Ka Hoku o Hawaii, Volume XIX, Number 11, 6 August 1925 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

(No ka pomaikai o ko ka Hoku poe heluhelu)

Holo aku la no hoi keia leo noi 0 Hiiaka, a ka pepeiao o ke kanaka lawaia nei, ao kona manawa no ia i aiaalawa ae ai mao a mao, a huli mai la hoi e nap& i ka paii o Pualae, a ike mai la i ke ku aku o keia poe wahine ekolu e nana aku ana iala, a manao iho la no oia na kekahi paha o keia poe wahine i noi mai iaia i ka ia. Ia manaw& no i kahea mai ai ua kanaka lawaia uhu nei, me ka olelo mai ia lakou nei iluna o ka pali. . . ■ < ■■ "Ka, owai o oukou kai noi mai nei i ka ia? Ua pane koke maila no o Hiiaka i kela manao ninau a ke kanaka. "Owau no hoi ka mea i noi aku la ia oe no_ ka ia, wahi a Hiiaka i pane mai ai i ua kanaka lawaia nei. 0 ka leo nae i ka— mailio ia mai, me he ala ma ia wahi koke ae no. 4 'Pehea la oe e manao ai e loaa kau ia, a ia oe iluna o ka welau pali, a eia hoi wau i ka hokua o ka a!e-i, ale hoko'ik&'i o ke kai," wahi a ua Pahulu *ifei. Huli ae la o Hiiaka, a kamailio aku la i ke aikane Wahineomao, e kii ae hoi wau i ko ono ia, eia nae e meo mai ana kela kanaka ia'u, a heaha la hoi ka hewa, na'u hoi ia e hooponopono. aku me ia, o ka loaa mai paha o ko onoe ke aikane." 0 ko Hiiaka lele aku la no ia mai luna aku o kela kiekiena pali, a ou ana keia ma. ka moamoa q ka waa, ai alawa aku l?a hana o ua kanaka nei' e noho mai ana keia wahine ui nui wale. 1 ka ike ana o Pahulu i keia wahine ui e noho aku nei ma ka moamoa o kona waa, o ka hai malule iho la no ia o ua kanaka lawaia uhu nei, a hoohie mai la ua kanaka lawaia nei ia Hiiaka, a ninau mai la me ka leo hoihoi. Ea, o oe no ka wahine i noi ia mai nei mai luna mai o kela pali, ao kahi hoi a mau wahine e ku mai la?" Owau no hoi ua wahine ala i noi mai nei i ka ia. au no hoi i haawi ae nti, a oia no hoi ke kumu o ke kii ana mai la, e like hoi me kau haawi.'* Ea, ke haohao loa nei wau i kou hoea ana mai la, a pehea la oe i kau mai nei iluna o ka <vaa,2 1 "Aohe waiwai oia ninau au i ! ninau mai la, aka, i kii mai la wau i ka ia au hoi i haawi loko — maikai ae nei iaqjakou." "Ka! Aole paha e loaa ka ia ia oe, a hooko mai oe i kuu makemake, wahi a ua Pahulu nei? i "A heaha ia makemake ou e kamailio mai nei ia*u iluna nei o 'ka waa?" Wahi a Hiiaka i ka - ! mailio hoomaoe aku ai» oiai no inae, ua maopopo mua no ia Hiiaka ka manao apiki o keia kanaka lawaia. Ke pepe loa Iho !a na manacfp ua PahuM nei, a no ka hoomao— popo pu ana mai hoi kekahi i ke ano w&i pahe maoli. o keia wahine ui nui wale. "Ka! Ua ike no paha oe e ka wahine uī i ka manao o ka*u kam&iik» ana aku Ia 4 oia no hoi ka iiooko ia mai o ka makemake o miikou na kane.*' 'lo» wahi a Hii&ka i kauiailio hoaaku au 0 ke Ka no o ma~

kou nei la f;&, oiai, ua liopu rriaila no oc i ke "Ka" kahi nui o ma'kou. Oia anei kou makomake i ! noi rnai Ih? "Oia, ua ioaa īo m.ai la no ija oe ka makemake o ka lawaiu, oia hoi e hoo\co mai- alaila loaa aku ka ia ia oe e like me ke noi au e ka wahine ui." | "A ihea iho la e hooko ia aku tai ko makemāke e ke kanlaka t lawaia o keia la maikai walii a i Hiiakai .kamailio hou aku ai me i na minoaka hoohie pu. ! "Iluna iho nei no hoi paha oka waa la e kupopou aikaua, "wahi a ua Keino-hoomanawanui ne ! . ■ 'He keu no ka hoi oe a ke kanaka lalau maoli. I kahuli iho ka waa a haule aku kaua i ke kai, a malalo ae ka mano waha i nui o ka moana. pehea iho la ia? Nawai i ao ia oe, oluna o ka Waa ® like me keia kahi e paina ai ka ai kauiana ana Kupuna? S aho paha e pae ka waa i uka, a ouka aku hoi o ka aina kahi kupono e hooko ia ai ko ono e ka lawaia." !■ -I ka !ohe ana o Pahulu i keia a Hiiaka, ua olu iho la oia he: kai ko lalo," oiai, a ia me ia ka manao hoohihi nui walei ka wahine ui pookela loā ana e ike nei iluna 0 koua waa, a ua manao io ae la oia i ke ola o ka houpo lewalewa! lo ka lapuale Me ia mau olelo! hope loa a Hiiaka, alaila, o ka' hopu koke aku la no ia o ua Pa--1 hulu nei i ka hoe, a #\3ehu ae ]a ka mapuna hoe i ke kai o ka [moana, a me heala e onou ia aku i a na ka waa o laua nei imua," piai, !ua hooikaika ia ka manao palauf alelo o ua kaiīaka lawaia nei e ka Imakemāke kuko e noho a'na iloko tona, Oka hoe oka akau, ao ka I wili hoe ikaika hoi ma ka aoao [hema, a aia ka pono o ka pae [kokeaku oka waa i uka o ka | aina paa. I Ika pae ana no oka waa i ke t awa, a kau ka waa i uka o ka aina, alaila, hopu iho la o Pahulu heeluamau uhu ula nunui,! he hookahi ma kekahi lima a he hookahi no hoi ma kekahi iinia, a pii aku la laua i ka pali, ai ka Ihoea ana aku i kahi o ke alahele | maa mau e hele ia ai e na kanaka lalaila, o ka holale leoke mai la no ia Pahulu moe-waa nei" o ka po, |ae kuhikuhi ae ana ka lima o .ka "Lapuale" i kekahi kuono pali lele a koae me ka hoopuka ana mai i keia mau olelo ia Hiiaka. "Eia nei e! Eia no kahi kupono !a, ahe wahi palahalaha iki hoi keia o ka aina."

"Uapono, wahi aHiiakai.kamailio aku ai. Ia manawa np ua, kanaka nei i hoopouli ia ae lional mau maka, a manao iho la no oia okekino no keia o Hiiaka* āo ka pakika oka pohaku, ua ]f.uīii I iho la no ua kanaka lawaia !uhu | nei, o ka pakika 110 la ia o ka ili oka wahine ui. Ke hoopapau j oia ika "piiina-paii, '* ua alai ae la no o Hiiaka, a hopu iho lal 1 na uhu elua, ao kona pii aku laj no ia i kahi o ke aikane me }{piia wahi kahu e kali mai la iauv X1 ka hooa ana aku o Hiiaka me | kela mau uhu ula eiua, ua olelo . aku la oia ia Wahineomao. , i "Kia mai kaono la e ke a ua ike no oe i kuu kanawai, ai j ana no apau pono, ao ke k^ena. jnohoiea, e puku aku no i, ke |ahi- Eia nae ka mea pilikia o| !keia 0110 ia hoi ka in,ai oi Ika iao ka poi, aka. eia nae lj,akuu i ka weiau o ka paii, fiole> jpaha e loaa ka ai i keĪ3 wahi." ! j Ua hopu koke mai la o Waiii-j l neouiao i na uhu eiua, ao ka| | hoomaka iho la no ia e j I mae i ka uuahi, a puu no hoi ka| f inooloko» alaila, o ka hoowJakaj iho ia :īo ia o ka ai ana i keiaj |inauuhuelua t a kc ai nei oia i, |ka uhu a ka lawaia, go &a lawaial hoi k« m.pue w&U' iu«i 1& uc i, Juj WU *ku iAi, |l«|

Kwbto q Kilnuei»." K nuaa iki a« hoi kukou ia I'ohuiu e pupu« wale truii i«t \ ku pohaku, 0 wulu u i'uiiulu (! pupu(i wiilo uei j ka kiuo i>uhaku o iliiaka, be wahi kukokb ioa uo iu 1 ke wl&ioa, j0 kahi hela īa hui e ,~ua kan&ka. Maalu aa ib kekahi pot; i kaoaaaiua i« Pahulu, a ike rnsi ]» j kei» hana kupuiaaaha a Pahulu, niaiia, kahea tuai ui lakou ( ue ka uieiu aua wai iaia; Heaha keia au e Paaulu « pu — pue mai uei i ka pohaku, ai ka* hoouoaopopo aku ko manao t:ei oe 1 keua pohaku he wahiae ia?" Kuii! J£ kanaka wuha laiau aea wale o ka po, o ko uaki a kuleaua uo i&, » heahu iho la ka oukou oleio. "Mauapiho ia oe e Pahulu hi wahine keoa au e pupuo kohu oie nei, hapohaku keua au e hoikeike nei i kau hana uaaupo." Manuuli o kela uiau olelo a kela poe k»n;u>i isia, ua ala io ae la oia a tne he ala ua haule akt la kekahi rru<u unahi iu ooai kooa uiKka aku, i ike pono io iiio 1* oia he pohaiiu io ka keia aoa e pupue kuhihewa nei. Wauwau ae la o Pahulu i kooa poo, a hoopuka ae la i keia i»au oielo »tvo hoooauiiiuki no koua h>»hoka ia. ' 'Hokui no hoi ua hopo puni wale i na olelo a kela wahine hoo— punipuni. ; Eia ka wau e heooaoe :a |.ana-i ka .pili Ipohakū me he ineo |..ala« a ehia ka hoi mea minaaiina o ika iiio aaauwale ana o kuu mau nha ,i kela wahine akaooai i ka alapahi, Ma kahi «no ua pono no ko f u *aria, oiai, ao!e no i kniike fee kulana me ke'.a wahine ni nm wale. E kuu tuea helnhelu e waiho ae *na kaua k Pabniuntiilaw3iftokii, ae hah»i ae no kaua aiahope o ka mea keia Moolelo katr;ihao nui wale_ J Mahope iho o ko Wahineomao ai lana «pau pono kpia mnu uhu ula i ono ai, e like nee ka mea i hoikē raua ia ae ne', ua haaiele iho ,la o Huaka nr>a ;a a hele akn la lakou a hoea i OokAla, 'ao ka Aina bos noin keia hooheno I ana a ka poe bakouieie kahiko i moe koke aku nei no. He wawalo ke kai o Ookaia, , Kii i ka iau o ka hinahina f Akea ka naua iluna o Kaiuauli, ! *Kuu ho» aukai o Popoiau.e, liaiia Au ke kini, au hula o Eleiu, Hele enaikai ana i 'Hopoileai', Maikai ka pv)ii maio & nei, He heuaolele ia nei, ka w*i j K?iunu-e, ilaiia, ; Kaunu ia oiai kau e ke aloha, j O ko'u k&iei no ia, *o ko kauna uini, | Oe-anei—e I (i p*n)

| Honolulu, —Ua ki aku la o Mre. 61ad7S Anala i kana kme i ka pu. fasahope iho o ko laua hakaka anp, | nr)ft kc s !<iua hotoie k:abi y luua 8 | nv>ho an», Ua hoike ue keia wa — komu ki ?na i Ikana ksne i ka pi;, ' lua'ouli uo ia o ks* oleli hcoweh*e!i kaai e |pepehi )ais a oi.-.ke I- s. , • j Spokane,—-Ua paa ne la i k& |Paf» Oia ojh keia n?shi, o Saui Ala|pai he Hawaii, nona ns makauiii hh« 84, a he kanaka hol i o'Ho ia ae |in kad<lt k>a ka mai uialuiu ona, iU* boihn» ia aku o!a uw b».hi hooIpM, * i«t»ī U ne? ko«a mau #ao [»«:« kv>nK wahi i mai ai. Ua .nake o \\\r, *rytv\, kekahi o u* uq| o n* h«ti» Kasaia;r,A .%M«tlki. t\ h i *ku vsia uaa ka u: ***kc4 ,ei* i *-•: ia * *iusl* ha'* UHI alii u.