Ka Hoku o Hawaii, Volume XIX, Number 2, 4 June 1925 — HE MOOLELO WALOHIA NO KA U'I ELEVAIRA ALAVARESA MOOPUNA A KA: HAKU O SUTOWOLEDA o ka Home ME RIVALE (No ka Pomaikai o ko ka Hoku Poe Heluhelu) [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KA U'I ELEVAIRA ALAVARESA MOOPUNA A KA: HAKU O SUTOWOLEDA o ka Home ME RIVALE (No ka Pomaikai o ko ka Hoku Poe Heluhelu)

. MOKUNA X. KAHAKAKALUA . KUPAIANAHA 'i * Ika hoea ana mai o ka Lede Aleveire i ke ao īiei, ua manao iho la hoi ka makuahine o Ale~ veire, he kumu la hoi ia ia e hoopalupalu .ia- ai ka manao uwahoa oka makuakane, nolaila, ua palapala aku oia i kona Makuakane H&ku Sut£>woleda, e oluolu mai hoi e kala mai i kona hoolohe oie ana i kana olelo papa no k« mare ana i ke kanaka a kona puūwai i aloha aka, o ka mea nae i panai ia mai no ia leka mihi a ke kaikamahine, ua hoihoi ia maila kela mau leka a kuu makuahine rne ka heluhelu ole ia, ao ka hopeoia hana ua make aku la kuu makuahine me ka puuwai naha. Ua hoowahawaha haahaa loa mai hoi ka ohana o kuu makua-— hine i| kuu makuakane i lilo i makuakane a makuahine pu hoi 110'u, a me ka manao paha o iakou ua mare kml makuahine 1 ke kanaka kulana haahaa, ae hoohaahaa la aku ai paha ka Ohana Alii kiekie o ua Kupuna— kane nei o'u, O keia Haku e noho mai nei V maluna o kela inoa ohana, oia no ke Kaikunane hapa o kuu ma—> kuahine, oia hoi he makuahine okoa ko kuu makuahine, a he makuahine okoa hoi ko keia Haku e noho mai nei, a oia hoi ka makuakane o keia Haku Opio ' Walaka o Sutowoleda. Ēolaila, e kuu Hoaloha kai, a hoaioha hoi a'u e manao — lana nei e hoepaa loa ia ana ke "Aloha pilipaa mawaena o kaua," ae lilo hoi kaua i mea kokua aku kekahi i kekahi. ffe manao nei no wau e hoomaopopo mai ana no oe i ke kumu koikoi loa o kuu makemake ole e lana— kila keia kanaka opio maluna o ko'u ike kakapahi." Hoike mai ia no hoi o Alavaire i hoaloha hou, ua hoopaa ia na waiwai apau o kela Ohana • Sutowoleda iloko o ka morati kiekie. ae hiki ole ai hoi ia lakou ke uku ia mau dala i hoopaa ia o kela waiwaī o kela . kela huina dala i morati ai o ua waiwai nei mai ke dala aku no ia a kona makuakaneMamua o ka qiake ana o kona makuakane, ua 'kauoha mai la iaia e pani-ku aku i kela morat ; o kela mau waiwai o kek ohana Eoai na mea s(pau loa, a aole loa he wahi e koe aku ana m a ko lal<A)u inoa mahope iho o ► ka.paniku ia ana o kela morati. % "Nol}iila. wahi a Elevaire i hoomau aka m i ke kamaiHo ana, ■ Ke ike mai la oe ike kumfi nui o ko*u makemake ole e lanakila kela kanaka opio au t kamāiiio mai nei maluna o'u, ao ka mea hoi e kapa ia aku ana e koiia mau hoaloha "Ka Haku Opio o Sutowo'eda. He hookahi wale no paha wahi o'u e pakele a; mai -keia hakaka kakapahi. oia no ko «kaua komo pu ole aku nui keia K i&ua hakaka kakapahi i ka * jjawa e hoohana ia aku a! keia fcana i hoolaha ia ae la,

Pehta la kou manao no keia] mea e kuu hoaloha hou?" - VHe kumunui loa io no kena j au i hoike mai nei, aka, ma ko'u, manao iho nae, ao!e !oa e hiki ia oe e komo ole aku iloko o keia hana hookuku kakapahi, oiai, ua hoopuka hoi oe i kau olēlo hoo— hiki laahia I na no e hīki ole anu kiiua rna kftia kahua hookuku kakapahi, alaila, aole no ia he kumu e hahai loloa ole ia mai ai' kaua, oiai, o «ela olelo- kukāla: au, oia ke kahua r hoolala ia aV keia hakaka kakaj)ahi hookuku akamai, Ihea la.oe e hoao ai e, pakele i keia hana a'u i ae mai kai aku ai; ai kukala ae ai hoi oe, 0 ke kanaka e lanakila ana ma luna ou ma keia hana ike kaka-l pahi, alaila, oia aku ana kau I kane e mare aku ai. I Ua lilo oe i pula kaumaka no ka poe loea kakapahi o Europa nei, a hoea loa aku i Beritania a hoea ioa no paha i Irelani me Sekotia. Ke kakapahi ole? no hoi oe, aiaila, e hookolo ia mai ana no k'ou meheue na poe kane i ake loa e lilo oe i kahi o lakou, ao kekahi mea no hoi au e noonoo iho, nau ponoi no i kukala ae kela mea pili i keia kakapahi hookuku kaulana loa i ike ole ia Eqa ka moolelo o Farani nei. E hoomanao pu no hoi oe, he wahine opio oe i nui ka waiwai, ae Hio ana no paha kela waiwai [ kumu hoowaiewale ikaika loa i ka lehulehu o na ike kakapahi o Europa nei, aka nae, aole no nae paha he nui oia poe i manao no kou waiwai, aka, o kou kulana ui maoli no ka mea nana e hoo—■ hihi nui ioa ai lakou, E hoomanao oe ua lilo oe i keia la i pnia-kaumaka no na kane, a ina no wau he kane aole loa no wau e waiho anal ko'u ike ' kakapahi īlalo, aka, e hoohana [akū ana wau ma na ano apau e lanakila ai wau maluna ou, ae |lilo ai oe ia'u ame kau mau mea apau, ' He mea paakiki loa ia oe ka j hoole ana i keia hana au i ku— kala ai oe e lilo i ka mea e lana--kila ai maluna o kou ike kakapahi. Ē hoomanao pu oe i ka hanohano o keia oihana a kaua 1 ao ai, aole loa he mea e hiki ae e alo ae i ka hooko ana aku ia olelo hoopaa, oi&i, oia no ( hoi ka hanohano o keia oihana a kaua i ao pu ai. I Aole !oa oe e ahewa aku i ka I Haku opio o ~Sutowo]eda, oiai, i na no owau ma kona makalua a [pela no hoi kou wahine ui, alaila, |e hahai loloa ia ana oe e a'u a ! hiki i leo kaua hookuku kakapahi ■ ana, ae hoao no hoi wau i ko'u laki me koHi pakalaki, a na ka makakila e hoole mai ka lanakila a lanakila ole paha, 0 ko'u manao ma keia mea a no hanohano no hoi o kau olelo laahia. e ku no kaua ma keia kahua o ke kakapahi a lanakila paha, a lanakila ole paha, ae hilinai aku no hoi i ko kaua makaukau no ka oniu ana i ka ma— kakila. E hoomanao no hoi oe e kuu Aikane hou, ua lanakila ho hoi oe me kou hooikaika ole maluna o kekahi o na kanaka loea kaulana loa o Ēuropa nei i ke akamai kakapahi, a rftea no hoi o hoomaamaa aku no hoi kaua, a oiloa ae kou makaukau mamua o ko'u maknukau i kuu manawa i hakaka» kakapahi ai me keia Haku opio, Mai hoi hope oe e kuu Aikane no ka hanohano o kau olelo hoopaa," , 0 keia mau olelo a ka Lede Venetura i kamailio mai ai me ka hun&huna ole Iho as kamailio ia mai hoi imua o ka Lede K!evaire ma ke ano o ka liouloha oiaio, ae Wki ole ai Hoi ia Eievaire k € kaeo no ia mau oielo, Ua ike iho !s no hoi o E!evaire i kona liewa nui o kona hooi>&a mua ana

i.kela kumupili, o!a hol kona līīo i wahīne na ka mea e lanakHa ' maluna ona ma ka hookuku aka- j mai kakapahi. Mamuli oīa mau; olelo a kona hoaloha hou, uai mihi iho la no oia iloko iho no kona paukiki wale āna ma! kela oleīo hoopaa, ai haav.'i ia hoi kana olelo hanohano o ke Duke Sepania ame ke Kauna opio hoi o Elemia. j A ia manawa oia i kamailio hou ma' ai i kona Hoaloha hou i keia mau oielo. *'Pehea la kou manao? I na paha e mare mai keia kanaka opio mamuli o kona lanakila maluna o'u, oiai no nae, aole i lilo aku ko'u puuwai iaia, manao anei oe.he mare maikai ia, a he berita ia e loaa ai ka hauoli iwaena o maua?" i "0 ka hookoia o kau olelo hoopaa, ae ike*ia mai oo'he wahine' olelo oiaio, oia īho la no ko'u ku-| leana e hoike aku ia oe, aka, o; kela ninau' au no ko olua aloha, ana o kekahi i kekahi, aole o'u kuīeana ia mea, na olua no' paha iā e hooponopono aku, He ninau okoa no ia a ko'u hoaloha e 1 hiki ole aku e komo iloko o ko olua mau puiiwai. E hoomanao no nae oe e kuu hoaloha maikai, aole iio kela kanaka opio kulana kiekie he kanaka e hiki ole ai e hoohihi ift koha ano e kekah' mau wahine o kō kakou aoao,'' Me ia mau olelo a ka Lede |Venetura, ua minoaka iho la oia Ime ka nana pono ana aku o kona mau maka maluna o ka Lede ui Elevaire, a ua hoomaopopo aku la no hoi oia i ka pii ana ae o ka ulawena i na papalinā o ka Lede Ē}evaire, ana ia ano i hooi loa ae i ka ui oi kelakela o keia Lede Hapa Paniolo a Hapa Pelekane. Oielo iho ia no oia iloko iho ona, ina no wau he kane, aole 'loa wau ehoi hope ana a hiki i 'kou lilo ana ia'u. Ua hele io no |na heleheīena o Elevaire a lamalama ui pookela, a aole io no k paha he lēde ui ma Europa e | hahai mai i ka meheu o keia Ui ' hapu Paniolo a hapa Pelekane Ihoi. 4 Ua noho hamau iho Ia o Ele~ vaire no kekahi mau minute, a ,nu ana na manao like ole iioko ona. ai ka hala ana o kekahi ma- } nawa, ua kamailio hou mai la oia i kona hoaloha o ka makakila i keia mau olelo. "Heaha !a ho'i kana. Ina no wau e lanakila 'ole ana maluna ohp, a oia paha ke lanakiīa ma — luna o'u, alaila, e haawi aku no wau i kuu waiwai apau nona, ai ole hookuu aku no hoi wau i ko lakou morati apau loa, ae hoi hou ko lakou mau waiwai ia lakou me ka hoopilikia hdu ole ia aku e a'u." Ma ia Wahi la hooki koke iho la ua "ui Paniolo nei i kana mau kamailio ana no kekahi manawa hou. Aole no hoi kona hoa wa— hine i hoouluhua hou mai iaia. Ua huli ae la o Elevairc a kahea'aku la i kekahi o na kuene oka Hoteīe e hoomakaukau mai 1 mau mea ai mama na laua. Paina iho la laua i kela mau mea ai mama. Mahope o ka pau ana o ko laua paina mama ana, ua noi aku ia 0 Elevgire i kona hoaloha hou;. e hele laua no kekahi o aa ruimi enalu o na keeua ana i hoolima lima ui no ka hoomaamaa ana i ka makaukau kakapahi mawaena iho o laua. Ua iawe pu aku la o Eievaire he elua mau pahikaua na laua. 0 kekahi o kela mau pahi, oia no ka puhi a Elevairc i kakapahi ai me ke Puke Kele>a o .Scpumu, ai hoao &l hoi laua mawaho iho o kela Halepule ka|hiko o Sāna' Katarina. j f Āole! ■