Ka Hoku o Hawaii, Volume XIX, Number 15, 3 September 1925 — KAHE KA AILA MA KAWAIHAE [ARTICLE]

KAHE KA AILA MA KAWAIHAE

Ma ka Hti!i hoi ana mai aei o ko niako\i LuEaKooponōpouo mai'kana huakai hoomaha ma &a Home Aekai ir,ai oJ. a F. Woods ma Ka— iahuipuaa, ua hālawai iho ia kona ike me na pahu aila hana alanni e ku lalani ana ma kahi kokoke loa i ka uwapo o Kawaihae, ao ke— : kahi oia mau pahu aila k«- hu a]a ka aila iwaho.

Ika ninmi ia k ni, wai la kela mau pahu aua huleliii, ua hoike ia mai" la nu k*- Xa ana ka o Hawaii, ai inaoao ia e hoohaaa koke aku ma ke Aianui o Puu— kapu ma Waimea, a ia manāwa pu no lioi I lioike ia mai ai kekahi mau olelo pili i ka manao ,4 boāhewa iiusa o Luuakiai Kuīiana leb ona Kona," ae hooili ia ana ka hoo — liaiia koke ole ia o keia maū *■ 'pahu aila maluua ona," oiai, mamuli ka' ona i paa ia aku la ka hana īā ana o keiā alanui i hoike ia ae la. N ka poai kue i kela Lunakiai i kauu' aku keia mau anoano iloko o ka manao o kekahi poe kanaka i rnanao ia e hoohana aku ma kela alanui o Puukapu atne Kahei. I ko makou imi ana aku i oia'o o keja man hoowawa wale, ua hoike ia mai la kekahi mau ole'lo e pu-a mai ai kaoiaio ole o kela man ahewa wale ans, He mau pauku alanui keia malalo ō ka mana o ke Komisina o na Aitia Aupuni, aua hoike ia mai i kfe Keeua IJneginia o ke Kalana o Hawaii eke Komisina Aina no ke| ānā ana, a no ka hoomakāukau| atia I na mea pili i keia alanui i] manao ia e hoohana aku, a me ka hoike pu mai no nae o ka huina dala e waiho ana 110 keia mau pauku alanui e pilī nei i n* Home kuonoono o Puukapu nie Kahei.

I ka paa ana o ke kii me na ht>akaka ana no keia mau alanui, ua ia akula i ke kohoia e ka poe hana aelike, ai ka puka ana luāi o kekahi poe koho, ua aneane ika tausani dala ka oi aku oko Puukap u mamua o na dala e waiho ana ma ka lima oke Kon:sii i .a Aina Bailcy ao ko Kahei hoi he aneanp elima ta'QBPini dala ka oi aku, Mamuli o keia oi loa o ke kolio mamua o ke .iala e waiho ana no kein mau pauku alanui, a maniua hoi oka loln-ia m t *i oka mjnao oke A'.na BaiU-y, ua knuoha ia akula koia mau "PAĪIU AILA 1- H\ AkA 1 KAWAI - HAī-. -i uu he .il.i j;!u maopopo akn, u.i ia ik> ktia 'hana aoj a L na .uiu m« imia o kt d;-s'a ma iu< li; .m pauki; alauui, .ii lj!o ij wka hooluuia euui aku ua k< v Kalana, av K>aa ui ju»hu k«-"k-ihs puu ilaia «■ hoo!\a;ia ta n-o k>» kila'-MUa o Jteekah» o luikoko iH'j ':o ko lauakila, ai nuaao hoi o ke ilala kh.ia'.a," o:„ ;I;.» !<a "uiau'ui piepiele harota."

I ka <» |ca }ioik«. - <> n a I t *obo IUiUM v k>- Komihina Aina 1 konm ; kf" ana, tj« 01 fc« |»k u lu kn houiiīo am k.e k f >h° ana ; mamua n k<- dala e wallio ana inft [kona liina, iioiAila, ua kauoha niai tia oia 1 ka Hope, Eneginja o ke iKakna o Hawail, e hoao hoii e hoololUoli na hortpo»oporso ana o 'kHa Panku Alanui, ae hiki ai hoi e hooetni ia mai na hooīilo, af k«pono ai hoi na hoolilo t«e ka w«hona dala no ia hana {0 ka roea kupaianalia loa ao nae, ua hoea mua ae la na Pahu Ai'a hana a!ar:ui ? Ksu*a*'hafr ?fawai 'a i kau-

j oha keia mau pahu aila e waiho imokaki ala i Kawaihae' Me ka (hoomaopopo ole no lra i ka apono la apono olē mai o ke Komisina | Aiua Aupuni'iio'ka hoonee 5a aleu oka hana imua, eia nae kauoha e uo ka pahu aila bana alanui, He mea no keia e ulu ai na manao hoohuoi no keia ano hana "OH — HAA,'*)

| Mamuli oka hooko ole ia oka j manao o Keia ''poai' - nana i kau.— iolia keia uiau pahu aila e "hu ala i Kawaihae," ua 'hoao ae la lakou'e hooili i ka ioaa ole o ka hana 1 ka ' poe i *'Obi mua ia i mau lima — i hana" maluna o Lwnakiai leti, ai mea hoi no kela poe *'raana koho barota e huhu ai'/' a koho ole ia Kuliana leti i Lunakiai no Ha — T "al: Komohana. Ano "oehaa" ktja mau haria kaUiaina J o keia mau la. j I ka hoea ana ae o Lunakiai Kuiiaua Kn :na wahi o Kahei, a iohe oia i keia hooilj wale ia o na ahewa ana ilana ona, a mamuli o kekahi ulia p<snaikai ; ua halawai kino iho la oia me ka 4< Hope Enegi.nia Wung" o ke Kalana o Hawaii, ao ka mea hoi nana i hooponopono ke ana ia ana o keia mau "Pauku Alanui o Puu— kapu," ame Kahei a imua o kekahi poe koho barota o Kohala, ua ninaninau akula o Kuliana leti ia "Hope Eneginia Wuug' * no ka mea pili no keia <4 Pauku Alanui," aua hoike uiai la ka Hope Knegitiia ka poioiei, ae iike hoi ine na niea i hoike mua ia ae nei ame kona hoike pu niai i ka mea "Oiaio ,Ioa," aole na Lunaki-ii Kuliana |leti i pekapeka aku nei i ke misina o na Aina Aupuni BaileyJ aka, na kekahi o ka poe i koho aij i kela inau apana hana alanuii a mamuli oia kue ana o kekahi poe koho i hoea mai ai ka manao kau- ' oha hou o ka Luna Komisina Aina »Aupuui, e hooponopono hou ia na niea piii i keia mau apana Alauui Home Hookuonoono o Puukapu' toe Kahei. 0 keia la ka mea oiaio loa e pili ana no keia mea. Ua hoike p» ae ka Hope Enegi:iiH Wong iitJQft o kekahi poe lehaleho o ,na haiahanf» na Lunakiai A- A jAkic.a 1:0 i kaooha iau e hooeui w-t!? i na toea > ho -hana ia ai i ]ma keia maa naaku aimea] je lilo ai na ke Kalana e hoohaoa aku! (&i. Ua uiauao ia ke kaia o ka !ehu-| |iebu i fii»uou lawMa na laiiou. ] j K like no hoi jne ke kanaka eau | | aua ma ka moana kai akea, ai ka | lana ana mai o ka puu opaīa, alaila, ] e hoao ana no oia e hoolana iaia I iho me kela puu opala lana mai, j pela iho la no kekahi poe e au mai nei ika "Moana kai Kalaiaina, 11 i eia ke hopu wale nei i na puu opata' 1 wahi hoolaua 110 kekahi poe o lakou, ae hoao ana hoi e loaa' ka lanakila mamuli o ua hana "Oehaa kohuole.* > i "K hiki aua no ia oe e apuhi ii kanaka i kekahi manawa, ae puni|

ana no nae lakou ia oe i kekahi mauawa, aka, aole loa e hiki ia oe e apuhi mau ia lakou i na manaw'a apau, a puni niai hoi lakou ia oe i ua manawa apau." oka Oiaio no ka mea e lanakila ana, Ma kahi lio elna haneri mile pwha ka inam»o 'uai Honolaln ukn, u« pau ka i.)he i* Ana oka mokule!» i ī«io īuai oti k& moku<«ina o Kaleponi no Hawaii nei, a ua ixwnao ig ua hauU< iioko o ke kal. O sa lono uwea olelo hope loa i lohe ītt («hi kela mokulele mai. e hoike mai ao« 1 Ka aneane 'na e p v u hiU, a me ka h 'ke pu o»»-i i ke'a mao u'elo ano kuuaaha. "I n* u)akou e haule ana tna kahi kokoke luu uia kffhi a umkou e lelv iH'i aUHp, ao!e i m«oo.-poko makou pa lekniia, i»ini t he ino i»i>oli malaloo mHkoa," Mahope krke iho o kt-la iamnwji o ka pr<a n<i iit o ka )ohr U*:u ia ana ■.* ka !im:o iū 4 !'- keb iuokultle Eua?. īle uia - (V'okukiai *okuk«? iw paln» ma keU mau waW, a ua ho'o sko la ro« ka nwiwi loaho keU wshi i «s*nt»o jis, a «iia ia *rahi i h«ul« *i fcela tnoku!ele. K ak» am-i i ka s»>surws knpon», ai tle ia. na At.e : kupo ,o e h»>pNki-*j «na i kel* moiulele.