hoopii ia aku. Va o!e!o aku !a ka AHi Kuhio, «ole loa he poīolei o kela vnau o!do pekapeka i hoppii ia aku no na Hawaii, t'a wehewehe «ku īa ol Kuhio i ka iuwwo i k«k«<« k m oj kela KaUiaiiM Hotncrti!a ma Ha , waii, oiainka Aoao Aloha Aitiaj i kukulu ia «0 ka paio ana aku ik«J hoohui ain.i, «i k« manawahoiij hoohui ia ai 0 Hawaii ne; me A »' merika, ua loii ae !a u* aoao Ka laiaina Aloha Aina nei ai ka «oao Homemla <>5a hoi oka tnt»ao o m waii he mea pono no e ike uuia ta nmi na k;wstk* k* o Hswati nei. ar !oaa hoi ke ku!cana ia !ftkou e r«!» - ko p\>iKM, a aole hoi e hoouna ift '•»*i na T,nna Av.puni tu*i AūieHk* tn*i. ao !akot» iho !* k» p»v e ike ».v,vi* i» ro*nui* o m pee i %mm t i uei,

Mamuli o ke'a {iiau wehewehe maikai o Kulno imiia o ke Konnte o ka Ahaolelo taliui ma Wakinekona, ua hoopakele ia kakou na poe Hawaii mai ka lawe ia aku o ko kakou kuleana koho harota mai luna aku o ko kakou hanau ponoi. Mahope mai no nae, ai ka manawa hoi i lilo ai ka mana hooponopono Aupuni iloko o k lima o na Demokalaka, ua hoouna ia mai la no na I,una Aupuni derala mai Amerika mai, a lilo ae la na kulana ia lakou ma Hawaii nei. He mau mea oiaio no ia e hiki ole ke hoole ia. I kela manawa no hoi o Kuhio i j ninaninau ia ai e na Komite o ka| Ahaolelo lahui, ua ao ia mai la no, oia e kekahi o kona mau hoaloha ma ka Ahaolelo, e ao aku i kona poe Hawaii, aple loa e kaha ili la-. kou, aka, e hoike no i ko lakou makee i ka hooponopono ia oko lakou aina ma ka pahu barota, ine ka hoopuka ola nae i na olelo hoiuo Haole. Ua malama o Kuhio i kelā mau ao ana, a ua imi aku la i na hoaloha lehulehu no Hawaii nei iwaena ona Hoa Haole j ka Ahaolelo ma Wakinekona. A ia nae a hala aku nei o Kuhio i ka make, a lohe hou ole ia kona leo e pale ana no ia mau olelo ano hoohaahaa i ke kulana' a Kuhio i maiama ai i ka hanohano o kona aina me kona lahui, alaila,'hapai ia mai la keia mau olelo ano oiaiō ole. I na paha e lohe ia aku keia mau olelo iwaena o na Hoaloha kahiko o Kuhio tna ka Ahaolelo ma Wa' — kinekona, alaila, e manao kuhi— hewa ana paha lakou he kanaka oiaio ole o Kuhio, a he mea hoi i hoala i ka ninau 'MU" ma Hawaii nei, a ma ka Ahaolelo nae ma Wakinekona, alaila, he okoa kona ano, ae hoohoaloha ana iua illpuake i mau hoaloha nona a kona aina hoi ana i aloha ai. Ke ma-A nao nei makou ua hana hoohaahaa wale kela mea haiolelo i ka inoa imaikai o Kuhio, mamuli o kana mau olelo i hoopuka ai ma kela ahiahi. "t T a kāmailio ka o Kuhio e nana i ka ili." Ke pane nei makou ma ka aoāo o ka Elele Alii Kuhio i hala ma kela aoao oka muliwai, aole lea he oiaio o kela mau olelo i kamailio ia e Mr, Ah Nee.