Ka Hoku o Hawaii, Volume XIX, Number 15, 3 September 1925 — HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO HIIAKA-I-KA-POLI-O-PELE KA WAHINE I KA HIKINA A KA LA, AO KA U'I PALEKOKI UWILA O HALEMAUMAU

{No kaippmaikai o ko ka lioiku poe heiuheiu)

0 ko iakou nei hele'.np.la me ka haaleie ana aku ia .Waiaea» ,a r hoea mai.la lakou ia Kohala, ae maalo ana hoi ma na puu haele palua,.oia hof o Pili me Kalahikiola, Ia wahi i huli mai ai. $ 3Syaka a kanaaalio mai la ia Wahipeemao i ikeia mau oielo, ame ka , hoih.oi pu ia mai jiae oka noowo maikai , ia Waiiinepmao, oiai, ua hala jtk,u ,ia w hoi kahi o na wahi kanaka eepa hoolohe ole. "Eia ae ia keia hoa wahine o ikakou, ao Kal&Kikiola keaa inoa, ao kana kans hoi o Piii, , 0.. ka, ipo aloha nae a Kalahikiola, oia no o Kehena e ku kilpkila.mai ia iuka." Ai.keia wahi la i kau aku ai o Hiiaka i keia mele ia Kalahiki - ola.

O oe ia e Kalahikiola, 0 tra wahine haaheo o Kohall e, , Haaheo ana 06 ika iei mauu o ka aina, Lei akiaki lei o ka malihini e» 1 lei no'u ke aloha a hele ae hoi e, Aloha oe e Kalahikiola, Homai ana hoi ua ai e. I keia manawa i pa-e mai ai ka leo kino kanaka o Kalah*kioja, ae pane mai ana hoi 'me ke aloha i , keia mau olelo. "E Hiiaka-i ka-Poli e! Aloha no ka leo oke aloha. Oia iho la ,no ia e noho nei la. Aoie he wahi kqono ia e,. a oia pono ku wale iho no ia, ai ahona no i ke ao naulu, a manao ae ke ola o keia aina. E heie e Hiiaka. Kuiia no imua a ko ke kauoha a ka Haku o kaua. Heie ia ioiua."

ia inanawa no hoi o Hiiaka i pane aku ai i* Kaiahikiola i keia mau olelo, ame ka hoopuka pu' ana aku i keia mau olelo; aao wanana. 'iUa ola ae la no kuu la pololi, uapamai ia 110 hoi ka leo o ke 4 aloha. Ao ka ; u nae e hai aku iaj oe e Kalahikiola, e līlo ana kouj inoa i mea "laahia" no ka Heiau o, k.e Kupua, ae 0 aku ai kou inoa me ka iaahia i na ha— nauna raa keia mua aku, Aloha! no oe, Kia no wau la ke hele io nei no i ka !oa o ka aiha, ae imi anaj hoi e kū» ka makemake o ka Haku' Kaikuaana o kaua." E kuu makamaka heiuhelu i keia nanea iua ole o Hiiaka, e hoomaopopo iho no hoi oe i ka hooko ia no hoi i keia manawa e puka aku nei keia mooleio lua ole o Hiiaka. Isia ke ku nei ma ka Mahele aina o lole ma Kohala Akau i keia la, he Luakini laahia na ke Akua ola, a ma ia Luakini Heiau hoi e hoike ia nei ka Moolelo kaipahao ,o ka Hoola nui o ke ao nei, Ua like no keia mau oieio a Hiiaka ia Kalahikioia me

na olelo no hoi anai kamailio aku ai ia Hmli, ae hooko ia nei no hoi i keia manawa. I ka pau ana 110 hoi o kela mau olelo a Hiiaka ia Kalahikiola» aiaiia, o ko iakou iho mai ia no ia a hoea \ kai mai oia wahi, a! kahi hoi i kapa ia o Puuhue, a ia .manawa.no lakou nei i ike aku ai i ka aoho mai o keia wahine moo i ke alanui, ao ka inoa o keia wanine moo, oia no o*Moo!au~ wahine, I ka ik*? ana m&i o ua waliine j moo «ei i ko iakou nei iho aku # ailaila, o kona manawa no ia i oni j ikaika ae ai, ae kuehu ana hoi ka| j lepo ao U 1 poo hoi u ua jmoo wahlae ut j i ua m av a kohu' ikuahiwike kiekie iiuna. A ia| | manawa »>o o Hiiaka i kau aku; »i i kaa meie A Puuhue i ka makani jnuo, Va lopo 1010 \ ka lowa lani, A Kojh&la waho a lo&o,

ftani waiho a fc>ha!a ika lai, 0 Kohala aina haaheo, Aina a ka" makani apaapaa, i Hoopaapaa ka makani paio lua K kuhi ana iaia hc kanaka. He *fcua ka hoa, 6 Moolau*wa--1 ka tohe ana o ua wahine rooo. nei i keia mau olelo a Hiiaka, ua piha ae la oia i ka huhu, ao kona pane mai 1a no fa i kēia mau ote)o iaHiiaka. ' He oiaio mai ia no hoi !a mau elelo au I kamailio mai la/ a akua ae )a hoi wati a kanaka mai !a hol 0 Hiiaka. Kai no paha he hua— :feai in» kane kau, eia ka he huakai kuamuamu ia'u. Ai nui ko 1 ikaika i kena la, alaila, ola oe, laka, i uuku ka ikaika la, make [oe ia'u, a iā Lohiaii-

Jpo." i ia wa no i iho mai ke poo oua ! wahme moo nei, ae manao ana Ihoi e Eoilka ia Hiiaka ma, ae pau ipoo pau hiu aku ai o Hiiaka ma [ floko o kona waha, ae kokolo ana 'hoi kea-lalo o kona waha n alalo !ae o Hiiaka ma, ao ke aluna hoi e popoi iho ana maluna iho o i HiiAka ma, Ika ike anā o Waihineomao i keia hamama well ae o ka waha 0 ua moo nei,ua uwe ae la o Wahineomao me ka hoopuka pu mai i keia mau olelo i ke-āikane, "Auwe no ka hoi ka make o kakou e! Eia ka waha o ua wahine moo nei la ke hamama ae i nei, a ke iho iho nei kona a-luna : maluna iho o kakou. Aloha wale !no ka hoi kakou la e Hiiaka e. M [ O fca heie no ia oka waha oua [."Mooiau-wahine nei a kau pono, !ae iho ana e alapoho ia lakou fnei, ao ka manawa no hoi ia o | Hiiaka i hiu ae ai i ka ikaika [ kamahao o kotfa pau uwila, ahe i anapu ana ka Wahineomao i hoomaopop, a papaaina aku la ka nakoīo o ka hana aka "pa-u--uwila o Hiiaka-i-ka-poli-o-Pele, ao ka lilo ae !a no ia o Moolau—» wahine i puu lehu. f īa manawa i hoi pono mai aj ka manao maikai iloko o Wa — hineomao a noho pono iho la ilo— ko o kona houpo, oiai, i na ma— 'nawa īnaniua koke iho o kelā manawa, ua hele ā kau i Jca pu-

anai, ao ka lele wale ae no koe o ke aho, ae ko ai hoi kela olelo a ka p?e kahiko" a pau ka oe hana a pio hoi ka oē-ahL" lalakou nei i ihp . aku ai no, kaioia wahi, ua lele aku la ō 4 Wahineomao a honi i ka ihu o ke , aikane me ka hoopulea pu ana jaku i keia mau oleīo ia Hiiaka. "Ua nui no kou hoomanawa —j riui ana ia T hele hakaka; | wale īa niai no ka hoi e oe a hoea |ana kaua ika aina haaheo. | Manao kuhihewa wale iho Ia n£i | wau no ka hele mai la o ke poo o kela wahi.ne moo, a kau pono ihp, kona aluna maluna o kakou» ao ko kakou. hppena no la ia, eia ka e.lilo. ana ia puu make,i mea oie i kou pakela hoomanawanui»e kuu aikane aloiia/' ' Ap, wsbi a Hiiaka i kauiailio mai ai no keia mao olelo a Wahioeooono» O keia ibo la ka moa e ike m ai ka waiwai o «eia mea* he "aikaeo" a he hoaloha hoi. No fcet»bi boi ka piiitis, alailh, kokua *ko boi k«k«bi. Aole oke aikane i iebetehe wale no ke aloha, a oia ano a»kane 1* i k& khelehe «-āle no, he pooo«i a pooo k wai« ao. Ik6lt 0 li WaiWai, alaiU» iie la ia os. idfe t kana oiat ko

1 oouahel», »i lo la nae o fca nale, lalaiia, hoomamao lakou mai'ou aka. Nolaii», e hai aku w&u ia o«* Ot« Aikaoe oialo, & hoaaloh#; oUio hoi, 0i« 60 lta'o&ea e auāeeo" po »ns me oe 1 ka ta e ka ebaeho«' ae haooli pu «ria| hol me o« i ka la' 6kftha6oh," ] ,- _ • f , I Ma ka PoalEahi iho la i .wehe ia| m«i la ka Fea hoikeike nni «i ?«ritori o H*w*h u*a ka ( ntors a» ko«oke aia i «a Paka oj K»piQit»oi tna Waikik?, lle tmij manM na poe makaikal 1 kip« īuoa: ar i ka m«n*w* i wohe la ai kd* hoinlae N.